Οι Τούρκικες βαρβαρότητες την 6η Σεπτεμβρίου του 1955 - Τα Σεπτεμβριανά Σπάνιο φωτογραφικό υλικό

Μαρτυρίες από το πογκρόμ του Τούρκικου όχλου στην Πόλη στις 6 Σεπτεμβρίου του 1955.

Συγκλονιστική μαρτυρία από τον δημοσιογράφο Γ. Καράγιωργας που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της αγριότητας των τούρκων. Σε ομιλία του για τα 40 χρόνια από τα Σεπτεμβριανά περιέγραψε κάποια περιστατικά...

"Στο Γενή Σεχίρ, ώρα 7 το απόγευμα μέσα στη μέση του δρόμου, ο όχλος περικύκλωσε ένα κοριτσάκι 6 ετών, το παρέδωσε σ΄ έναν ημιπαράφρονα χαμάλη γνωστό ως «γορίλα» και εκείνος παρουσία δύο χιλιάδων ατόμων το εβίασε επανειλημμένως, ενώ το πλήθος ούρλιαζε, «αυτά παθαίνουν οι Έλληνες. 

Σκότωσέ την, σκότωσέ την την σκύλα την Ελληνίδα»." 

"Μόλις δόθηκε το σύνθημα της επιθέσεως, κύματα όχλου μπήκαν στην εκκλησία, για να την καταστρέψουν. 

Μέσα όμως βρισκόταν εκείνη την στιγμή ο αρχιδιάκονος, ο οποίος επιχείρησε να τους εμποδίσει. 

Οι Τούρκοι άρχισαν να τον ξυλοκοπούν και να προσπαθούν να του βγάλουν τα ράσα. 

Ο αρχιδιάκονος αντέστη, αλλά υπέκυψε. Από τις φωνές, τα ουρλιαχτά και την φασαρία ανησύχησε η μητέρα του ιερωμένου κι έντρομη έτρεξε στην εκκλησία. 

Το πλήθος την εκύκλωσε και άρχισε να την κτυπά, ενώ πιο πέρα ο γιος της δεμένος πισθάγκωνα σε μια καρέκλα μετεφέρετο από το πλήθος στην έξοδο. 

Εκεί αφού τον άφησαν, ανέθεσαν σε έναν αλήτη να τον ξυρίσει χωρίς σαπουνάδα. 

Όταν τον εξύρισαν, τον μετέφεραν στο καμπαναριό από κάτω και του 'καναν περιτομή. Ύστερα τον άφησαν εξαντλημένο και αιμορραγούντα." 

Ένας άλλος Κωνσταντινουπολίτης αναφέρει:

«Βρισκόμασταν μόνοι στο σπίτι μόλις άρχισαν τα φοβερά γεγονότα. Είχε αρχίσει να σουρουπώνει, όταν ξαφνικά ακούσαμε ασυνήθιστο θόρυβο, ιδιαίτερα δυνατό. Φοβηθήκαμε, αλλά δεν μπορούσαμε να αντιδράσουμε. 

Ο θόρυβος δυνάμωνε συνεχώς και ο φόβος μας γινόταν εντονότερος. 

Στην κεντρική είσοδο είχα βάλει μια μεγάλη μπάρα, ενώ είχαμε κλείσει τα παράθυρα. 

Στο διπλανό σπίτι είχαν ήδη αρχίσει τη λεηλασία. 

Ακούσαμε φωνές να ζητάνε βοήθεια. 

Τελικά, μπήκαν από την πόρτα του κήπου. 

Την είχαν σπάσει με κασμάδες. Μόλις με είδαν, ρώτησαν με δυνατή φωνή και απειλητικό ύφος: «Τούρκοι είσαστε εσείς;» 

Όλοι απαντήσαμε: «Είμαστε Ρωμιοί μέχρι τα κεραμίδια». 

Τον ένα όροφο του σπιτιού τον λεηλάτησαν. Δεν άφησαν τίποτε στο πέρασμά τους. 

Έσπειραν τον πανικό και την καταστροφή. 

Έφυγα με τη γυναίκα μου για να γλιτώσουμε. Είχε πάθει σοκ και έκλαιγε ασταμάτητα. 

Στο δρόμο επικρατούσε πανικός, οι εκκλησίες είχαν λεηλατηθεί, τα σπίτια και τα καταστήματα είχαν γίνει κάρβουνο…».(Σωτήρης Μισαηλίδης) 

Ο Σταύρος Γιουσουφίδης μέσα απ’ το Γηροκομείο του Ελληνικού Νοσοκομείου του Μπαλουκλί, αφηγείται:

"Μέναμε στο Αϊβάνσαραϊ. 

Εργαζόμουν σε ένα κατάστημα χονδρικής στο Εμίνονου. 

Το βράδυ της 6ης Σεπτεμβρίου ακούσαμε ένα μεγάλο θόρυβο. Μία πολυπληθής ομάδα φώναζε συνθήματα. 

Οι πρώτες καταστροφές άρχισαν από την εκκλησία στο Εντιρνέκαπι. Έρχονταν χτυπώντας και σπάζοντας. 

Όταν έφτασαν στο σπίτι μας, μας προφύλαξε ο παιδικός μου φίλος Ισμαήλ Τσαβούς. 

Στη συνέχεια πήγε στη πίσω γειτονιά να προστατέψει τον αδελφό του που ζούσε με μια Ρωμιά. 

Όταν έφυγε μία ομάδα κατέστρεψε το μπροστινό μέρος του σπιτιού μας. 

Η γειτονιά μας καταστράφηκε. 

Παρά το γεγονός ότι κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, συνέχισαν να καταστρέφουν. Αποχώρησαν με το πρωινό εζάνι..." 

Σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

Το πογκρόμ των διώξεων και της λεηλασίας ξεκίνησε την νύκτα της 6ηςτου Σεπτέμβρη μετά από δημοσίευμα δύο τουρκικών εφημερίδων σε έκτακτη έκδοση, ότι βόμβα που τοποθετήθηκε στο προξενείο τους στη Θεσσαλονίκη προκάλεσε μεγάλες ζημιές. Αμέσως χωρίς να έχουν ακόμη εξακριβωθεί τα πραγματικά περιστατικά συρφετώδης βαρβαρικός όχλος ποδηγετούμενος και οπλισμένος με ρόπαλα, λοστούς, τσεκούρια και άλλα φονικά εργαλεία, ξεχύθηκε στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης και άρχισε τις λεηλασίες των ελληνικών καταστημάτων, σχολείων, ναών, ιδρυμάτων και μοναστηριών κλπ. και τις κακοποιήσεις Ελλήνων και ιδιαίτερα των κληρικών. Η νύχτα θύμιζε παλιές μνήμες από την Μικρασιατική καταστροφή, ενώ η τρομοκρατία είχε φτάσει στο απόγειο. Κατεστράφησαν και λεηλατήθηκαν 71 εκκλησίες, αρκετά ελληνικά σχολεία, συλήθηκαν και καταστράφηκαν οι τάφοι των Πατριαρχών, η Μονή του Βαλουκλή πυρπολήθηκε αφού πρώτα είχε λεηλατηθεί, οστά Ελλήνων από τα νεκροταφεία σκορπίστηκαν στους δρόμους, η Πατριαρχική σχολή του Φαναρίου και το Θεολογικό σεμινάριο της Χάλκης υπέστησαν σοβαρές ζημίες, ελληνικές εφημερίδες, 2300 καταστήματα και 1500 ελληνικά σπίτια.

Πηγη:https://master-lista.blogspot.gr/

• «ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ TΩN EΓΚΛHMATΩN ΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ άρ. 1167
      Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος
  
  Προς τους στρατιωτικούς και πολιτικούς αρχηγούς της Δυτικής Eλλάδος και προς πάντας τους Έλληνας.
  Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, επειδή απαρχή ευρέθη σύντροφος των αρμάτων εις τον Ιερόν υπέρ της Ελευθερίας αγώνα, η Πατρίς τον τίμησε με αξιώματα. Πως εφέρθη ως εις την εκστρατείαν του Σκόνδρα, είναι γνωστόν εις όλους. Μ' όλον τούτo η Πατρίς παρέβλεψε τα σφάλματά του, δια να τον τpαβήξη εις μεταμέλειαν. Ήλθε εις τας δύο χώρας επί προφάσει της ασθένειας του, και τον υπεδέχθησαν φιλοφρόνως. Άλλ' αυτός δεν εφέρθη ως πατριώτης, και ως Χριστιανός. Αυθαδίασε να πιάσει άρματα εναντίον της πατρίδος. Έκαμε εκστρατείαν εναντίον του Μεσολογγίου. Έπιασε το φpoυριον του Βασιλαδίου, διώξας εκείθεν την φρουράν. Οι στρατιωται του έλαβαν δύω εκ των Προκρίτων της πόλεως ως αιxμαλώτoυς, από τους οφθαλμούς της Διοικήσεως, και έφεραν τούτους προς αυτόν την νύκτα, ευρισκόμενον εις το Ανατολικόν. Έξηγηθη δε και εις πολλούς ότι θέλει εμβάσει τούρκους εις την πατρίδα.
  
  ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ
  
  Υποπτευθείς η Διοίκησις, έλαβε τα ανηκoντα μέτρα, και διώρισεν επιτροπή τόπον επέχουσα στρατιωτικού Δικαστηρίου συνθεμένη υπo στρατηγούς και χιλιάρχους, οίτηvες εξετάσαντες αυτόν τε και όλα τα αίτια τα οποία καθ' ημέραν ηυξαναν τας υποψίας εναντίον του.
  
  ΕΥΡΗΚΑΝ
  
  Ότι ο Καραϊσκάκης είχε κρυφήν ανταπόκρισιν με τους εχθρούς της πίστεως και της πατρίδας».
• «Ότι απo τον Όμερ - πασάν ζήτησε μπουγιουρντί δια να γένη καπιτάνος των Αγράφων»
• "Ότι υπέσχετο εις τον εχθρό να πιάση την Tατάραιvαν με χίλιους στρατιώτες και συμβούλευσε να ευγη ο αποστάτης Βαρακιώτης με χίλιους εις το Ξηρόμερον».
• « ότι υπεσχετο εις τον εχθρό να τραβηξη προς εαυτόν στρατηγούς και χιλιάρχους Έλληνας εναντίον της πατρίδας».
• 'Ότι εν ω εγίνοντο αυτά εις Μεσολόγγιον, συγχρόνως ευγήκεν ο εχθρικός στόλος απo Πάτρας και άραξεν εις το Βασιλάδι, και έγινε μυστική εκστρατεία Τούρκων από Καστέλια και Ναύπακτον εναντίον του Μεσολογγίου, η οποία δεν ευδοκίμησε, διότι ολίγοι σταθεροί Έλληνες τους κτύπησαν εις την Κακήν Σκάλαν και τους εγύρισαν οπίσω».
  
