ΜΑΧΗ ΤΣΑΚΟΡΕΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ (17/9/43)

Στις 16 Σεπτεμβρίου οι μονάδες του 5/42 αναπαύθηκαν και ανεφοδιάσθηκαν σε τρόφιμα και πυρομαχικά. Το απόγευμα της ημέρας αυτής εστάλη από το Σύνταγμα στις μονάδες του, δελτίο πληροφοριών περί κινήσεων και προθέσεων του εχθρού. Κατά τις πληροφορίες που είχε το Σύνταγμα νέα φάλαγγα Γερμανικών αυτοκινήτων επρόκειτο το πρωι της επομένης να κινηθεί από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να διασπάσει τον αποκλεισμό της φρουράς Λιδωρικίου, που ασκούσε το 5/42, και να την ενισχύσει.

Αργά τη νύχτα της 16 προς 17 Σεπτεμβρίου εξεδόθη από το Σύνταγμα προς τις μονάδες του διαταγή επιχειρήσεων. Με αυτήν το 5/42 θα επετίθετο κατά της μεγάλης φάλαγγας των γερμανικών αυτοκινήτων, που θα εκινούντο από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι, σε δύο τοποθεσίες, με κάλυψη των νώτων του ως εξής:


1. Ο 1ος λόχος -Μήταλας- στην τοποθεσία "Έλατος", την οποία να φράξει ώστε να μη μπορέσει άλλη πεζοπόρος Γερμανική φάλαγγα από την Άμφισσα να φθάσει στο Λιδωρίκι.

2. Κατά της οπισθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας δια των 2ου και 4ου λόχου -Ντούρος, Δεδούσης- και του τμήματος Κρανιά, που βρίσκονταν καταυλισμένα στα Σπλίδια, υπό τη διοίκηση του Λαγγουράνη.

3. Κατά της εμπροσθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή "Τσακόρεμα" διά των 3ου και 5ου λόχων -Καϊμάρας, Κοκκόρης-, της διμοιρίας πολυβόλων -Αποστολόπουλος- και μικρών ομάδων -Λοκροί, Τεμπέλης-. Οι λόχοι 3ος και 5ος θα υπάγοντο υπό τον Φωτιά, ενώ η διεύθυνση της όλης επιχειρήσεως στην περιοχή αυτή ανετέθη στον Παπαβασιλείου.

Προς εκτέλεση της διαταγής αυτής ο 1ος λόχος έφθασε στον "Έλατο" και πληροφορήθηκε ότι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινούνταν προς το Προσήλιο και τις Καρούτες. Την πληροφορία αυτή ο Μήταλας την μετεβίβασε στον Λαγγουράνη με εισήγηση ν' αναθέσέι στις δυνάμεις αυτές το φράξιμο των διαβάσεων "Έλατος" και "Παπού", αυτός δε να κινηθεί προς το "Τσακόρεμα" προς ενίσχυση του συγκροτήματος Παπαβασιλείου.

Ο Λαγγουράνης δεν δέχθηκε τις προτάσεις Μήταλα γιατί οι δικές του πληροφοριες έφεραν ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν είχαν φιλικές διαθέσεις και είχαν διατυπώσει την αξίωση να εγκαταλείψει το 5/42 τη θέση "Τσακόρεμα". Τον διέταξε να μην απομακρυνθεί από τη θέση "Έλατος" και ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ, εκτός αν αυτό επιβαλόταν από τα πράγματα, οπότε να φερθεί ως εάν ήταν Γερμανοί.

Κατόπιν της εντολής αυτής ο Μήταλας ελίσσετο περί την τοποθεσία "Έλατος" και περί το τάγμα του Μπελή, που είχε σταθμεύσει στο Προσήλιο, και κατώρθωσε ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ. Τα τμήματα των αποσπασμάτων Λαγγουράνη και Παπαβασιλείου κινήθηκαντην νύκτα και κατέλαβαν τις θέσεις τους κοντά στην αμαξιτή οδό Αμφίσσης - Λιδωρικίου.
Ειδικότερα το απόσπασμα Παπαβασιλείου, πριν ξημερώσει η 17 Σεπτεμβρίου, κατέλαβε τις εξής θέσεις, που τις είχε αναγνωρίσει προηγουμένως ο Ταγματάρχης Παπανικολάου.

