Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ

 40 ΜΕΡΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΛΑΜΠΡΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΑΟ ΣΤΟ ΦΑΡΔΥΚΑΜΠΟ Η ΣΦΑΓΗ ΤΗΣ ΠΑΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΣ ΣΤΟ ΑΥΓΕΡΙΝΟ ΒΟΪΟ ΚΟΖΑΝΗΣ

του Δημητρίου Καραμπέρη, Αντιστρατήγου ε.α., Ιδρυτικού Μέλους του ΕΠΟΚ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Υπάρχουν άπειρες στιγμές της ιστορίας μας στις περίπου τέσσερις χιλιετηρίδες καταγεγραμμένης ζωής του Έθνους μας, για τις οποίες αισθανόμαστε υπερήφανοι, τις μνημονεύουμε (όσοι βέβαια βάζουμε το Έθνος μας πάνω από οποιοδήποτε ηθικό ή υλικό αγαθό) και τις τιμούμε όπως πρέπει.

Υπάρχουν όμως και αρκετές μελανές σελίδες, οι οποίες αποτελούν ντροπή και μερικές των οποίων, οδήγησαν σε διχόνοια και άσβεστο μίσος, για πολλές γενεές αργότερα.

Μία τέτοια μελανή σελίδα, αποτελεί και η Μάχη – Σφαγή του Αυγερινού Βοΐου Κοζάνης, την ιστορία της οποίας θα διαβάσετε συνοπτικά στη συνέχεια. Είναι μία από τις πολλές που διαδραματίστηκαν την περίοδο της Κατοχής, όπου οι αντιστασιακές οργανώσεις, στις περισσότερες περιπτώσεις, αντί να φθείρουν τους κατακτητές, πολεμούσαν μεταξύ τους. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι η μια οργάνωση εξ αυτών ήταν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο ΕΛΑΣ (το στρατιωτικό σκέλος δηλαδή του ΕΑΜ).

Δεν γνωρίζω (διότι έχουν γραφεί πολλές ιστορίες για τη δράση του ΕΛΑΣ), ποιά ήταν η πραγματική προσφορά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στον αγώνα κατά των κατακτητών, με βάση το γεγονός ότι οι ίδιοι οι Γερμανοί, αλλά και οι Ιταλοί, όπως και οι παρατηρητές Άγγλοι, δεν μνημονεύουν κάτι το ιδιαίτερο πλην των περιπτώσεων Φαρδυκάμπου και Γοργοποτάμου.

Αυτό που γνωρίζω καλά όμως, είναι ότι η ζημιά την οποία έκαναν στην ενότητα του Έθνους, ήταν τεράστια και την οποία πληρώνουμε μέχρι τώρα, αλλά και για πολλά ακόμη χρόνια. Η φιλοδοξία του ΚΚΕ να καταστήσει την Ελλάδα Σοβιετικό προτεκτοράτο μέσω του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, αλλά και της συνέχειάς του, του ΔΣΕ, δημιούργησαν, πέραν της τρομακτικής ανθρωπιστικής και οικονομικής ζημιάς, αγεφύρωτες σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων.

Οι πάσης φύσεως αριστεροί, έκαναν σημαία τους το «Ηθικό Πλεονέκτημα της Αριστεράς», λόγω των διωγμών που υπέστησαν μετά τη συντριβή τους το 1949 στο Βίτσι και στο Γράμμο. Το οποίο ηθικό πλεονέκτημα, όχι απλώς δεν υφίσταται, αλλά αντίθετα αποτελεί όνειδος και μόνο να το σκεφτεί κάποιος, όταν διαβάσει τις επόμενες γραμμές, αλλά και τόσες άλλες ωμότητες, με αποκορύφωμα το Μελιγαλά, στις οποίες προέβησαν οι Εαμίτες/Ελασίτες.

Οι άνευ αποδείξεων δικαιολογίες των πράξεών τους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, περί τιμωρίας προδοτών, δωσιλόγων, πρακτόρων κλπ., καταρρίπτονται από τον αριθμό των γερόντων και γυναικοπαίδων που έγιναν θύματά τους.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα που σκεπάζει όλους όσους έπεσαν στο βωμό της Σοβιετοποίησης της Ελλάδος. Αιωνία τους η μνήμη.