  Ή επιτροπή έλαβε τέλος πάντων πολλά διδόμενα δια να γνωρίση αυτόν επίβουλο της πατρίδος και προδότην.
  Επειδή όμως η πατρίς αγαπά τα τέκνα της, και μακροθυμεί δια να τα, έλευθεpώσει από την απάτην, και να τα φέρη εις μετάνοιαν, να γνωρίσουν τα χριστιανικά χρέη των, απεφασίσθη παρά της διορισθείσης επιτροπής, τη συναινέσει όλων των παρευρεθέντων αρχηγών των αρμάτων και των πολιτικών και εδόθη προσταγή προς τον αυτόν Καραϊσκάκην να αναχωρηση αμέσως απ' εδώ, μ' όλο όπου είναι και ασθενής, όστις και ανεχώρησεν σήμερον.
  Αν μετανοηση αληθώς και επιστρέψη εις τα χριστιανικά, και Ελληνικά χρέη του, ή Πατρίς θέλει λάβει την ευχαρίστησιν ότι τον εκέρδισεν, ει δ' επιμείνει εις την κακίαν του, ας oψεται.
  Σεις δε, αδελφοί, είδοποιείσθε δια του παρόντoς, ότι ο Καραϊσκάκης είναι διωγμένος από την πατρίδα και δεν έχει καμμίαν εξουσία παρά της Διοικήσεως. Μάλιστα εστερήθη όλων των βαθμώv και αξιωμάτων ως αμαρτήσας. Όσοι δε άπατηθέντες ηκολούθησαν αυτόν προσκαλούνται να γυρίσουν εις τα οπίσω, και να ενωθούν με τους αρχηγούς, τους υπερασπιστές της Πατρίδος. Πάντες, δε οι λοιποί Έλληνες να απομακρυνθούν της συναναστροφής του και να τον στοχασθούν ως εχθρόν, εν' οσω να μετανoήση και να προσπέση εις τo έλεoς του έθνους και ζητήση συγχώρησιν.
  
  Εν Άνατολικώ την 2 Απριλίου 1824
  Α. ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ
  Οι στρατηγοί: ΝΟΤΗΣ ΜΠΟΤΖΑΡΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟΡΝΑΡΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΖΙΩΓΚΑΣ, ΔΗΜΟΣ ΣΚΑΛΤΖΑΣ, ΑΛΕΞΙΟΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΚΡΗΣ, ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΊΟλΝΤΑΣΗΣ.
  Οι Χιλίαρχοι: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΛΙΑΚΑΤΑΣ, ΛΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ, ΣΤΑθΗΣ ΚΑΤΖΑΡΟΣ.
  Οι καπιτάνοι: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΣΟΥΛΤΑΝΗΣ».
  
  
   Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ
  
  
   Η ΠΟΙΝΗ πού επέβαλαν στον Καραϊσκάκη ήταv ισόβιος εξορία, ή αειφυγία. Κι' έπρεπε να φύγει αμέσως.
  Βαριά άρρωστος ζήτησε 5-6 μέρες προθεσμία ώσπoυ να συνέλθει κάπως. Του το αρνήθηκαν. Σε 48 ώρες έπρεπε να εξαφανισθεί από το Αιτωλικό.
  Παγωμένοι οι δικοί του, ο Τζαβέλας και οι άλλοι. Οι φήμες έφεραν τον Ανδρέα Ισκο -ετεροθαλή αδελφό του, κατά τον Bλαχoγιάννη- να, ροβολάει προς το Αιτωλικό για να εκδικηθεί την ατιμία του Μαυροκορδάτου. Καραϊσκάκης - Τζαβέλας - Ίσκος, οι τρεις τους αποτελούσαν θανάσιμο κίνδυνο για τον Μαυροκορδάτο εκείνη την κρίσιμη ώρα. Γι' αυτό και φρόντισε vα επισπεύσει την εκτέλεση της απόφασης, να διώξει τον Καραϊσκάκη.
  
  Σαράντα οκτώ ώρες του έδωσαν προθεσμία αλλά αυτός τους χάρισε τις μισές. Την άλλη μέρα, 3.4.1824, μάζεψε τα παληκάpια του και ξεκίνησε για τηv εξορία του με το στίγμα του πpoδότη. Ξεκίνησε για να γίνει ο Αρχιστράτηγος της Ελλάδας, ο νικητής της Αράχοβας και του Δίστομου, ο ήρωας της Pούμελης και της Αθήνας, ο κράτιστος. Τον πήγαιναν σηκωτό σε ξυλοκρέβατο, γιατί τον έκαιγε ή θέpμη του χτικιού του και δεν μπορούσε να βαδίζει. Πένθιμη πορεία. Μπρος οι σάλπιγγες που ηχούσαν λυπητερά κατά τη διαταγή τoυ. Κι' από πίσω επί κεφαλής των παλικαριών τoυ, ο άρρωστος κατάδικος, ο προδότης, προχωρούσε ξαπλωμένος στο στρώμα, του και μοιράζοντας φλουριά στους φίλους του που άφηνε στο Αιτωλικό. Περνώντας απ' το σπίτι του Μαυροκορδάτου, άφησε τα παλικάρια, του να προχωρούν και μπήκε μόνος του μέσα.
  Εκεί βρισκόταν ο Μαυροκορδάτος, οι κριτάδες, οπλαρχηγοί φίλοι του Μαυροκορδάτου κι' ο Βουλπιώτης, ναι, ο χθεσινός πpοδότης να τρων και να πίναuν μονιασμένοι. «Η τιμή αυτή έγινε εις, τoν Βουλπιώτη δια την τρίτη κατάθεσιν που έβγαλε από τη δυσκολία τον Mαυροκορδάτο», γράφει ο Kασoμούλης.
  Ο Καραϊσκάκης δεν μπόρεσε να το κρατήσει:
  • "Φάγε, ορέ Boυλπιώτη, φάγε και συ μαζί με τον Πρίντζιπα- και με τους καπεταναίους για να θανατώσεις τον Kαραϊσκάκη. Κι' εσύ πρίντζιπα δεν ντpέπεσαι να έχεις στο τραπέζι σου έναν ψεύτη κι' έναν προδότη;
    Κι' ύστερα λέει στους καπεταναίους:
  • -Αδελφοί Καπιταναίοι. Αν με καταδικάσατε δικαίως, ο Θεός να. με το στείλει, (το βόλι) εις το κεφάλι ευθύς - αυτού όπου βγαίνω. Kαι αν αδίκως, ογλήγορα- να σας το πέμψει εις το δικό σας κεφάλι.
    Eις τον Διεθυντην είπε:
  • -Ε, ορέ Μαυροκορδάτε, έσύ την προδοσία μου με την έγραψες εις το χαρτί και εγώ ογλήγορα ελπίζω να σου την γράψω εις το μέτωπο σου, δια να φαvεί ποίος είσαι! (Και κτύπησε το μέτωπο του με τα τέσσαρα δάκτυλα-, δείχνων τον Mαυροκορδάτον - εδώ! λέγει. Έχετε υγείαν.
    Τον αποκρίθηκαν:
  • - Έχε υγεία...
  • (Ή πεpίφημη αυτή σκηνή δείχνει όλο το μεγαλείο και την τόλμη του συκοφαντημένου ήρωα. Πελιδνό σουδάριο ο Mαυροκορδάτος, δεν τόλμησε ν’ ανoίξη το στόμα, για ν' απαvτήσει. οι άλλοι οπλαρχηγοί, οι δικαστές, που μόλις χθες κήρυξαν τον Kαραϊσκάκη προδότη και επίβουλο, σήμερα του ευχήθηκαν κατευόδιο. Οι ίδιοι αυτοί, λίγους μήνες αργότερα, θα τον αναγνωρίσουν αρχηγό, θα τεθούν στις διαταγές του, και θα τον κοιτούν στα μάτια για να τους προστάξει. Για να πετύχουν, όλοι μαζί, περίλαμπρες νίκες πoυ θα δοξάσουν και την Ελλάδα και τους ίδιoυς. Μ' επικεφαλής τον σημεριvό «Προδότη» τoυ Μαυροκορδάτου.
  