1. Η διμοιρία πολυβόλων Αποστολοπούλου με τα δύο βαρέα πολυβόλα της, υποστηριζόμενη από ομάδα ανταρτών, νοτίως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου με αποστολή να βάλει θεριστικώς τη Γερμανική φάλαγγα ευθύς ως το πρώτο όχημά της φθάσει στη γέφυρα Τσακορέματος. Τη διοίκηση όλων ανέλαβε ο Ταγματάρχης Μαρούδας.
2. Ο 3ος λόχος βορείως της αμαξιτής οδού και ανατολικώς της γέφυρας Τσακορέματος, με διάταξη αποκλίνουσα προς τ' ανατολικά, για ν' αποφύγει τυχόν υπερκερασή του από το αριστερό του. Τον λόχο αυτό ενίσχυσαν πολλοί άνδρες -και γέροντες ακόμη- που έσπευσαν, ένοπλοι, εθελοντικώς από τη Βουνιχώρα.
3. Ο 5ος λόχος βορείως της οδού και δυτικώς της γέφυρας.
4. Μεταξύ των δύο λόχων, 3ου και 5ου ετάχθη η ομάδα αξιωματικών από την Λοκρίδα.
5. Ο ανθυπολοχαγός Τεμπέλης, με ομάδα, ανέλαβε να επιτηρεί την κατεύθυνση Λιδωρίκι Ανάθεμα και
6. Μαχητικές ομάδες στη καμπή της αμαξιτής οδού, δυτικά από τα Πεντεόρια.
7. Παρατηρητήριο επιτηρήσεως της οδού ορίσθηκε η κορυφή Τσούτα, στην οποία τοποθετήθηκαν άνδρες της μαχητικής ομάδας Βουνιχώρας.

Ευθύς ως ξημέρωσε, φάλαγγα από 50 και πλέον αυτοκίνητα με δύο άρματα μάχης και με μοτοσυκλέτες, πλήρη Γερμανικού στρατού, εξοπλισμένη με πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα, και οπλοπολυβόλα, κινήθηκε από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι διά της αμαξιτής οδού. Το απόσπασμα Λαγγουράνη, που είχε αποστολή να κτυπήσει την οπισθοφυλακή της φάλαγγας στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας, δεν επενέβη, κατόπιν διαταγής του Διοικητή του, λόγω της μεγάλης δυνάμεως της φάλαγγας, ως εδικαιολογήθη εκ των υστέρων.

Έτσι, η φάλαγγα προχώρησε ανενόχλητη προς το Λιδωρίκι. Το απόσπασμα Παπαβασιλείου ήταν αναγκασμένο, λόγω της διαμορφώσεως του εδάφους, να εμπλακεί οπωσδήποτε σε σκληρό και άνισο αγώνα, γιατί η απαγγίστρωση ήταν δύσκολη χωρίς συμπλοκή με τον εχθρό, λαμβανομένου υπ' όψιν ότι οι κλιτύες της Γκιώνας είναι εντελώς γυμνές.

Το μήκος της φάλαγγας ήταν πολύ μεγάλο, γιατί τ' αυτοκίνητα απείχαν αρκετά το ένα με το άλλο οπότε η βαλλομένη απόσταση από τ' αυτόματα όπλα ήταν το ήμισυ περίπου του μήκους της φάλαγγας.
Μόλις τα πρώτα Γερμανικά αυτοκίνητα έφθασαν στη γέφυρα του Τσακορέματος που είχε ναρκοθετηθεί ενώ η οδός είχε αποφραχθεί με ογκολίθους, δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά, και αναγκάσθηκαν να σταματήσουν. Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν και άλλοι μεν κατέβηκαν από τα αυτοκίνητα και καλύφθηκαν στις τάφρους της οδού ή πίσω από προκαλύματα, άλλοι δε, πανικόβλητοι, έμειναν στ' αυτοκίνητα. Το μισό της φάλαγγας είχε καθηλωθεί και εσφυροκοπείτο αγρίως από τα πολυβόλα και από τα όπλα των ανταρτών. Μάταια προσπαθούσαν οι Γερμανοί αξιωματικοί να ενθαρρύνουν τους άνδρες τους και να τους προτρέπουν με φωνές να λάβουν θέσεις και να βάλουν. Τα δύο άρματα μάχης άρχισαν να βάλουν με καταιγιστικά πυρά προς όλες τις κατευθύνσεις κινούμενα από την κεφαλή έως την ουρά της φάλαγγας και αντιστρόφως.

Προς στιγμήν το κέντρο των Γερμανών κάμφθηκε και δύναμη μεγαλύτερη του λόχου ετράπη εις φυγήν προς Νότο.
Δυστυχώς τα δύο πολυβόλα του αποσπάσματος αχρηστεύτηκαν μετά τις πρώτες ριπές. Τα πυρά των Γερμανών εστράφησαν προς την περιοχή του 3ου λόχου, ο οποίος, με τη δραστηριότητά του, επέφερε τις μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό. Άφθαστο υπήρξε το θάρρος και η ευστοχία των ανταρτών, οι οποίοι, με πρωτοφανή ηρωϊσμό, ενθουσιασμό και ψυχραιμία αψήφισαν τον κίνδυνο και έβαλαν κατά του εχθρού ακόμη και με πέτρες, γιατί η μεταξύ τους απόσταση ήταν πολύ μικρή -50 έως 200μ.-. Επομένως κάθε αντάρτης έβαλε συνεχώς και με καταφανή τ' αποτελέσματα της βολής του.