 ΓΕΝΙΚΑ

Ο Αυγερινός Βοΐου Κοζάνης (παλαιό όνομα Κωνστάντσικο), είναι ένα από τα κεφαλοχώρια του Βοΐου, το μεγαλύτερο μετά το Τσοτύλι και τον Πεντάλοφο, ευρισκόμενο σε υψόμετρο 1050 μ., επί των ανατολικών υπωρειών της υψηλότερης κορυφής του Βοΐου, του Προφήτου Ηλία Σουπανίου (1805 μ.). Είχε περί τα 250 σπίτια και προ της 28^ης Οκτωβρίου 1940, περί τους 1000 κατοίκους.

Την εποχή του Β’ ΠΠ, συνδεόταν με καρροποίητους δρόμους, τόσο με τον Πεντάλοφο (12,5 χιλ.), όσο και με το Τσοτύλι (27,5 χιλ.). Στη ΒΑ παρυφή του Αυγερινού, ήταν κτισμένο το επιβλητικό πέτρινο Δημοτικό Σχολείο, με μεγάλο αυλόγυρο προς Ν και Α και λίγο νοτιώτερα η παλιά εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η απόσταση βεβαίως από τον Πεντάλοφο, για κινούμενους πεζή είναι κατά πολύ μικρότερη, για την οποία χρειαζόταν περίπου 2 ώρες να διανυθεί.

Πανοραμική Άποψη του Αυγερινού από Βορρά

Την εποχή της ανοίξεως του 1943, δύο αντιστασιακές οργανώσεις είχαν επικρατήσει στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) με στρατό του τον Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ), πανελληνίου εμβελείας και η Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργανώση (ΠΑΟ – πρώην Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος – ΥΒΕ), η οποία δρούσε μόνο στη Μακεδονία και τη Θράκη, οι οποίες ήταν σχετικά ισοδύναμες από αριθμό ανδρών (κατά περιοχή, υπήρχαν διαφορές), ο ΕΛΑΣ όμως ήταν καλύτερα εξοπλισμένος.

ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Μετά τη Μάχη του Φαρδυκάμπου (4-8/3/1943) κατά την οποία διαπιστώθηκε από το ΕΑΜ (και τον ΕΛΑΣ), ότι στην ευρύτερη περιοχή του Βοΐου οι δυνάμεις της ΠΑΟ, ήταν καλά οργανωμένες, αξιόμαχες και αποφασισμένες και ότι η περιφανής νίκη στο Φαρδύκαμπο, που οδήγησε στην αιχμαλωσία του Ιταλικού Τάγματος οφείλονταν σ’ αυτές, τη στιγμή κατά την οποία ο ΕΛΑΣ επισήμως δεν συμμετείχε (απλώς πολλοί μαχητές του έπραξαν κατά συνείδηση και πολέμησαν στο πλευρό της ΠΑΟ και υπό τις διαταγές του Ταγματάρχου ΠΔ Ιωάννη Κοντονάση που διηύθυνε τη μάχη), η κομμουνιστική ηγεσία του ΕΑΜ Δυτικής Μακεδονίας, προέβη σε δύο σημαντικές ενέργειες:

1. Να αλλοιώσει την εικόνα που δημιουργήθηκε σχετικά με το σε ποιόν οφείλεται κυρίως η επιτυχία στον Φαρδύκαμπο, ενεργοποιώντας τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ που ευρίσκοντο πιο νότια (Σέρβια, Αιανή, Γρεβενά) προκειμένου να απαγορεύσουν τις ενισχύσεις των Ιταλών από Θεσσαλία που έρχονταν στην περιοχή για αντίποινα, αλλά κινητοποιώντας και τις αντίστοιχες που ευρίσκοντο στις περιοχές Καστοριάς και Άργους Ορεστικού.