  
  Η ΙΣΤΌΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ
  ΑΣΚΟΥΣΕ ΤΕΤΟΙΟ ΓΟΗΤΡΟ ο κατηγορούμενος ώστε πρέπει να να τονίσουμε ότι οι αγωνιστες του 21, οσοι έγραψαν απομνημονευματα δεν κρυβουν τόν ζωηρο θαυμασμό τους για τον νικητή της Άράχωβας. 0λοι ανεξαιρέτως. Και οι μεταγενέστεροι ιστορικοί, ντόπιοι και ξένοι. Οι περιηγητές κι οσοι γνώρισαν τον Καραϊσκάκη μιλούν με ίδιο θαυμασμό γι' αυτόν. Δέν μπορούμε εδώ να μεταφέρουμε όλες αυτές τις περικοπές: Δίνωμε όμως μερικές παρμένες στην τύχη.
  Ό Σπυρoμήλιoς: «Η αξιότης και η ανδρεία αυτών  των δύo Στρατηγών (του Γ. Καραϊσκάκη και του Κίτσου Τζαβέλα) μας ήταν γνωστή από τας προλαβουσας πράξεις των και εις τον ιερόν τούτον αγώνα υπέρ της ελευθεpίας... Πλην δε ήτον αυτά από τα σπάνια πράγματα του Καραϊσκάκη και του Τζαβέλα.,διότι η αξιότης των εις τα πολεμικά επιχειρήματα και ο ζήλος των υπέρ της ελευθέριας της πατρίδος ήτον εγνωσμένα από τoσα και τόσα δείγματα. Αυτό έκαμε τον Ρεσιτ Mεχμετ πασά να οργιστεί τον Καραϊσκάκη (μ' όλον ότι έκρυπτε εις το στράτευμά του τ’ όνομα του Καραϊσκάκη, διότι τ' oνoμά του μόνον τους επροξένει τρόμoν)... Ό Kαραϊσκάκης ήτο άνθρωπος με πολλά πpoτερήματα ενός καλού στρατηγού και αν εις ταύτα επpoστίθετo η παιδεία (διότι σχεδόν μόνον τ' όνομά του ήξευρεν να γράφη) ήθελε καταταχθή βέβαια μεταξύ των πρώτων του αιώνος δια τα κατορθώματά του. Ήτο αρείτολμος, άοκνος, δραστήριoς, εύγλωττος, ακούραστος, υπέφερε τας πλέον δυνατας σκληραγωγίας, μ' όλον ότι έπασχε εις το στήθος, μεταδοτικός, ύπομoνετκός, νους εφευρετικός, ταχύπους, με παρρησία πνεύματος, παραστατικό. Είχε και υπόληψιν ήδη συστημένη εις τo Έθνος και διότι ήτoν εκ των παλαιών Αρματολών και δια τας πράξεις του εις τον ιερόν μας αγώνα,...».
  Ο Πoυκεβίλ: «Tό όνομα του Καραϊσκάκη περιήρχετο από στόματoς εις στόμα, και κατέστη το είδωλο της, λατρείας των Ελλήνων στρατιωτών».
  Ό Κ. Παπαρρηγόπουλος: «Ουδείς των έξόχων της επαναστάσεως ανδρών από τoσoύτoν ταπεινού  οpμήσας σημείου, εις τοσούτο ύψος αφίκετο περιωπής...»
  Ό Χρίστος Βυζάντιος: «Μελετών τις τον άνδρα, τoύτoν εκ των πράξεών του ευρίσκει αυτόν έκτακτο εις το είδος του. Ανήρ ουδεμία παιδεία, έχων ούτε οικογενειακή επισημότητα, ούτε πλούτο, ούτε σχέσεις πολιτικές... αναλαμβάνει εις τας δεινοτέρας περιστάσεις τής Ελλάδος την Αρχηγία μικρού στρατού, άνευ χρηιιατικων μέσων... πράττει τοιαύτα τεράστια πολεμικά έργα., ώστε και αυτοί οι εχθροί θαυμάζοντες περί αυτού έλεγoν: «Η μεν Τoυρκία. έχει τον Ρεσίτην (Κιουταχήν) ή δε Ελλάς τον Καραϊσκάκη και ότι τα δύο ταύτα θηρία παλαίουν και ο Θεός γινώσκει ποίος θα νικήσει τον έτερον». Ανήρ ως εκ των κατορθωμάτων, αυτού, συναθροίζει υπ' αυτόν πλέον των δέκα χιλιάδων στρατού και υποβάλλει υπ' αυτόν όλους τους στρατηγούς τής Έλλάδoς, ουδ' αυτών των δικαίως υπερηφάνων Σουλιωτών. Ανήρ φύσει στρατηγός, όστις ουδέποτε ιδών τακτικόν στρατόν, πριν ή ελθη εις μάχη μετ' αυτού εξετίμησεν αυτόν και μετεχείρίσθη εν ώρα, μάχης τόσον επιδεξίως, ως ειδομεν. Ανήρ όστις δια μόνης της εν πολέμω ικανότητος αυτού ήθελεν καταστρέψέι τον ικανότερον και ισχυρότερον αρχιστράτηγο της Τουρκίας, έχοντα τοσούτον πολυάριθμον στρατόν... Όστις περιέστειλε τας απαιτήσεις και την διαρπαγή και τας καταχρήσεις των διεφθαρμένων άτακτων στρατιωτών, όστις εις ουδέν ελογίζετο την ζωην του, ως πρώτος εκτιθέμενος εις τους κινδύνους... Ήγάπα δε τους στρατιώτας και εξετίμα τους ανδρείoυς και τούς τιμίους άνδρας, δι' ο ηγαπάτο και ήτο σεβαστoς παρ' αυτών».
  Ό Σπηλιάδης: «Αν ο Καραϊσκάκης δεν ηγειρε και πάλιν την Ρούμελη εις τα όπλα, ο όλεθρος των Ελλήνων ήτo άφευκτος»,
  Ό Λάμπρος Κουτζονίκας: «Ό Kαραϊσκάκης αναδειχθείς Γενικός Αρχηγός, ησθάνθη το μεγαλείον της υψηλής άξίας και παραιτήσας κάθε ελάττωμα, προσηλώθη αναποσπάστως εις την Εθνική του Δόξα, διεκρίθη ως ουδείς άλλος και εν τω μέσω της δεινής απορίας εφείλκυσεν πλήθος πεινώντων και γυμνητευόντων και τους οδήγησεν εις την Δόξαν, ουχί θεραπεύων, αλλά χαλινώνων τας ορέξεις και άπαγορεύων, τας καταχρήσεις. Αναφαίνεται η αξία του ανδρός έτι μάλλον όταν άναπολήση τις, οποία  κατά την Στερεάν Ελλάδα, όταν ελαβεν την αρχηγία, και οποία τα καθ' ην ημέρα τελεύτησε.»
  Ό Σπ. Τρικούπης: (Στον επιτάφιο λόγο του): «…τότε είχε ψωμί και αυτός όταν είχον και οι αγαπητοί του Έλληνες... η κλίνη του ήτo κλίνη απλού στρατιώτου. Πρωταγωνιστής επαρουσιάζετο και την  τιμήν του αγώνος
  την απέδιδεν εις άλλους. Ενθουσιασμένος δια την παλικαριά, παλικάρι και ο ίδιος, την ετίμα όπου την συνήντα και την αντήμειβε πλουσιοπαρόχως. Τους γνωστούς δια την ανδρεία έκραζεν κατ' όνομα, όταν ξεσπάθωνε εν καιρώ μάχης, δια να τον ακολουθήσουν. Έβγαζε τα πιστόλια του από το ζωνάρι και με αυτά, εις ανταμοιβή παλικαριάς, εστόλιζεν του παλικαριού την μέση. Έλυνε την ζώνηv του και εδιδεν εις τας ανάγκας του πολέμου το ύστερov νόμισμα».
  Ό Χρ. Περαιβός: «Η πικρά αυτή αγγελία διαχυθείσα ,εις Σαλαμίνα ανήγειρε θρήνους και οδυρμούς εις πάσαν ηλικίαν και γένος των τε κατοίκων, παροίκων και τυχόντων ξένων. Aφήσαντες όλοι τας οικίας των άνοικτας ετρεχον τύπτοντες τα στήθη, ποτίζοντες την γην με θερμά, και ακράτητα δάκρυα , άμιλλώμενοι τίς να πρωτοασπασθή και πρωτοραντίση με τα δάκρυά, του τον ήρωα, κράζοντές τον οί μεν πατέρα, οί δε σωτήρα της Έλλάδος, οι άλλοι το φόβητρον των Τούρκων και άλλοι το αιώνιον καύχημα της Ελλάδος. Με τοιαύτα και άλλα εγκώμια και κoπετoυς συνoδεύετo το θύμα της πατρίδος από Αμπελάκια μέχρι του χωρίου της Σαλαμίνος, το οποίο απέχει τρία τέταρτα της ώρας. Αρχιερείς και ιερείς όσοι παρευρέθησαν εις την νήσον, ενδεδυμένοι τα ιερά άμφια έψαλλαν την πένθιμον ακολουθίαν. Οι παρευρεθέντες στρατιωται, πολλοί δε και εκ των εν τω νοσοκαμείω ελαφρώς πληγωμένων, δράξαντες τα oπλα συνόδευoν το λείψανον μέχρι του ναού του Αγίου Δημητρίου όπου κατέθεσον αυτό εντω μέσω. Πλήθος γυναικών θρηνωδών περικάθησε, πλησιέστεραι δε ήσαν, όσαι υιούς και συγγενείς απώλεσαν υπέρ πατρίδος. Αυται εθρυνώδουν τας ηρωικάς του πράξεις εκάστης μάχης συμνημονεύουσαι εν τω μεταξύ και των συγγενων τον θάνατoν, κατά την Ελληνική συνήΘειαν. Μετά τριών ωρών θρηνολογίαν έθαψαν το λείψανο παρά την θύραν του ναού εκ δεξιών, μόλις δύο βημάτων απέχουσαν του τάφου... Το στρατόπεδον εκ του ετέρου, ακούσαν την αποβίωσήν του, επικράνθη αισθαντικώτατα. Διότι υστερήθη ενός αρχηγού ανδρείου, ευτυχούς εις τας μάχας, φίλου των στρατιωτών, μεγαλόδωρου, ακούραστου, ικανού τέλος πάντων να εισάγη την φιλοτιμίαν εις πάντα στρατιώτη. Τοιούτον ένδοξο τέλος της ζωής έδωκε ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑ'Ι'ΣΚΑΚΗΣ, περί το πεντηκοστό έτος της ηλικίας του, μετά τοσαύτα και τοιαύτα ανδραθήματα. Εκείνος προς ον και ή Στερεά Ελλάς εχρεώστει την απελευθέρωσίν της και η λοιπή Eλλας εστήpιζε το πλείστον των κατά ξηραν ελπίδων της, ο αθάνατος Καραϊσκάκης, έπαυσε του ζην»
  0 Ν. Δραγούμης: «Ουδείς ήνοιγε τα χείλη του, ουδείς εύρισκε λόγους ίνα έρμηνεύση το άλγος της καρδίας αυτού, ουδείς είχεν ιδέαν τι έπρεπε να γίνη μετά τον θάνατον του μεγάλου στρατηγού… Ήτο δε η σιωπή βαθυτάτη και πένθιμος, οτε ο Κολοκοτρώνης λύσας πρώτος αυτήν είπεν: .«0 χαμός αδέλφια είναι μεγάλος. ο θεός oμως είναι μεγαλύτερος»... Φωνή γοερά, φωνή ανδρών και γυναικών αντηχήσασα κατά την Τροιζηνίαν ακτήν, συνανεμίγη μετά των οδυρμών των απέναντι κατοίκων του Πόρου, και ουδείς συγκατένευε να παρηγορηθή, πpoαισθανόμενoς ίσως την προσεχή κατά το Φάληρο συμφopάν.»
  Ό Κασομούλης: «Πικpoτέpαν στιγμήν και φαρμακερωτέραν εις καμμίαν περίσταση δεν είχα δοκιμάσει. Έμειναμεν εις την μεσην ίκανήν ώρα χωρίς να κινούμεθα ούτε έδωθεν, ούτε εκείθεν. Έσυλλογίσθημεν, εις ποίον έπρεπε να ύπάγωμεν να μας παρηγορήση! Ποίον να παρηγορήσωμεν; Έπιστρέψαμεν οπίσω, ειδοποιούντες και τους λοιπούς να μείνων εις την θέσι διότι ο Αρχηγός απέθανε... Το ίδιoν έσπέpας της 23 Απριλίου, όπου οι Τούρκοι Αλβανοί έμαθαν τον θάνατον του Καραϊσκάκη, ήρxισαν να φωνάζουν: «Ορέ, ο Καραϊσκάκης, ο υιός της Καλογριάς απέθανε… Όλοι να βάλετε τα μαύρα., διότι άλλον ωσάν αυτόν δεν κάμνετε! ».
  Ο Μακρυγιάννης: «Όταν ζούσε ο Kαραϊσκάκης, σκουριάσαν τα ντoυφέκια, τους, στόμωσαν τα σπαθιά τους. Τότε είδαμεν πόσα δράμια ζυγίζει ο καθείς... Που ακούστη εννιά χιλιάδες Έλληνες πεζoυρα και καβαλαρία να τους πάρουν ομπρός Πεντακόσιοι Τούρκοι; Και να τους κυργέψουν όλα τα πόστα και κανόνια. Και να σκάσουνε από τη δίψα; Ανάθεμα τον Κοκραν όπου μας έβγαλε έξω το βράδυ - να τους αφήσουμε να πεθάνουν από τη δίψα, να τους πιάσουν όλους οι Τούρκοι».
  Ο Θ. Κολοκοτρώνης (σε γράμμα του προς το γυιό του Γενναίο): «Αν δεν ητο αναγκαία η παρουσία μου εδώ, ήθελα αποφασίσει να υπάγω ο ίδιoς διότι από την σωτηρίαν των Αθηνών κρέμεται η τύχη της Πατρίδος μας, δια τoύτo η συνέλευσις έκρινε εύλογο να υπάγη η Γενναιότης σου, και σε διορίζω ως αντιπρόσωπόν μoυ και ως αρχηγόν της κατά των έχθρων εκστρατείας των Πελοποννησίων. Φτάνοντας εις Aθήνας θέλεις ακούσει τον Καραϊσκάκην ως άλλον πατέρα σου, διότι απo την ευπείθεια κρέμεται η διατήρησις των στρατοπέδων. Σας εύχομαι νίκας».
  Ό Γ. Ζεύγος: «Η επανάσταση, περνάει τέτοια κρίση που όλοι οι κορυφαίοι ηγέτες της, πολιτικοί και στρατιωτικοί υπόγραψαν αίτηση υποτέλειας στην Αγγλία. Σ' αυτή τη φοβερή στιγμή βγαίνει στη μέση ο Γ. Καραϊσκάκης. Ή επανάσταση, σαν τον μυθικό Άvταίo, αντλεί δυνάμεις απ' τις μάζες και φανερώνεται ανίκητη... ο Καραϊσκάκης γρήγορα αποδείχνεται σαν το πιο γνήσιo παιδί της επαναστατημένης αγροτιάς..»
  Η Στρατιωτική Ιστορία της Ελλάδος: «Ο Καραϊσκάκης, μέxρι τούδε διακεκριμένος οπλαρχηγός, ήδη εμφανίζεται μεγαλοφυής στρατηγός».
  Και τελειώνουμε με το ψήφισμα της Γ' Eθνικής Συνελεύσεως:
  «Προς τον εξοχώτατον Α' Στόλαρχον, προς τον εξοχώτατον Άρχιστράτηγον και προς τους γενναιότατους οπλαρχηγούς και στρατιώτας τους συγκροτουντας το στρατόπεδον της Αττικής.
  Tη 27 Απριλίου 1827
  Η φιλτάτη ΙΙατρίς θρηνεί απαρηγόρητος, απωλέσασα το γνησιώτατoν τέκνον της, θρηνεί και κόπτεται στερηθείσα του θερμού προμάχου των ιερών της δικαίων, θρηνεί τον διαρρήξαντα, τας νέας αλύσεις της Στερεάς Ελλάδος, τον ενδοξον νικητή της Άραχώβης, τον εξολοθρευτή των τυράννων: θρηνεί τον αρείτολμον Γενικό Αρχηγό Καραϊσκάκην, όστις μαχόμενος υπέρ των κλεινων Αθηνών, επεσεν ενδόξως και πνέων τα λοίσθια άλλο τι δεν ,παρήγγειλε, παρά των Αθηνών την διάσωσην.
  Ελλάς, πένθησον τον πολύτιμόν σου Καραϊσκάκην, Ελληνίδες! μαυρoφορέσατε δια τον υπερασπιστην της τιμής σας! Φιλέλληνες! Έλληνες! στρατιώται, εμβριμήσατε δια τον ανδρείον συστpατιώτη σας και καταβρέχοντες την Ιεράν γην των κλεινών Αθηνών με τα καρδιοστάλακτα δάκρυά σας, εκδικηθείτε το αίμα του, τιμωρήσατε τους ασεβέστατους φονείς του και σώσατε τας Αθήνας.
  Eυδαίμων Καραϊσκάκη! ορκισθείς να ζήσεις ή να αποθάνης, ελεύθερος, εφύλαξες τον ορκον σου, ως χρηστος πολίτης, ως ευσεβής χριστιανός, ως τίμιος άνθρωπος. Ως τοιούτον της ανεκτιμήτου Ελευθερίας μάρτυρα., ως αθλήσαντα και στεφανωθέντα με τας δάφνας της δόξης καί της αθανασίας, Σε ύπεδέχθησαν εις τα Ήλύσια πεδία προσμειδιωντες οι τpισόλβιοι εκείνoι ήρωες όσοι απέθανον διά τα δίκαια της Πατρίδος και της Ανθρωπότητος. Μεταξύ τούτων περιιπταμένη η ακτινοβόλος σκιά σου εις την αιωνίαν μακαριότητα, δέν έλησμόνησε τας Άθήνας, και ήδη επιφοιτωσα εις τας όμηγύρεις του Στολάρχoυ, του Άρχιστρατήγου, των Άρχηγων και των στρατιωτικων του στρατοπέδου της Άττικής, θεωρεί τα πoλεμικά και σωτηριώδη έπιχειρήματά των και επικαλείται την εξ ύψους άντιληψιν, του υπέρτατου Βασιλέως δια να τους βοηθήση να σώσουν τας Αθήνας και την Έλλάδα εις δόξαν της Πίστεως και της Πατρίδος».
  