Επί ώρες εβάλοντο οι Γερμανοί εξ εγυτάτης αποστάσεως θεριστικώς με οπλοπολυβόλα, αυτόματα, τουφέκια και χειροβομβίδες, χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους. Μετά 2 περίπου όμως ώρες άρχισαν να βάλουν με δεκάδες βαρείς όλμους και πολυβόλα, που τα έταξαν στην ουρά της φάλαγγας, ανενόχλητοι γιατί, όπως παραπάνω ανεγράφη, το δεύτερο ήμισυ της φάλαγγας δεν εβάλλετο από τα όπλα των ανταρτών. Οι λοιποί Γερμανοί, κατόπιν τούτου, ανεθάρρησαν και άρχισαν να βάλουν καταιγιστικώς, με τ' αυτόματά τους, κατά των θέσεων των ανταρτών.

Κατά τον χρόνο αυτό, οι κραυγές των επί της οδού και εντός των αυτοκινήτων Γερμανών τραυματιών, οι φωνές των Αξιωματικών τους, οι οποίοι προσπαθούσαν να τους εμψυχώσουν, οι εκρήξεις των όλμων και των χειρομβοβίδων, οι κρότοι των πολυβόλων και των τουφεκιών, ο θόρυβος των τανκς, οι αλλαλαγμοί των ανταρτών "αέρα-αέρα", οι καπνοί των καιομένων αυτοκινήτων και η σκόνη από τις διαρρήξεις των βλημάτων, μετέβαλαν το χώρο της μάχης σε αληθινή κόλαση πυρός και σιδήρου.

Οι σκοπευτές, οι ακροβολιστές και οι Αξιωματικοί των βορείως της αμαξιτής οδού τμημάτων, έδειξαν πρωτοφανή ηρωϊσμό και αυτοθυσία, παρά το νεαρό και το απειροπόλεμο της ηλικίας τους. Οι περισσότεροι αντάρτες ήσαν ηλικίας κάτω των 20 ετών και αγύμναστοι. Στη μάχη αυτή απέδειξαν ότι μάχονταν χωρίς να έχουν επίγνωση του κινδύνου που διέτρεχαν. Τους μαχόμενους βοήθησαν και οι μαχητικές ομάδες του Γαλαξειδίου και των Πεντεορίων, οι οποίες έσπευσαν στο πεδίο της μάχης και έβαλαν κατά της οπισθοφυλακής της Γερμανικής φάλαγγας.

Προκάλεσαν, έτσι, αντιπερισπασμό και οι Γερμανοί νόμισαν ότι ήταν κυκλωμένοι από όλες τις κατευθύνσεις. Γι' αυτό και έλαβαν μέτρα αποκρούσεως επιθέσεως εναντίον της ουράς της φάλαγγας.
Η μάχη διήρκεσε πλέον των 6 ωρών, μέχρις ότου οι αντάρτες εξήντλησαν και το τελευταίο φυσίγγιο. Η δυσκολία της απαγκιστρώσεως και της συμπτύξεως ήταν μεγάλη λόγω εγγύτητας των εχθρών αφ' ενός και της γυμνότητας και ανωφέρειας του εδάφους προς την κατεύθυνση της Γκιώνας, προς την οποία οι μονάδες έπρεπε ν' αποσυρθούν.

Η απαγκίστρωση έγινε τμηματικά. Πρώτος υποχώρησε ο 5ος λόχος και τελευταίος ο 3ος. Οι μονάδες του 5/42 είχαν έναν αξιωματικό -τον Καϊμάρα-, τρεις οπλαρχηγούς -Χρ. Βαρβάτος, Παν. Καϊμάρας, Νικ. Κοκκόρης- και δύο αντάρτες τραυματίες. Οι Γερμανοί πρέπει να είχαν σοβαρές απώλειες γιατί διεκόμισαν από την Ιτέα προς την Αθήνα αρκετούς Αξιωματικούς τραυματίες δι' αεροπλάνου. Ομοίως αχρηστεύθηκαν αρκετά αυτοκίνητα. Οι Γερμανοί, υπό την κάλυψη των αρμάτων και των πολυβόλων συγκέντρωσαν τους νεκρούς και τους τραυματίες τους και, αντί να συνεχίσουν την πορεία τους προς το Λιδωρίκι, επέστρεψαν στην Άμφισσα, από όπου το πρωί είχαν ξεκινήσει. Έτσι δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Οι αντάρτες αποσύρθηκαν, για ανάπαυση στην περιοχή Παπαδάκος Βουνιχώρας αφού εγκατέστησαν φυλάκια επιτηρήσεως της οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου.

Μετά τη μάχη αυτή, οι Ιταλοί του Λιδωρικίου είχαν οικτρό τέλος. Παρεδόθησαν στους Γερμανούς, αφοπλίσθηκαν και γυμνοί, ξυπόλητοι, σωστά ανθρώπινα ράκη οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
 

ΠΗΓΗ: "ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.ΚΑ 1941-1944" ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