2. Να επιχειρήσει, το συντομώτερο δυνατόν, την ενσωμάτωση ή εν ανάγκη την εξόντωση των δυνάμεων της ΠΑΟ στην περιοχή (αφού «ξεφορτωθεί» πρώτα τους επικεφαλής των τμημάτων με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο μέσο), για να γίνει το απόλυτο αφεντικό του Βοΐου, το οποίο και ελάχιστες συγκριτικά δυνάμεις κατοχής είχε και αποτελούσε στρατηγική γέφυρα επικοινωνίας Γράμμου και Βίτσι, βλέποντας πολύ μακρυά για την εποχή (να δημιουργήσει μια ασφαλή και απρόσιτη βάση επιχειρήσεων και με δυνατότητες διαφυγής προς Αλβανία κυρίως, σε περίπτωση κατά την οποία δεν επιτευχθεί ο στρατηγικός αντικειμενικός σκοπός που είχε θέσει το ΚΚΕ – μέσω του ΕΑΜ, δηλαδή της επικράτησης στα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδος, όταν αποχωρήσουν οι κατακτητές).

Και με την πρώτη ενέργεια (εκμεταλλευόμενη και την επί πολλά χρόνια αδράνεια των λοιπών, καθώς και τη συνεχή προπαγάνδα μετά τη μεταπολίτευση), πέτυχε πραγματικά να διαστρεβλώσει την αλήθεια, με αποτέλεσμα στις μέρες μας, που οι περισσότεροι πρωταγωνιστές της μάχης δεν είναι πλέον μαζί μας, η συντριπτική πλειοψηφία να θεωρεί ότι η νίκη στο Φαρδύκαμπο (η μοναδική επιπέδου τακτικού αγώνος εναντίον των κατακτητών κατά την Κατοχή), οφείλεται στον ΕΛΑΣ, παρότι υπάρχει η επίσημη δεκασέλιδη αναφορά του διευθύναντος τη μάχη, καταχωρημένη επισήμως στα αρχεία Εθνικής Αντιστάσεως της Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού.

Η δεύτερη ενέργεια στηρίχθηκε κυρίως στην αρχή «Ή μεθ’ ημών, ή καθ’ ημών». Αρχικώς προσεπάθησε να προσεγγίσει διαφόρους επικεφαλής ομάδων, να τονίσει την ανάγκη συνενώσεως των δυνάμεων (πάντοτε όμως υπό την ηγεσία των ΕΑΜ – ΕΛΑΣ), να συλλάβει μεμονωμένους επικεφαλής τμημάτων (γεγονός στο οποίο απέτυχε λόγω της υποψίας που είχαν αυτοί) και τελικώς πρότεινε τη διενέργεια συσκέψεως των επικεφαλής και των δύο πλευρών στο Τσοτύλι, η οποία έγινε την Πέμπτη 1 Απριλίου 1943 και στην οποία συμμετείχαν από πλευράς ΕΛΑΣ, ο Λάζαρος Ζησιάδης ή Τερπόφσκι, ο Χρυσαφόπουλος, ο Δημήτριος Κυρατζόπουλος (καπετάν Φωτεινός) και αρκετά άλλα μικρότερα στελέχη και από πλευράς ΠΑΟ οι Ταγματάρχες ΠΔ Πόρτης Μιλτιάδης, Μάντζιος Λάζαρος, Κοντονάσης Ιωάννης και Παναγιωτίδης Δημήτριος, ο Υπολοχαγός Μπουλογιάννης Κοσμάς, Αρχηγός της Τάξεως ΣΣΕ-1938, ο Ανθυπολοχαγός Καραμπέρης Στέφανος, της Τάξεως ΣΣΕ-1942 και ο Εφ. Ανθλγός Σιδηρόπουλος Θεόδωρος. Η σύσκεψη ουσιαστικά ήταν παγίδα του ΕΛΑΣ, προκειμένου να συλλάβουν την ηγεσία των τμημάτων της ΠΑΟ και εν συνεχεία να ενσωματώσουν τα τμήματά της στον ΕΛΑΣ, γι’ αυτό και είχαν εκ των προτέρων κυκλώσει τον υπαίθριο χώρο της συσκέψεως. Μερικοί επικεφαλής τμημάτων της ΠΑΟ όμως (Μπουλογιάννης, Καραμπέρης και Σιδηρόπουλος), υποψιαζόμενοι τις προθέσεις του ΕΛΑΣ, είχαν κάνει ευρύτερη κύκλωση του Τσοτυλίου και όταν ο ΕΛΑΣ προσπάθησε να προχωρήσει στο σχέδιό του, ο Υπλγός Μπουλογιάννης τους είπε ότι είναι ευρύτερα κυκλωμένοι και εάν προχωρήσουν στην υλοποίηση του σχεδίου τους, θα γίνει μεγάλη αιματοχυσία. Έτσι ο ΕΛΑΣ προσπάθησε να δικαιολογήσει την πράξη του και η σύσκεψη έληξε με αόριστες υποσχέσεις περί μελλοντικής συνεργασίας και διαχωρισμό περιοχών ευθύνης.