  

  Ό Mαυρoκoρδάτoς

   «Ό Καραϊσκάκης δεν έφέρθη ως πατριώτης. Εξηγήθη εις πολλούς ότι θέλει εμβάσει  Τούρκους εις την πατρίδα. Eίxε κρυφήν ανταπόκρισιν με τoυς εχθρούς της  πίστεως και της πατρίδος.

  0 Καραϊσκάκης είναι διωγμένος από την πατρίδα και ως αμαρτήσας εστερήθη ολων των βαθμων και αξιωμάτων. Ιιάντες οι 'Έλληνες να τον στοχαστούν ως έχθρόν.

  Τι να ελπίζω από τον Kαραϊσκάκην; ότι θα είναι le serviteur tres humble της Διοικήσεως; Και Θεός εάν κατέβη να με το ειπή θέλω σταθή πάλι θωμάς... Μαθαίνω ότι είναι κακά άρρωστος.. Ή φθίσις του εφθασεν ως τον τρίτον βαθμόν... Ίσως ο Θεός μάς απαλλάξει από αυτόν»

   
  
  
  
  
  
  

1922 ΤΑΙΝΙΑ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΕ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΠΙΖΩΝΤΩΝ

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ ( Η ΤΑΙΝΙΑ )

Υπόθεση:

1886. Ενώ η Μακεδονία στενάζει κάτω από τον ζυγό των Τούρκων και των Βουλγάρων κομιτατζήδων, η Ελλάδα αδυνατεί να οργανώσει τον απελευθερωτικό αγώνα.
Μόνο μεμονωμένες αποστολέςβοήθειας από ιδιώτες, όπως του Μελά, ο οποίος ονειρεύεται ο γιος του Παύλος
να γίνει αξιωματικός του Ελληνικού στρατού. 1897:
Ο Παύλος Μελάς και οι συμφοιτητές του στην στρατιωτική σχολή, οργανώνουνμία ομάδα για την απελευθέρωση
της Μακεδονίας. Η πρώτη αποστολή στην Θεσσαλία,
αποτυγχάνει. 1904.Με το όνομα καπετάν Μίκης Ζέζας,ο Παύλος για πρώτη φορά πηγαίνει στην Μακεδονία να ηγηθεί του επαναστατικού αγώνα, μαζί με τον μητροπολίτηΓερμανό Καραβαγγέλη?

Σημειώσεις:

Μια μοναδική στο είδος της ταινία μεγάλου μήκους,που δικαίως χαρακτηρίστηκε από ειδικούς ως η πλουσιότερη και αυθεντικότερη υπερπαραγωγή στον ελληνικό κινηματογράφο.
Φέρνει σε άμεση επαφή με τα ιστορικά εθνικά και πολεμικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στις αρχές του 20ου αιώνα με πρόσωπα επώνυμα και ανώνυμα που αγωνίστηκαν για τα μεγάλα ιδεώδη της Φυλής.
Το έργο που κρατά συνεχώς αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή, οδηγεί σε πραγματική ψυχική μεταρσίωση και εθνική μέθη, θίγει ευαίσθητες χορδές της ελληνικής ψυχής και μάλιστα με την παρουσία και δράση του μεγάλου ήρωα του ιστορικού εκείνου έπους. 

Σκηνοθεσία: Φίλιππος Φυλακτός 

Σενάριο: Αντώνης Δαυίδ 

Ηθοποιοί: Λάκης Κομνηνός, Καίτη Παπανίκα, Γιάννης Αργύρης, Νίκος Απέργης, Βέρα Κρούσκα Μπεάτα Ασημακοπούλου, Νίκος Βασταρδής, Γρηγόρης Βαφιάς, Λευτέρης Βουρνάς, Άννα Βαγενά, Φαίδων Γεωργίτσης, Νίκος Δενδρινός, Παντελής Ζερβός, Ελένη Θεοφίλου, Γκίκας Μπινιάρης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Μάκης Ρευματάς, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Αρτέμης Μάτσας, Λίλυ Παπαγιάννη, Νάσος Κεδράκας, Λευτέρης Γυφτόπουλος, Τάκης Βουλαλάς, Νίκος Λυκομήτρος, Κώστας Μπαλοδήμος, Κώστας Παπαχρήστος, Σταύρος Φαρμάκης, Κώστας Φραγκόπουλος, Νίκος Αναγνωστάκης, Έρση Δοξακόπουλου....

Σκηνοθεσία: Φίλιππος Φυλακτός Σενάριο: Αντώνης Δαυίδ Ηθοποιοί: Λάκης Κομνηνός, Καίτη Παπανίκα, Γιάννης Αργύρης, Νίκος Απέργης, Βέρα Κρούσκα Μπεάτα Ασημακοπούλου, Νίκος Βασταρδής, Γρηγόρης Βαφιάς, Λευτέρης Βουρνάς, Άννα Βαγενά, Φαίδων Γεωργίτσης, Νίκος Δενδρινός, Παντελής Ζερβός, Ελένη Θεοφίλου, Γκίκας Μπινιάρης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Μάκης Ρευματάς, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Αρτέμης Μάτσας, Λίλυ Παπαγιάννη, Νάσος Κεδράκας, Λευτέρης Γυφτόπουλος, Τάκης Βουλαλάς, Νίκος Λυκομήτρος, Κώστας Μπαλοδήμος, Κώστας Παπαχρήστος, Σταύρος Φαρμάκης, Κώστας Φραγκόπουλος, Νίκος Αναγνωστάκης, Έρση Δοξακόπουλου....

Διαβάστε περισσότερα www.elkosmos.gr/pavlos-melas-o-apagorevmenos-kinimatografos/ © www.elkosmos.gr

Σκηνοθεσία: Φίλιππος Φυλακτός Σενάριο: Αντώνης Δαυίδ Ηθοποιοί: Λάκης Κομνηνός, Καίτη Παπανίκα, Γιάννης Αργύρης, Νίκος Απέργης, Βέρα Κρούσκα Μπεάτα Ασημακοπούλου, Νίκος Βασταρδής, Γρηγόρης Βαφιάς, Λευτέρης Βουρνάς, Άννα Βαγενά, Φαίδων Γεωργίτσης, Νίκος Δενδρινός, Παντελής Ζερβός, Ελένη Θεοφίλου, Γκίκας Μπινιάρης, Ανδρέας Φιλιππίδης, Μάκης Ρευματάς, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Αρτέμης Μάτσας, Λίλυ Παπαγιάννη, Νάσος Κεδράκας, Λευτέρης Γυφτόπουλος, Τάκης Βουλαλάς, Νίκος Λυκομήτρος, Κώστας Μπαλοδήμος, Κώστας Παπαχρήστος, Σταύρος Φαρμάκης, Κώστας Φραγκόπουλος, Νίκος Αναγνωστάκης, Έρση Δοξακόπουλου....

Διαβάστε περισσότερα www.elkosmos.gr/pavlos-melas-o-apagorevmenos-kinimatografos/ © www.elkosmos.gr

ΟΙ ΠΟΜΑΚΟΙ

Οι Πομάκοι, κατοικούν στη Θράκη στον ορεινό όγκο της Ροδόπης εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η οροσειρά Ροδόπη βρίσκεται στο μεγαλύτερο μέρος της μέσα στη Βουλγαρία και οι περισσότεροι Πομάκοι ζουν εκεί ενώ η πλειοψηφία τους στην Ελλάδα βρίσκεται στο νομό Ξάνθης. Ο πληθυσμός των Πομάκων υπολογίζεται γύρω στις 350.000 από αυτούς όμως μόνο οι 35.000 κατοικούν στην Ελλάδα. Οι υπόλοιποι βρίσκονται στη Βουλγαρία.

Έχουν θρησκεία Μωαμεθανική και ασχολούνται κυρίως με την καπνοκαλλιέργεια, την κτηνοτροφία και την δασική εκμετάλλευση. Αγαπούν πολύ τον τόπο τους, την ελευθερία και τη μουσουλμανική θρησκεία τους. Διατηρούν φανατικά τα πατροπαράδοτα έθιμά τους. Ντύνονται με τις ωραιότατες τοπικές ενδυμασίες τους. Τραγουδούν τα δικά τους δημοτικά τραγούδια. Ζουν φτωχικά πάνω στα οροπέδια, στις βουνοπλαγιές και μέσα στις κοιλάδες της Ροδόπης, μακριά από τις πόλεις και τον σύγχρονο πολιτισμό, αλλά είναι υγιείς, εργατικοί, φιλότιμοι, φιλήσυχοι και πρόσχαροι άνθρωποι.

Για την προέλευσή τους οι γνώμες διαφέρουν. Το θέμα έχει διαστρεβλωθεί και από πολιτικές ή εθνικιστικές σκοπιμότητες, αφού οι Πομάκοι έχουν γίνει αντικείμενο διεκδίκησης από Ρουμάνους, Βούλγαρους και Τούρκους. Όχι όμως και από μας τους Έλληνες, που επιμένουμε μέχρι τώρα στην ορθόδοξη χριστιανική καθαρότητα ως βασικότατο εθνικό μας χαρακτηριστικό, κάτι που από κάθε άποψη είναι λάθος.

Ο τούρκος ιστορικός Ν. Αβτζίογλου, αναγνωρίζει τους Πομάκους ως ξένη προς τους Τούρκους εθνότητα, ενώ ο καθηγητής Γ. Ερτζάν, σε μελέτη του, τονίζει ότι οι Πομάκοι ήταν η τρίτη μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα της χερσονήσου του Αίμου, μετά τους Αλβανούς και τους Βόσνιους που προσχώρησε στο Ισλάμ. Προσθέτει ότι ενώ στην Ανατολία εξισλαμισμός σήμαινε εκτουρκισμό, αντίθετα στη χερσόνησο του Αίμου η αλλαξοπιστία δεν οδηγούσε πάντα στην αλλαγή της εθνικότητας.

Από την άλλη η  επίσημη τουρκική θέση,  χαρακτηρίζει τους Πομάκους, τουρκικής καταγωγής και τους αποκαλεί <<ορεινούς ομογενείς του βαλκανικού βραχίονα>>.Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν μπορεί να καταστραφεί από την πομακική  ταυτότητα  χαρακτηρίζεται ως τουρκικό. Σφετερισμό της κληρονομιάς και της ιστορίας τους αποτελούν οι εκθέσεις λαϊκών ενδυμασιών και εργοχείρων, που κατά καιρούς πραγματοποιήθηκαν και προβάλλονταν ως έργο τουρκικού πολιτισμού, όπως και οι λαϊκές και θρησκευτικές εκδηλώσεις, τα ήθη και έθιμα στα πομακοχώρια, που προσδιορίζονται ως εκδηλώσεις των Τούρκων.Σύμφωνα με την ελληνική ιστοριογραφία οι Πομάκοι προέρχονται από την αρχαία θρακική φυλή των Αγριάνων.

Εθνολογική έρευνα υποστηρίζει βασίμως, ότι οι σλαβόφωνοι Πομάκοι είναι απόγονοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αυτόχθονος πληθυσμού.  Η λέξη Πομάκος κατά μεν τους Βούλγαρους προέρχεται από τη βουλγαρική λέξη pomagam = βοηθώ, εξαιτίας της βοήθειας προς τους Τούρκους κατά των Βουλγάρων το 1876, κατά δε τους Έλληνες πιθανόν να προέρχεται από τη λέξη πομάξ = πότης και συμπορεύεται με την παλαιά συνήθεια των Θρακών να πίνουν.

Αιματολογική εξέταση σε 1030 κατοίκους στα χωριά Εχίνος, Σάτραι, Ωραίον, Μελίβοια και Κοτύλη, δηλαδή το 1/20 του συνολικού πληθυσμού των Πομάκων διαπιστώνει αιματολογική συγγένεια Πομάκων και Ελλήνων σε ποσοστό 50-70%.

Ξένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι Πομάκοι είναι εξισλαμισμένοι και εκσλαβισθέντες γλωσσικώς, απόγονοι ή τα τελευταία υπολείμματα των αρχαίων Θρακών και ότι έχουν φλέβα ελληνική.

Κατά τους Ρουμάνους, οι Πομάκοι είναι απομεινάρι αρχαίου θρακικού φύλου το οποίο διαδοχικά εκρωμαίστηκε, εκσλαβίστηκε και εξισλαμίστηκε.

Οι Βούλγαροι βασίστηκαν στο γλωσσικό ιδίωμα των Πομάκων, το οποίο σε ποσοστό 50% έως 70% ανάλογα με τις διάφορες γλωσσικές εκτιμήσεις είναι σλαβογενές.

Οι Τούρκοι στηρίχτηκαν στη θρησκεία των Πομάκων. Πρόκειται για μια ακόμη επιβεβαίωση του γεγονότος ότι η επιδιωκόμενη μέχρι σήμερα συγκρότηση του νεοτουρκικού έθνους μετά την κατάρρευση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, βασίστηκε κυρίως στη θρησκεία..

Οι Έλληνες υποστηρίζουμε και αποδεικνύουμε φυσικά πως οι Πομάκοι είναι Έλληνες και κατάγονται από την αρχαία ελληνική φυλή των Αγριάνων. Οι Αγριάνες ήσαν μία πασίγνωστη Θρακική φυλή που διέμενε στα άγονα και ορεινά του όρους Σκομίου και στη Βορειοδυτική Ροδόπη. Αυτή την άποψη, ότι δηλαδή οι Πομάκοι κατάγονται από την αρχαία ελληνική φυλή, παρουσίασαν και το 1946 στον ΟΗΕ και στους Αμερικανούς οι ίδιοι οι Πομάκοι (Ελλάδας και Βουλγαρίας και ζήτησαν σαν Έλληνες να ενταχθούν με τους Έλληνες στην Ελλάδα.

Συγγενείς με τους άλλους Έλληνες. Αρία ή ινδοευρωπαϊκή φυλή, με λευκό κοκκινωπό δέρμα και γαλανά συνήθως μάτια εξελληνίστηκαν εντελώς με την ίδρυση των ελληνικών αποικιών στις Θρακικές παραλίες. Τότε που η ελληνική γλώσσα, η ελληνική θρησκεία, και ο ελληνικός πολιτισμός διαδόθηκαν, επικράτησαν και αφομοιώθηκαν από τους Θρακιώτες.

Το σημερινό όνομα Πομάκοι πρέπει να προέρχεται από τους Τούρκους, γιατί η κατάληξη ?ακ (Πομάκ) είναι μάλλον Τουρκική και το όνομα επιβλήθηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Οι Ροδοπαίοι (Αγριάνες, Αχριάνες, Πομάκοι) ήταν Χριστιανοί. Η περιοχή της Ροδόπης κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς στην περίοδο 1365-1368. Ως τότε οι Πομάκοι ήταν Χριστιανοί κι έμειναν τέτοιοι μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα. Βέβαια ορισμένοι απ' αυτούς κι αμέσως μετά την οθωμανική κατάκτηση ασπάστηκαν τον Μουσουλμανισμό. Επρόκειτο όμως για μεμονωμένες αλλαξοπιστίες.

Πάντως αυτούς και τους απογόνους τους, το οθωμανικό κράτος τους περιποιήθηκε πλουσιοπάροχα. Οι αλλαξοπιστήσαντες εξομοιώθηκαν με τους κατακτητές κι έγιναν αυθέντες των ομοφύλων τους, Αγάδες. Η ζωή τους κυλούσε στην ευημερία χάρη στην κρατική περιποίηση και υποστήριξη, απολάμβαναν όλα τα δικαιώματα των Οθωμανών, δεν πλήρωναν φόρους κι ήταν ελεύθεροι και ισότιμοι με τους άλλους Μουσουλμάνους. Αντίθετα οι χριστιανοί Πομάκοι, όπως όλοι οι Χριστιανοί, υπέφεραν τα πάνδεινα: Φόροι, περιφρόνηση, ταπείνωση, κατατρεγμός, δυστυχία και κακομεταχείριση, έκαναν την ζωή τους ελεεινή, δυστυχισμένη και ανυπόφορη (ραγιάδες). Να γιατί "ζήλεψαν" την ζωή των ομοφύλων τους και προς το τέλος του 17ου αιώνα συμφώνησαν όλοι μαζί ν' ασπαστούν τον Ισλαμισμό.

Ο εξισλαμισμός των Πομάκων άρχισε όταν σουλτάνος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν ο Σελίμ Α' (1512-1526) και ολοκληρώθηκε στα χρόνια του Μωάμεθ Δ' και μεγάλου Βεζίρη Μεχμέτ Κιοπρουλού (1656-1672). Οι πρώτοι Πομάκοι που έγιναν Μουσουλμάνοι ήταν φύλαρχοι, πρόκριτοι και κοινοτάρχες. Αυτοί μαζί και με τους παπάδες τους, σαν αντιπρόσωποι όλων των Πομάκων, κατέβηκαν από τη Ροδόπη στη Φιλιππούπολη και παρουσιάστηκαν στις πολιτικές και θρησκευτικές αρχές των Οθωμανών στο δικαστήριο (κονάχ) και δήλωσαν την αμετάτρεπτη απόφαση τους να προσχωρήσουν στον Μουσουλμανισμό. Ο διοικητής φοβήθηκε το σκάνδαλο και τους παρέπεμψε στον τότε μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως Γαβριήλ (1636-1672). Αλλά μάταια ο μητροπολίτης προσπάθησε κατηχώντας τους να τους μεταπείσει. Η περιτομή όλων των αντιπροσώπων έγινε πανηγυρικά στο παλιό τζαμί και κατόπιν, αφού γύρισαν στις πατρίδες τους, εξισλαμίστηκαν και οι άλλοι ομόφυλοι τους. Τότε κατεδαφίστηκαν πάνω στην Ροδόπη 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια.

Αυτό είναι το χρονικό της αλλαξοπιστίας των Πομάκων. Αν όμως αλλαξοπίστησαν οι Πομάκοι, δεν άλλαξαν αυτόματα και τις χριστιανικές τους συνήθειες, τα χριστιανικά ήθη και έθιμα τους, τις θρησκευτικές γιορτές τους. Μέχρι και σήμερα ακόμη στις Θέρμες γιορτάζεται η γιορτή του Αγίου Γεωργίου Γίνεται μάλιστα και λαμπρό πανηγύρι: σφάζονται κουρμπάνια (πρόβατα, γίδια). ψήνονται σουβλιστά και οι σημερινοί Μουσουλμάνοι τρώγουν, πίνουν, χορεύουν και διασκεδάζουν.

Πολλές άλλες χριστιανικές συνήθειες διατηρούνται μέχρι σήμερα, που σιγά-σιγά όμως όλο και ξεχνιούνται και αλλάζουν και χάνονται: Π.χ. σε πολλά χωριά της Ροδόπης οι Πομάκοι "σταυρώνουν" το ψωμί, μόλις το πλάσουν, "σταυρώνουν" τα μωρά οι γυναίκες όταν αλλάζουν τα σπάργανα τους, ανάβουν καντήλια,... "για να φέγγουν την νύχτα", ορισμένες γυναίκες χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως "η Παναγιά μαζί σου" κ.λ.π. κ.λ.π.