Όμως, λίγες ημέρες αργότερα, ο ΕΛΑΣ προέβη στην αιφνιδιαστική σύλληψη δύο σημαντικών στελεχών του Αρχηγείου Πενταλόφου της ΠΑΟ, των Τχων ΠΔ Πόρτη και Μάντζιου (μαζί με λίγους άνδρες ασφαλείας που είχαν). Το γεγονός αυτό έγινε γνωστό την Δευτέρα 5 Απριλίου 1943 στους λοιπούς επικεφαλής της ΠΑΟ με αγγελιαφόρους που απέστειλε ο ευρισκόμενος στο Τσοτύλι, Υπλγός Μπουλογιάννης (ο οποίος το έμαθε πρώτος), ο οποίος ζήτησε να έχουν συγκεντρωθεί όλες οι ομάδες και τα στελέχη, στο χωριό Βροντή μέχρι το πρωί της Τρίτης 6 Απριλίου 1943.

Η ΜΑΧΗ

Έτσι, όλες οι ομάδες της ΠΑΟ του Βοΐου, πλην αυτής του Εφ. Υπλγού Κιουρτσουδάκη που παρέμενε στην ευρύτερη περιοχή Νεστορίου με τους 150 άνδρες του ως ασφάλεια, συγκεντρώθηκαν στη Βροντή τις πρωϊνές ώρες της 7/4/43. Ήταν εκεί όλοι οι επικεφαλής που ευρίσκοντο στο Τσοτύλι την 1/4/43 (πλην των συλληφθέντων) και περί τους 400 συνολικά άνδρες, με 3 πολυβόλα, 8 οπλοπολυβόλα, αριθμό χειροβομβίδων και τυφέκια διαφόρων τύπων, ενώ τα πυρομαχικά, μετά βίας επαρκούσαν για 1-2 ημέρες αγώνος, με δεδομένο ότι μεγάλη ποσότητα είχε καταναλωθεί στη Μάχη του Φαρδυκάμπου, χωρίς να έχει αναπληρωθεί ακόμη. Και κατά τις 14:00, ξεκίνησαν με κατεύθυνση τον Αυγερινό, ο οποίος ήταν ο πλησιέστερος προς τον Πεντάλοφο κατοικημένος τόπος που ήλεγχε η ΠΑΟ. Ενδιάμεσα, είχαν κάνει στάσεις στο χωριά Λικνάδες, για διανυκτέρευση και Άγιοι Ανάργυροι, για λήψη διατάξεως μάχης και ασφαλή προσέγγιση και κατάληψη των υψωμάτων Αυγερινού, σε περίπτωση που είχαν προωθηθεί εκεί τμήματα του ΕΛΑΣ Πενταλόφου.

Παράλληλα ο ΕΛΑΣ, κινητοποίησε όσες δυνάμεις είχε στην περιοχή Τσοτυλίου-Πενταλόφου και τους προώθησε στην περιοχή μεταξύ Βουχωρίνας και Πενταλόφου, εκτιμώντας ότι οι δυνάμεις της ΠΑΟ θα επιχειρήσουν να απελευθερώσουν τους συλληφθέντες. Η δύναμη των τμημάτων του ΕΛΑΣ (χωρίς αυτό να έχει εξακριβωθεί), ανερχόταν σε περίπου 500 άνδρες, με 6 πολυβόλα, 15 οπλοπολυβόλα, 2 όλμους, αριθμό χειροβομβίδων και εκρηκτικών και τυφέκια. Ο οπλισμός του ΕΛΑΣ ήταν πλέον σύγχρονος του αντιστοίχου της ΠΑΟ και επιπλέον είχε μεγαλύτερα αποθέματα πυρομαχικών.