Οι χριστιανικές συνήθειες διατηρούνταν άφθονες ως το 1912, που η Ροδόπη κατελήφθη από τους Βουλγάρους. Ως τότε δεν ενοχλούσαν πολύ και αποτελούσαν, οι χριστιανικές τους συνήθειες, κάτι από την ζωή, από την ύπαρξη των Πομάκων. Οι Βούλγαροι αψυχολόγητοι κι αντιχριστιανικά προσπάθησαν με τη βία ν' αλλάξουν την πίστη των Πομάκων, να τους επαναφέρουν στον Χριστιανισμό. Τις χριστιανικές συνήθειες, τα χριστιανικά ήθη και έθιμα, τις χριστιανικές παραδόσεις των Πομάκων, αποδείξεις της παλιάς χριστιανικής πίστεως τους, οι Βούλγαροι τα χρησιμοποίησαν ως επιχειρήματα στην ανόητη προσπάθεια τους να επαναχριστιανίσουν τους Πομάκους. Να γιατί, μετά την απελευθέρωση τους από τους Βουλγάρους, οι Πομάκοι κατάργησαν κάθε τι το χριστιανικό, ώστε σήμερα ελάχιστα μόνο δείγματα της παλιάς θρησκείας τους να σώζονται. ?λλαξαν λοιπόν την θρησκεία τους οι Πομάκοι για να επιβιώσουν, μα διατήρησαν όσα κι όσο μπορούσαν και την πίστη των προγόνων τους.

Η ΓΛΩΣΣΑ
Η γλώσσα των Πομάκων είναι ένα τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, δημιούργημα της συγχώνευσης γλωσσικών στοιχείων της σλαβικής, της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας.

Γραπτά μνημεία της γλώσσας των Πομάκων, όπως και της γλώσσας όλων των αρχαίων θρακικών φυλών δεν υπάρχουν. Είναι δηλαδή η γλώσσα ομιλούμενη, αλλά μη γραφόμενη. Τα Πομακικά, ένα   ενδιαφέρον, κατά βάσιν σλαβογενές ιδίωμα, που μέχρι πρόσφατα ομιλείτο προφορικώς, άρχισε τελευταία να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον μελετητών και ήδη εκδόθηκαν πρώτες περιγραφές της δομής και του λεξιλογίου των Πομακικών στην Ελλάδα. Παρατηρείται ότι η πομακική γλώσσα στην ανατολική περιοχή της Θράκης έχει επηρεασθεί από την τουρκική γλώσσα, ενώ αντίθετα στο δυτικό τμήμα της από τη βουλγαρική, ενώ πάμπολλες είναι οι ελληνικές λέξεις - και μάλιστα οι αρχαιοπρεπείς, γεγονός που ενισχύει την άποψη για την αρχαία καταγωγή των Πομάκων και τη συγγένειά τους με τους Έλληνες. (10)

Οι λέξεις της τουρκικής γλώσσας είναι νέα στοιχεία στην πομακική γλώσσα. Ενσωματώθηκαν στη διάρκεια της μακραίωνης τουρκικής κατοχής και αποτελούν κατά μεγάλο μέρος: Θρησκευτικούς όρους και ονόματα, βαφτιστικά ονόματα, γλώσσα της ηθικής και θρησκευτικής διδασκαλίας, γλώσσα της διοίκησης, γλώσσα των δικαστηρίων, γλώσσα του στρατού και οι αριθμοί από το πέντε και πάνω.

Οι ελληνικές λέξεις βρίσκονται στη βάση, στα θεμέλια της πομακικής γλώσσας έχοντας προσαρμοστεί στη γραμματική της πομακικής γλώσσας. Είναι απομεινάρια της αρχαίας και της βυζαντινής ελληνικής πριν δεχτούν τις γλωσσικές επιδράσεις των σλαβοβουλγάρων.

Οι Πομάκοι έχουν μητρική την πομακική γλώσσα. Μιλούν τη γλώσσα τους τα πομακικά, επικοινωνούν, συνεννοούνται, τραγουδούν κι εκφράζουν τα συναισθήματα τους μ' αυτή, όμως έως πρόσφατα δεν τη έγραφαν διότι δεν είχε δημιουργηθεί ακόμη γραπτός λόγος της πομακικής γλώσσας και φυσικά δεν υπήρχαν σ' αυτή και γι' αυτή βιβλία γραμματικής, συντακτικού, λεξικά, λογοτεχνία. Όπως όμως κάθε γλώσσα έτσι και η πομακική σχηματίζεται από τη συνένωση διαφόρων ήχων, των φθόγγων, τους οποίους και μπορούμε να παραστήσουμε με σύμβολα, τα γράμματα. Για διευκόλυνση και καλύτερη απόδοση των φθόγγων της πομακικής γλώσσας χρησιμοποιήθηκαν γράμματα τόσο του ελληνικού όσο και του λατινικού αλφαβήτου.

Η πομακική είναι γλώσσα, που τελεί υπό ποικιλόμορφο διωγμό και οι φορείς της θύματα πολιτισμικής γενοκτονίας. Η περιορισμένη γεωγραφική της έκταση ή η δημογραφική βαρύτητα του πληθυσμού που τη μιλά, δεν της στερεί το δικαίωμα στην ύπαρξη, όπως αντίστοιχα και της πλουσιότατης ινδοευρωπαϊκής γλώσσας των Ρωμά.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τα ψηφίσματά του  για την ανάγκη προστασίας της ευρωπαϊκής λαϊκής κληρονομιάς, και το Συμβούλιο της Ευρώπης, με τη διακήρυξή του  για τις τοπικές γλώσσες, εκφράζουν την ευαισθησία των λαών, για τη διατήρηση του  ευρωπαϊκού πολιτιστικού και γλωσσικού πλούτου, του οποίου ένα ζωντανό κύτταρο αποτελούν και οι Πομάκοι. Μέσα, λοιπόν, στο διεθνές κλίμα και την ευαισθησία που διακρίνει τους ευρωπαϊκούς λαούς, προστίθεται η ελληνική γλωσσική παραφωνία, κατοχυρωμένη μάλιστα με δύο διμερή ελληνοτουρκικά μορφωτικά πρωτόκολλα.

Το 1996 εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Αίγειρος» της Θεσσαλονίκης, με τη χορηγία και ηθική συμπαράσταση του Πρ. Εμφιετζόγλου, το τρίτομο έργο για την πομακική γλώσσα που εκπονήθηκε υπό την εποπτεία και την ενεργό συμμετοχή του δασκάλου Πέτρου Θεοχαρίδη. Το έργο περιλαμβάνει ελληνο-πομακικό και πομακο-ελληνικό λεξικό και γραμματική της πομακικής γλώσσας.

ΤΑ ΠΟΜΑΚΟΧΩΡΙΑ
Ο ταξιδιώτης πηγαίνοντας από Ξάνθη προς Πομακοχώρια έχει την εντύπωση ότι κάνει ταξίδι μέσα στο χρόνο κάπου μεταξύ 1920 και 1950 με αρκετή όμως γεύση σύγχρονης εποχής. Τότε που τα στενάκια των χωριών ήταν όλοι χωματόδρομοι, τον τόπο να βουίζει από τα πιτσιρίκια και τις γυναίκες να φοράνε καθημερινά τις τοπικές τους ενδυμασίες.. Τα πιο ενδιαφέροντα σημεία που παρατηρεί ο επισκέπτης είναι η συμβίωση του μουσουλμανικού και χριστιανικού στοιχείου, η συνύπαρξη παραδοσιακών μεταφορικών μέσων (άλογα κυρίως) με τα σύγχρονα (αγροτικά αυτοκίνητα), οι δορυφορικοί δίσκοι τηλεθέασης σχεδόν σε κάθε σπίτι και η απαράμιλλη φιλοξενία των κατοίκων. Όσο για το τελευταίο το βίωσα αυτοπροσώπως κατά την παραμονή μου στην Ξάνθη.

Φτάνοντας με το πρώτο αεροπλάνο της Ολυμπιακής στο αεροδρόμιο της Καβάλας πριν καλά καλά φέξει με περίμενε στην έξοδο με ένα ταμπελάκι της ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ο Πομάκος Ισμέτ Ζουμπρέ Μπιλγκέν. Είχε ξεκινήσει από το χωριό του στις 4 η ώρα το πρωί προκειμένου να είναι συνεπής στην αποστολή που του είχε αναθέσει ο συνεργάτης του Πρόδρομου Εμφιετζόγλου στην Ξάνθη δημοδιδάσκαλος στο μειονοτικό σχολείο Μύκης Δημοσθένης ?ξιος. Και η αποστολή του φυσικά δεν ήταν άλλη παρά η ξενάγησή μου στα Πομακοχώρια. Δεν θα τα έλεγα όλα αυτά γιατί έτσι και αλλιώς η φιλοξενία των Πομάκων σου θυμίζει κάτι από τα παλιά τα δικά μας.

Ο Ισμέτ λοιπόν (26 ετών), δεν βρισκότανε δίπλα στη γυναίκα του που την είχε πάει στο νοσοκομείο Ξάνθης για να γεννήσει, αλλά μαζί μου αρνούμενος να μας εγκαταλείψει από τη στιγμή που ανέλαβε να μας ξεναγήσει. Κάπου μεταξύ Καβάλας και Ξάνθης, ενώ είχε αρχίσει να ξημερώνει ειδοποιήθηκε από τον πατέρα του ότι η γυναίκα του γέννησε καλά και απέκτησε την τρίτη του κόρη. Δάκρυσε, χάρηκε και υποσχέθηκε το βράδυ που θα με άφηνε να πάει να δει και τις δύο. Δεν νομίζω να το έκανε άλλος άνθρωπος αυτό. Και εμείς με το 4Χ4 αυτοκίνητό του αρχίσαμε να ανεβαίνουμε τα βουνά της Ροδόπης έχοντας μπροστά μας μία μεγάλη ωραία ημέρα.. Και απολαύσαμε την ομορφιά των Πομακοχωρίων αντάμα με τη φιλοξενία των Πομάκων. Ποτέ μα ποτέ δεν θα ξεχάσω τις απλοϊκές φιλόξενες «κινήσεις» της αδελφής, του γαμπρού, των ξαδελφιών και των άλλων του Ισμέτ τους οποίους ευχαριστώ.

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ
Εκτός από τις γυναίκες Πομάκισσες, η ενδυμασία των ανδρών έχει δυτικοποιηθεί και δεν διαφέρει σχεδόν σε τίποτα με αυτή των δικών μας. Μερικοί μόνο, οι χοτζάδες και ιμάμηδες, φοράνε το σαρίκι ή τσαλμά, φέσι δηλαδή τυλιγμένο με άσπρο βαμβακερό ντιμπέλ (μαντήλι) ενώ οι χαντζήδες (αυτοί δηλαδή που έχουν πάει στη Μέκκα) έχουν τυλιγμένα τα σαρίκια τους με κίτρινα μεταξωτά ντιμπέλ.

Η φορεσιά της Πομάκισσας ήταν κάποτε ομοιόμορφη σε όλα τα χωριά. Αν εξαιρέσουμε την περιοχή της Μύκης, η παραδοσιακή φορεσιά αντικαθίσταται από την πενιχρή μουσουλμανική, το μαύρο ράσο και τα πολύ φτηνά άκομψα και μονότονα φουστάνια, μακριά μέχρι τον αστράγαλο. Το κεφάλι καλύπτεται από το τεστεμέλ, το άσπρο μαντήλι που πέφτει μέχρι τη μέση, ενώ στα πόδια φορά χοντρές μακριές κάλτσες αγοραστές και παπούτσια (κουντούρια) χοντρά και άκομψα, με χαμηλό χοντρό τακούνι. Μόνο η ποδιά (πρέστενλικ) από υφαντό μάλλινο ύφασμα, είδος της παλιάς ενδυμασίας της Πομάκισσας, φοριέται ακόμα από τις Πομάκισσες όλων των χωριών, σαν να θυμίζει την παλιότερη βαριά, όμως ωραία, βαρύτιμη, κομψή, μεγαλοπρεπέστατη και εντυπωσιακή φορεσιά κάθε Πομάκισσας.

Μόνο στους οικισμούς της Κοινότητας Μύκης διατηρείται και φοριέται σαν με φανατισμό η παλιά λαμπρή φορεσιά σε πείσμα της αδυσώπητης προπαγάνδας που χρησιμοποιεί όλα τα μέσα θεμιτά και αθέμιτα για να καταργήσει κάθε τι που συνδέει τους Πομάκους με το παρελθόν τους. Τα ήθη και έθιμα, την ενδυμασία, την δημοτική ποίηση, την γλώσσα?

Η Πομάκισσα σαν Μουσουλμανίδα είναι υποχρεωμένη από την θρησκεία της να καλύπτει το κεφάλι της με τεστεμέλ, μαντίλα άσπρη. Κάτω από το τεστεμέλ φοράει τη σερφέτα, άλλη μαντίλα για να μαζεύει τα μαλλιά της. Στα χωριά της Μύκης η Πομάκισσα φοράει επιπλέον και τα παρακάτω. Πάνω από τη σερφέτα φοράει το ολοκόκκινο μαντίλι τουρά, που γύρω-γύρω του στις άκρες έχει αγιέ, πούλια, που λάμπουν και αστράφτουν στον ήλιο. Δένει η Πομάκισσα της Μύκης το τουρά κάτω από το λαιμό, ενώ το άσπρο τεστεμέλ το ρίχνει προς τα πίσω. Τα μικρά κορίτσια μέχρι δώδεκα χρονών δεν φορούν τσεστεμέλ, αλλά μόνον το κόκκινο τουρά (Μύκη) ή το χρωματιστό σερφέτα.

Κιζηλμπάσηδες

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι Κιζηλμπάσηδες Πομάκοι, επειδή η αίρεση τους εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά τόσο προς την χριστιανική πίστη όσο και προς τις αρχαίες μυστηριακές τελετές. Ζουν και δραστηριοποιούνται στην περιοχή Μεγάλου Δερείου - Ρούσσας, όπου υπάρχει αποδεδειγμένη συνέχεια της ανθρώπινης παρουσίας τουλάχιστον από το 1100 π.χ. Αυτό αποδεικνύεται από την βραχογραφία με τα εγχάρακτα σχέδια αλλά και από τους μεγαλιθικούς τάφους ώπου Dolmen , που βρίσκονται στη Ρούσσα.

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως οι Πομάκοι που λέγονται και Αχριάν είναι απόγονοι του αρχαίου Θρακικού φύλου των Αγριάνων. ?λλοι λένε πως οι Κιζηλμπάσηδες έχουν σχέση με τους Ερεθρίνους. Οπως και να έχουν τα πράγματα, οι Κιζηλμπάσηδες χιλιάδες χρόνια κρατούν κλειστά τα στόματά τους σχετικά με τη μυστηριακή λατρεία τους. Σταυρώνουν το ψωμί όταν το κόβουν, κεντάνε σταυρούς στο κάτω μέρος στις κάλτσες τους,πίνουν νερό από τα αγιάσματα και επισκέπτονται χριστιανικά ξωκλήσια,τρώνε χοιρινό και πίνουν οινοπνευματώδη σε αντίθεση με τους ομόθρησκους τους. Η γλώσσα τους είναι σλαβική με πολλές αρχαιοελληνικές λέξεις.

Στην περιοχή του νομού Εβρου, κατοικούν Κιζηλμπάσηδες Πομάκοι.Ονομάζονται έτσι γτατί είναι αιρετικοί μουσουλμάνοι που υποχρεώθηκαν μετά το βίαιο εξισλαμισμό τους να φορούν κόκκινο σκούφο. Η αίρεση αυτή είναι μπεκτασική και η περιοχή που κατοικούν περιλαμβάνει τα παρακάτω χωριά και οικισμούς : Κόρυμβος, Σιδηρώ, Μικρό και Μεγάλο Δέρειο, Ρούσσα, Ανω και Κότω Μικράκιο, Κισσός, μεσημέρι και Ουράνια.

Το εορτολόγιο τους σύμφωνα με τον καθηγητή Ευστράτιο ζεγκίνη, έχει πολλές ομοιότητες με το χριστιανικό και πολλές γιορτές τους συμπίπτουν με το παλιό ημερολόγιο. Την περίοδο των Χριστουγέννων γιορτάζουν το Τζέμ, που περιλαμβάνει εξομολόγηση, οινοποσία και χορό, ενώ κατηγορούνται ότι προβαίνουν σε όργια μετά αυτού

 Εξισλαμισμός

Από τους Κώδικες της Μητροπόλεως Φιλιππουπόλεως, προκύπτει ότι τα μέσα του 17ου αιώνα (το 1628 κατά τους Βούλγαρους, κατ'άλλους το 1636 - 1672) οι πρόκριτοι των πομάκων, για λόγους επιβίωσης αποφάσισαν ομαδικό εξισλαμισμό. Το γ3εγονός αυτό αποδέχονται και οι ιστορικοί, ο Τσέχος Κ. Jerecek και ο Βούλγαρος πρώην πρεσβευτής στην Ελλάδα (ελληνικής καταγωγής από την μητέρα του), πρόεδρος της βουλγαρικής βουλής Ν. Todorov. Ειδικότερα, κατά τον προαναφερθέντα Τσέχο ιστορικό, ο εξοπλισμός που άρχισε σταδιακά τον 16ο αιώνα επί Σελίμ Α' (1512 -1520), ολοκληρώθηκε επί Μεχμέτ Δ' (1641 - 1661).

Τότε οι πρόκριτοι των Πομάκων παρουσιάσθηκαν στις αρχές της Φιλιππουπόλεως και γνωστοποίησαν την απόφασή τους να προσχωρήσουν στο ισλάμ. Ο Τούρκος διοικητής φοβήθηκε το σκάνδαλο και τους παρέπεμψε στο Μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως Γαβριήλ (1636 - 1672). Ο τελευταίος προσπάθησε να τους αποτρέψει, αλλά προσέκρουσε στην απόφασή τους να απαλλαγούν από την τουρκική καταπίεση και να εκδικηθούν για την παλαιά βουλγαρική καταδυνάστευσή τους. Κατά την παράδοση των Ελλήνων της Φιλιππουπόλεως, η περιτομή έγινε πανηγυρικά στο παλαιό τζαμί κοντά στο Διοικητήριο. Με την επιστροφή τους στη Ροδόπη εξισλαμίσθηκαν και οι ομόφυλοί τους.

Ο Μέγας Βεζίρης Μεχμέτ Κιοπρουλού κατεδάφισε 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια, των οποίων ερείπια ανευρίσκονται σήμερα στα πομακοχώρια. Μόνη η ύπαρξη των ερειπίων αυτών αποδεικνύει ότι οι Πομάκοι ήταν χριστιανοί. Κατά την βουλγαρική παράδοση, οι Τούρκοι, επί Μεχμέτ Κιοπουρλού, απείλησαν τους Πομάκους λέγοντας: "ή γίνεσαι μουσουλμάνος ή σου παίρνω το κεφάλι". Το 1656 οι δυνάμεις του Μεχμέτ πασά εισέβαλαν στην περιοχή του Τσέπνι. Ο πασάς διέταξε να του φέρουν όλους τους προκρίτους. Τους κατηγόρησε ότι αντιστέκονταν και επαναστατούσαν. Γι αυτό "είναι ανάγκη να σας σκοτώσω ή να δεχθείτε το ισλάμ " τους είπε. Οι γενίτσαροι περίμεναν έτοιμοι με τα γυμνά τους γιαταγάνια να τους αποκεφαλίσουν. Έτσι, κατά την βουλγαρική παράδοση, εξισλαμίσθηκαν. Παρά τον εξισλαμισμό τους οι Πομάκοι διατήρησαν χριστιανικά έθιμα, μέχρι σήμερα, όπως το σταύρωμα του βρέφους στην κούνια του προτού κοιμηθεί, και της ζύμης αμέσως μετά το ζύμωμα. Το κύριο όνομα Ηλίας είναι διαδεδομένο μεταξύ των Πομάκων του Εχίνου και της Κοτύλης. Κατά τον Τσέχο ιστορικό και γλωσσολόγο του περασμένου αιώνα Λεοπόλδο Γκάιτλερ, ο Άγιος Δημήτριος είναι ο πιό αγαπητός από μηχανής θεός για όλες τις δύσκολες στιγμές. Επαινείται το χρυσό βιβλίο (Ευαγγέλιο), οι σταυροί, η στροφή προς τον χριστιανισμό και η ανέγερση εκκλησιών και μοναστηριών. Όλα αυτά τα εξυμνούν οι μωαμεθανοί Πομάκοι. Επίσης, μέχρι την απελευθέρωσή τους από τα ελληνικά στρατεύματα, πολλοί ήσαν οι κρυπτοχριστιανοί Πομάκοι.

Μνημονεύεται η περίπτωση του κρυπτοχριστιανού Πομάκου Γιουσούφ στο χωριό Κέχρος Ροδόπης που διατηρούσε σε μπαούλο τα ράσα και τις εικόνες του ιερέα παππού του. Σήμερα η Τουρκική προπαγάνδα τους εκβιάζει να προσλαμβάνουν Τουρκικά ονόματα. Οι συνοικισμοί στον Ωραίον Ξάνθης, Τεοτόκα (από το Θεοτόκος) και Σταματέσκο (από το Σταμάτιον), ή ο κεντρικός συνοικισμός στην κοινότητα Κέχρου Ροδόπης που λέγονταν Μαρικόζ (από το Καυδιά της Μαρίας Παναγίας όπου ανάβλυζε αγίασμα) αλλά και πρωτοχριστιανική πίττα με το νόμισμα, αποτελούν σημεία που μαρτυρούν το χριστιανικό παρελθόν των Πομάκων. Μεταξύ των Πομάκων διατηρείται ως παράδοση ότι τον εξισλαμισμό δεν τον δέχθηκαν νέες του χωριού Πάχνη, και μερικές από αυτές έπεσαν χορεύοντας σε παρακείμενο βάραθρο, πρόδρομοι των Σουλιωτισσών. Η μυστικιστική ισλαμική ζωή δεν ήκμασε στην περιοχή των Πομάκων, ούτε και στην ισλαμική τέχνη ρίζωσε. Η τελετουργική σχέση των Πομάκων με την θρησκεία τους είναι πρωτόγονη. Ίσως για το λόγο αυτό, η προσπάθεια των Βουλγάρων για βίαιο εκχριστιανισμό των Πομάκων το 1920 - 1930 είχε κάποια αποτελέσματα.