Δορυφορικός χάρτης του Αυγερινού

Τις μεταμεσημβρινές ώρες της 7^ης Απριλίου, τα τμήματα της ΠΑΟ έφθασαν στον Αυγερινό και ο κύριος όγκος εγκαταστάθηκε στο Δημοτικό Σχολείο, ενώ απεστάλησαν τμήματα ασφαλείας στα υπερκείμενα υψώματα και στις εισόδους του χωριού, προκειμένου να εξασφαλισθεί η κυρία δύναμη και να υπάρξει έγκαιρη προειδοποίηση, σε περίπτωση αιφνιδιαστικής ενεργείας των Ελασιτών.

Το Σχέδιο Περιμετρικής Ασφαλείας της ΠΑΟ στον Αυγερινό, όπως εκπονήθηκε από τον Ανθλγό Καραμπέρη Στέφανο

Η είσοδος της ΠΑΟ στον Αυγερινό, έγινε αντιληπτή από πράκτορες του ΕΛΑΣ, οι οποίοι δρούσαν κεκαλυμμένοι στον Αυγερινό και ειδοποίησαν τη διοίκηση του ΕΛΑΣ στον Πεντάλοφο. Μετά τη δύση του ηλίου, η ηγεσία της ΠΑΟ δέχθηκε τηλεφωνική κλήση από την αντίστοιχη του ΕΛΑΣ (στον Αυγερινό λειτουργούσαν 2 μαγνητικά τηλέφωνα, το ένα στην Κοινότητα και το δεύτερο στο Τηλεγραφείο, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι επικεφαλής αξιωματικοί, τα οποία είχαν ανταπόκριση με το υποτυπώδες τηλεφωνικό κέντρο του Πενταλόφου, το οποίο είχε καταληφθεί από τον ΕΛΑΣ).

Οι αρχηγοί του ΕΛΑΣ, μόλις διαπίστωσαν ότι η δύναμή της ΠΑΟ ήταν ισχυρή, σχεδόν ισοδύναμη από απόψεως αριθμών και μια ενδεχόμενη επίθεσή τους εναντίον της ΠΑΟ θα ήταν ολέθρια γι’ αυτούς (με δεδομένο ότι δεν σχεδιάζεις επίθεση εναντίον ισαρίθμου αμυνομένου σε υπερκείμενο έδαφος και μάλιστα αντιπάλου που διοικείται από εμπειροπόλεμα και ικανά στελέχη, τα οποία μόλις δύο χρόνια νωρίτερα είχαν γράψει σελίδες δόξης στην ιστορία της πατρίδος λίγα μόλις χιλιόμετρα βορειότερα), επιστράτευσαν το δόλο, βασιζόμενοι στο συναισθηματισμό και την αφέλεια (για τις προθέσεις των άλλων συμπατριωτών, έστω και αν ήταν κομμουνιστές) των επικεφαλής αξιωματικών της ΠΑΟ. Δυστυχώς ακόμη τότε, στους περισσότερους φαινόταν αδιανόητο ότι κάποιος φανατισμένος και εμποτισμένος με το σπόρο του κομμουνισμού, θα έβαζε τους ξενοκίνητους σκοπούς του κόμματος, πάνω από την πατρίδα του, τον αδελφό του, το φίλο του, το χωριανό του. Το έμαθαν βέβαια τα επόμενα χρόνια, με τεράστιο κόστος για την πολύπαθη πατρίδα μας.

Έτσι έπεισαν τον επικεφαλής της δύναμης της ΠΑΟ, Τχη Παναγιωτίδη, ότι συνέλαβαν τους Πόρτη και Μάντζιο από παρεξήγηση και την επομένη είχαν σκοπό να τους αφήσουν ελεύθερους, ότι δεν ήταν ανάγκη να κινητοποιηθεί τέτοια δύναμη και να πάει στον Αυγερινό, ότι πρέπει να αναληφθεί κοινή δράση της ΠΑΟ και του ΕΛΑΣ εναντίον των στρατευμάτων κατοχής και προς τούτο την επομένη, τα τμήματα του ΕΛΑΣ της περιοχής, θα πήγαιναν και αυτά στον Αυγερινό, για να συμφιλιωθούν με αυτά της ΠΑΟ και να κάνουν μια μεγάλη γιορτή, ενόψει της επικειμένης συνεργασίας. Παρά τις αντιρρήσεις μερικών από τα μικρότερα στελέχη (Μπουλογιάννης, Καραμπέρης) οι οποίοι δεν πίστευαν στη μεταστροφή του ΕΛΑΣ, ο Τχης Παναγιωτίδης, έχοντας και τη σύμφωνη γνώμη του Σιδηρόπουλου, ο οποίος ήταν επικεφαλής του τμήματος με τη μεγαλύτερη δύναμη, όχι μόνον απεδέχθη την πρότασή τους, αλλά και ως ένδειξη καλής θελήσεως και εμπιστοσύνης, διέταξε την απόσυρση των τμημάτων ασφαλείας από τα υπερκείμενα υψώματα, έδωσε εντολή στους μάγειρες να παρασκευάσουν φασολάδα και για τους Ελασίτες (ήταν περίοδος νηστείας) και είπε στον ιερέα του χωριού, ότι την Παρασκευή 9/4 στην Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου, θα παρευρισκόταν όλη η δύναμη ΠΑΟ και ΕΛΑΣ, ζωντανεύοντας την Ακολουθία της Αγιάς Σοφιάς πριν από τη νίκη κατά των Αβάρων. Έτσι οι περισσότεροι πήγαν για ύπνο, έχοντας μια ευχάριστη διάθεση και εν αναμονή της μεγάλης ημέρας που θα ξημέρωνε. Της ημέρας της γιορτής της συμφιλίωσης των δύο μεγαλυτέρων ανταρτικών ομάδων του Βοΐου.

Το χαρμόσυνο γεγονός ανέλαβε να μεταδώσει στους Ελασίτες ο Παπα Γιώργης, ιερέας του Αυγερινού, ο οποίος συνοδευόμενος από τους Λοχαγό Νικολαΐδη Νικόλαο και Εφ. Ανθλγό Παπαδόπουλο Βασίλειο (ο οποίος απεδείχθη πράκτορας του ΕΛΑΣ), οι οποίοι μετέβησαν στον Πεντάλοφο. Όταν έφθασαν, ειδοποίησαν ότι την επομένη, μαζί με τα τμήματα του ΕΛΑΣ, θα έρχονταν και οι συλληφθέντες Τχες Πόρτης και Μάντζιος, μαζί με τους 5-6 άνδρες τους.

Στις 07:45 της Πέμπτης 8^ης Απριλίου 1943, σήμανε η σάλπιγγα της ΠΑΟ για πρωϊνό προσκλητήριο και λήψη προγεύματος. Ένα τέταρτο αργότερα και ενώ τα τμήματα είχαν συγκεντρωθεί στο προαύλιο του Σχολείου, δέχθηκαν καταιγισμό πυρών πολυβόλων και οπλοπολυβόλων από τα γύρω υψώματα, τα οποία λίγες μόλις ώρες νωρίτερα είχαν αφήσει τα τμήματα ασφαλείας της ΠΑΟ. Τι είχε γίνει; Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ, ξεκίνησαν από τον Πεντάλοφο στις 5 τα ξημερώματα και μέχρι τις 07:00, είχαν φθάσει στη νότια παρυφή του Αυγερινού, όπου και αφού βεβαιώθηκαν ότι τα γύρω υψώματα είχαν εγκαταλειφθεί από τα τμήματα της ΠΑΟ, αναπτύχθηκαν περιμετρικά και σε απόσταση 300 – 500 μέτρα από το Σχολείο, ανάλογα με το πόσο εγγύτερα τους επέτρεπε η κάλυψη του εδάφους. Και με την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης των ανδρών της ΠΑΟ, άρχισαν να τα προσβάλουν. Ο σκοπός του ΕΛΑΣ είχε επιτευχθεί απόλυτα.

Το Δημοτικό Σχολείο Αυγερινού όπως είναι σήμερα

Οι άνδρες της ΠΑΟ έπεφταν νεκροί ή τραυματισμένοι από τις σφαίρες και οι υπόλοιποι έτρεχαν εσπευσμένως να μπουν στο Σχολείο για να προστατευτούν από τα πυρά και να αντιτάξουν υποτυπώδη άμυνα. Συνολικά 24 άνδρες της ΠΑΟ εφονεύθησαν και άνω των 100 τραυματίσθηκαν, ενώ ο ΕΛΑΣ είχε 2 νεκρούς και 7 τραυματίες. Διαρκούσης της πολιορκίας του Σχολείου, οι Μπουλογιάνης, Καραμπέρης, Σιδηρόπουλος, Βαζάκας και 4 αντάρτες της ΠΑΟ, κατόρθωσαν με προτροπή του Καραμπέρη να διαφύγουν ακολουθώντας τη γεμάτη βλάστηση χαράδρα που ήταν ανατολικά του Σχολείου. Εξ αυτών, οι Σιδηρόπουλος και ένας αντάρτης, προσπάθησαν να κινηθούν από άλλο δρομολόγιο, αλλά μόλις έγιναν αντιληπτοί από τους Ελασίτες, υπέκυψαν στα άμεσα πυρά που εδέχθησαν. Οι Μπουλογιάννης, Βαζάκας και 3 αντάρτες, απεφάσισαν να επιστρέψουν στον Αυγερινό, όπου και συνελήφθησαν αμέσως. Ο Καραμπέρης και ένας αντάρτης από τους Αγίους Αναργύρους (το πλησιέστερο από βορρά χωριό προς τον Αυγερινό), κατόρθωσαν να διαφύγουν. Όλοι οι λοιποί που παρέμειναν στο Σχολείο, μετά από σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, παρεδόθησαν στους Ελασίτες. Οι συλληφθέντες αξιωματικοί, οδηγήθηκαν στον Πεντάλοφο για ανακρίσεις, ενώ οι απλοί αντάρτες της ΠΑΟ, είτε προσεχώρησαν στον ΕΛΑΣ, είτε αφωπλίσθηκαν και αφέθηκαν ελεύθεροι να επιστρέψουν στα χωριά τους. Οι αξιωματικοί οδηγήθηκαν σε δίκη από το Ανταρτοδικείο Βουχωρίνας και εξ αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο οι Πόρτης, Μάντζιος, Μπουλογιάννης και Αγγελόπουλος και εξετελέσθησαν στις 13 Απριλίου 1943. Ανταρτοδίκες ήταν οι Στράτος Κέντρος («Σλόμποντας») ως Πρόεδρος και οι Φίλος Γ., Καπετάν Φωτεινός και Καπετάν Σκοτίδας, ως μέλη. Ο τελικός απολογισμός της σφαγής του Αυγερινού για την ΠΑΟ, ήταν 29 νεκροί, 103 τραυματίες και 256 συλληφθέντες, από τους οποίους οι 189 προσεχώρησαν στον ΕΛΑΣ. Η περαιτέρω τύχη των τραυματιών δεν έγινε γνωστή.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 12/4/1943, συνελήφθη και ο Εφ. Υπλγός Κιουρτσουδάκης στο Μελάνθιο Νεστορίου, μαζί με τον Εφ. Ανθλγό Ζήση και άλλους, οι οποίοι εξετελέσθησαν στις 17 Απριλίου.

Με αυτό τον άδοξο και προδοτικό τρόπο, διαλύθηκε η ΠΑΟ Βοΐου, μόλις 40 μέρες μετά τις σελίδες δόξης που έγραψε στο Φαρδύκαμπο.

Το Μνημείο Πεσόντων κατά τη Σφαγή του Αυγερινού

 ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ ΤΟΥ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ

Ο ΕΛΑΣ με τη διάλυση της ΠΑΟ σ’ αυτή την υποβαθμισμένη από πλευράς των κατακτητών περιοχή του Βοΐου, πετυχε να κυριαρχήσει και να αποκτήσει ένα τεράστιο πλεονέκτημα για την επόμενη ημέρα.

Απέκτησε μια βάση επιχειρήσεων συγκριτικά ήσυχη, σε σχέση με άλλες περιοχές της χώρας, όπου μπορούσε σταδιακά να οργανώνεται για το μέλλον και σε συνδυασμό με τη γειτνίαση προς την Αλβανία πρωτίστως και τη Γιουγκοσλαβία, οι οποίες μετά τον Β΄ΠΠ βρέθηκαν στο άρμα της Σοβιετικής Ενώσεως και του κομμουνισμού, είχε τη δυνατότητα να δέχεται ανεξέλεγκτα πάσης φύσεως εξωτερική βοήθεια για την επίτευξη των σκοπών του. Και όπως αποδείχθηκε περίτρανα την περίοδο του Συμμοριτοπολέμου, χάρη στην κατοχή και ισχυροποίηση αυτής της περιοχής, κατόρθωσε η διάδοχός του διοίκηση, ο λεγόμενος Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (Δ.Σ.Ε), να κρατήσει επί τόσο μακρό χρονικό διάστημα και να επιφέρει τόσα δεινά στο Έθνος και το κυριώτερο, να ανοίξει πληγές διχόνοιας, οι οποίες δεν μπορούν να κλείσουν, παρότι έχουν παρέλθει 70 και πλέον έτη.

Η συμπεριφορά του ΕΛΑΣ, που οδήγησε στη σφαγή του Αυγερινού, απέδειξε τον δόλιο τρόπο με τον οποίο προσπαθούσε να επικρατήσει την εποχή της κατοχής ο κομμουνισμός, εμφανίζοντας αρχικά το πρόσωπο της συγκαταβατικότητας, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, μέχρι να έλθει σε θέση ισχύος και να συντρίψει κάθε εμπόδιο που έβρισκε μπροστά του, έναντι οιουδήποτε τιμήματος και με τον πλέον ειδεχθή τρόπο.

Φυσικά για να τα πετύχει όλα αυτά, χρειάστηκε και η αφέλεια, η επιπολαιότητα, η ηλιθιότητα σε μερικές περιπτώσεις και η αδυναμία εγκαίρου εντοπισμού των πραγματικών στόχων του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Και η έλλειψη εμπιστοσύνης σε λίγους διορατικούς, που έβλεπαν προς τα που οδηγείται η κατάσταση, αλλά οι προειδοποιήσεις τους αγνοούνταν ως υπερβολικές.

Και βέβαια, η έλλειψη πραγματικής ηγεσίας μετά την κατάληψη της Ελλάδος, με δεδομένο ότι ο Βασιλεύς και η πολιτική ηγεσία, διέφυγαν στο Κάϊρο, η στρατιωτική ηγεσία, όση δεν συνελήφθη, ασχολήθηκε με το σχηματισμό των κυβερνήσεων κατοχής, φιμωμένη και ευνουχισμένη από τους κατακτητές, ήταν ο βασικώτερος παράγων, που άφησε το χώρο ελεύθερο για να μπορέσει να δράσει ο κομμουνισμός, μέσω των ΕΑΜ και ΕΛΑΣ και των μικροτέρων παρακλαδιών τους.

Μπορεί κάποιος να φανταστεί ποιά θα ήταν η τύχη και το μέλλον της μεταπολεμικής Ελλάδος και εάν θα τολμούσαν οι κομμουνιστές να προχωρήσουν στους 2^ο και 3^ο γύρους τους, εάν αντί της ΠΑΟ Δυτ. Μακεδονίας (και σταδιακά μέχρι την άνοιξη του 1944, όλων των περιοχών της Β. Ελλάδος), διαλυόταν ο ΕΛΑΣ Δυτ. Μακεδονίας και η περιοχή αυτή, μαζί με την Ήπειρο του ΕΔΕΣ και του 5/42, γινόταν μια εθνική βάση επιχειρήσεων;

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Βασίζεται στις ιδιόχειρες σημειώσεις του Υπτγου Καραμπέρη Στεφάνου, εκ των πρωταγωνιστών των γεγονότων και σε αφηγήσεις  επιβιωσάντων από τη μάχη του Αυγερινού και από τις δύο παρατάξεις, (Κων/νου Νικολοπούλου, Παναγιώτη Τολιόπουλου και Αθανασίου Πετρούλη).

ΠΗΓΗ: https://epok1973.com