Οι προσπάθειες των Πομάκων να ενωθούν με την Ελλάδα

Στις αρχές του 1878, εν όψει του διεξαγόμενου Ρωσοτουρκικού πολέμου, ο υπόδουλος ελληνισμός της Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Ηπείρου και Κρήτης οργάνωσε επαναστατικά κινήματα. Οι Πομάκοι, στην ορεινή περιοχή της Ροδόπης, οργάνωσαν και αυτοί επαναστατικό κίνημα κατά της Τουρκίας προσβλέποντας να μεταπέσουν στην ελληνική κυριαρχία παρά στη βουλγαρική. ?λλωστε ουδέποτε έτρεφαν φιλοβουλγαρικά αισθήματα. Απόδειξη περί τούτου αποτελεί το εγγονός ότι οι Πομάκοι συνέπραξαν με τους Τούρκους στην κατάπνιξη της βουλγαρικής επαναστάσεως του 1875.

Όταν διαπίστωσαν ότι ήταν ανέφικτη η μετάπτωσή τους στην ελληνική κυριαρχία και ότι αντιθέτως η περιοχή τους περιλαμβανόταν στη Μεγάλη Βουλγαρία της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, απέκλεισαν ενόπλως όλες τις διόδους της Ροδόπης και ίδρυσαν την Αυτόνομη Πομακική Δημοκρατία, η οποία περιελάμβανε 21 χωριά. Στην ενέργεια τους αυτή, οι Πομάκοι υποκινήθηκαν από Ούγγρους και Άγγλους αξιωματικούς που έφθασαν στην περιοχή των Πομάκων μέσω Καβάλας. Και τούτο, διότι τα συμφέροντα της Αυστροουγγαρίας και της Αγγλίας συνέπιπταν στην αποτροπή της επεκτάσεως προς νότο της Ρωσίας. Ανάχωμα στη ρωσική κάθοδο αποτελούσε η Αυτόνομη Πομακική Δημοκρατία.

Οι Πομάκοι της Δράμας, στης 7 Μαρτίου 1878, αδελφοποιήθηκαν (αρχαίο ελληνικό έθιμο) και αποφάσισαν να δράσουν. Εκφράσθηκαν με συμπάθεια προς τα ελληνικά επαναστατικά κινήματα της Ηπείρου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας και δήλωσαν ότι "προτιμώσι να τεθώσιν υπό το σκήπτρον του Βασιλέως των Ελλήνων και μείνωσιν ευχαρίστως εις τας εστίας των". Η Πομακική Δημοκρατία διατηρήθηκε μέχρι της προσαρτήσεως της Ανατολικής Ρουμελίας στη Βουλγαρία τον Σεπτέμβριο 1885. Σε προηγούμενο δημοσίευμα (Ακτίνες Φεβρ. 1995, σελ. 51), έγινε μνεία του διαβήματος των μουσουλμάνων βουλευτών (Πομάκων και Τουρκογενών) της Δυτ. Θράκης στη Βουλγαρική Βουλή το 1919, δια του οποίου εξέφραζαν την επιθυμία του μουσουλμανικού πληθυσμού να απαλλαγεί από το βουλγαρικό ζυγό και γι'αυτό ζητούσαν τη Διασυμμαχική κατάληψη της Δυτ. Θράκης. Όπως μαρτυρείται, ο Πομάκος δικηγόρος - δημοσιογράφος Μεχμέτ Τεφρίκ αφηγήθηκε στον Γάλλο δημοσιογράφο της εποχής εκείνης Λεών Σαβατζιάν (Leon Sauadzian) τα δεινά των Πομάκων υπό τη βουλγαρική κατοχή, που καταχωρήθηκαν στο βιβλίο του "Εn Trace Occidentale".

Οι Πομάκοι, μαζί με τους άλλους μουσουλμάνους οδηγήθηκαν στο ανωτέρω διάβημα διότι ήθελαν να ενταχθούν στον ελληνικό χώρο και όπως ισχυρίζονταν στο υπόμνημα, της Δυτ. Θράκης είχαν πάντοτε φιλελεύθερες διαθέσεις απέναντι τους και ήσαν μέλη ενός έθνους που συμφωνούσαν μαζί του. Το αίτημα τους αυτό δεν ικανοποιήθηκε τότε πλήρως. Το επανέλαβαν και πάλι μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με αντιπροσώπους τους στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1946. Τότε η Ελλάδα ενδιαφερόταν για λόγους ασφαλείας να διαρρυθμιστούν τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Ο Τύπος και τα ραδιόφωνα της εποχής εκείνης στης ΗΠΑ προέβαλαν το γεγονός.

Ειδικότερα, ο διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού της Ουάσιγκτον Albert Verner, έλεγε σε μια εκπομπή: "Εν ακόμη πρόβλημα μειονότητας παρουσιάστηκε σήμερον εις Ουάσιγκτον εν τω προσώπω των Πομάκων, οι οποίοι είναι αρχαία ελληνική φυλή, ιστορούμενη από την προ του Μεγάλου Αλεξάνδρου εποχής.... Οι Πομάκοι ποιούνται νύν έκκλησιν προς το Συμβούλιο Ασφαλείας (ΟΗΕ) και προς το Αμερικανικόν επί των Εξωτερικών Υπουργείον και ζητούν την διενέργεια δημοψηφίσματος, ίνα ελευθερωθούν εκ της Βουλγαρίας και απολαύσουν την ελευθερία την οποία απολαμβάνουν οι Πομάκοι της Ελλάδας....". Ο τύπος επίσης έγραφε : "Το παρελθόν Σάββατον εις το ξενοδοχείο Πενσυλβάνια έλαβε χώρα συνέντευξις προς τους αντιπροσώπους του Αμερικανικού και Ελληνικού τύπου εκ μέρους των κ.κ. Χάμδη Χουσείν Βέη, πρώην βουλευτού Ροδόπης, Χακή Σουλειμάν Βέη, αποτελούντων από την αντιπροσωπεία των Πομάκων Θράκης. Οι Πομάκοι εξέθεσαν προς τον τύπο τας απόψεις των και τα δίκαια των, ζητούντες την ένωσιν των με την Ελλάδα. Η προσπάθεια των Πομάκων δεν τελεσφόρησε διότι είχε προηγηθεί η διανομή της Ευρώπης μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων στη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1944".

Η «ΔΙΚΗ ΜΑΣ» ΕΥΘΥΝΗ
Δεν είμαστε μακριά από το 1996 όταν για πρώτη φορά καταργήθηκε η περιβόητη «μπάρα» (φυλάκιο για έλεγχο χαρτιών και άδειας από την Αστυνομική Διεύθυνση Ξάνθης) για να πας από την πόλη της Ξάνθης στα Πομακοχώρια, δηλαδή συνοριακός έλεγχος μέσα στην Ελλάδα.. Οι Πομάκοι έτειναν δυστυχώς μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες να διαμορφώνουν τουρκική συνείδηση. Επρόκειτο για ένα είδος γενοκτονίας, γιατί τα δικά μας λάθη στέλνουν το λαό των Πομάκων κατευθείαν στο στόμα του νεοτουρκικού εθνικισμού καθώς ευρίσκοντο στο στόχαστρο της Τουρκικής προπαγάνδας,.

Το 1954 η ελληνική Κυβέρνηση υποχρέωσε όλα τα μουσουλμανικά σχολεία να ονομάζονται τουρκικά για να πετύχει διάκριση από τα αντίστοιχα μουσουλμανικά της Βουλγαρίας. Το 1955 δόθηκε εντολή στον επιθεωρητή μουσουλμανικών σχολείων να οργανώσει συνέδρια Πομάκων δασκάλων για την εισαγωγή του λατινικού αλφαβήτου, δηλαδή της τουρκικής γλώσσας αφού οι Νεότουρκοι έχουν υιοθετήσει το λατινικό αλφάβητο. Η εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου και της τουρκικής γλώσσας στα σχολεία των Πομάκων ολοκληρώθηκε το 1973. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να χαρίζουμε ολόκληρη τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης με τη φυλετική, γλωσσική και τη θρησκευτική της ανομοιογένεια στους σουλτάνους του νεοτουρκικού επεκτατισμού.

Στη Θράκη οι πράκτορες της Τουρκίας έχουν εκμεταλλευτεί τις δικές μας παραλείψεις και έχουν επιβάλει ένα ιδιότυπο καθεστώς ομηρίας στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Έχουμε φθάσει στο σημείο να χαρίζουμε στο νεοτουρκικό καθεστώς μία ανομοιογενή από κάθε άποψη μουσουλμανική κοινότητα, η οποία αποτελείται από τρεις ομάδες, τους «τουρκογενείς», τους Πομάκους και τους Αθίγγανους.

Τους Πομάκους, τους απογόνους των αρχαίων Αγριάνων, το ελλαδικό κράτος δεν τους εγκατέλειψε, αλλά τους έστειλε στην αγκαλιά της Τουρκίας, η οποία θεωρεί ότι είναι προστάτης των μουσουλμάνων. Το 1995, βάσει τουρκοελληνικής συμφωνίας διετάχθη από την ελληνική κυβέρνηση ο επιθεωρητής μουσουλμανικών σχολείων Δυτ. Θράκης και συγκάλεσε τοπικά συνέδρια Πομάκων δασκάλων με σκοπό να τους συστήσει όπως εγκαταλείψουν την αραβική (παλαιοτουρκική) γραφή και να χρησιμοποιούν τη λατινική. Επίσης, το Σεπτέμβριο 1973, επισκέφθηκε τη Δυτ. Θράκη ο τότε πρέσβης της Τουρκίας στην Ελλάδα , Γκιουρούν, με αποτέλεσμα την επιβολή της λατινικής γραφής στους μωαμεθανούς Πομάκους.

Από την εγκληματική μας αδιαφορία, η Τουρκία έχει δραστηριοποιηθεί δεόντως. Μουσουλμάνοι κατευθυνόμενοι από τον Επιτήδειο Ουδέτερο, προσπαθούν να επιβάλλουν στους Πομάκους να μην μιλούν την μητρική τους γλώσσα. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα σημειώνεται το γεγονός ότι την στις 15 Νοεμβρίου 1989, σε συγκέντρωση γονέων και κηδεμόνων του Σχολείου του Εχίνου και σε συνεργασία με την σχολική εφορία, συζητήθηκε η ανάγκη να ομιλούν οι μουσουλμανόπαιδες της περιοχής την τουρκική και όχι την πομακική στους δημόσιους χώρους. σκοπός της Τουρκίας είναι να εξαφανισθεί η πομακική και να κυριαρχήσει η τουρκική στους μουσουλμάνους. Για ευνόητους λόγους, πρέπει να λάβουμε τα εξής μέτρα, τα οποία έχουν υποδειχθεί ήδη από αρμοδιότερα πρόσωπα, τα οποία, αν και θεωρούνται αυτονόητα, όμως δεν συγκίνησαν μέχρι τώρα κανέναν.

Στην εκπαίδευση: α. Χρησιμοποίηση του ελληνικού αλφαβήτου για την Πομακική γλώσσα και σύνταξη γραμματικής. Η έρευνα για την κατάταξη της πομακικής γλώσσας σε γλωσσική οικογένεια, δεν είναι απαραίτητο να ολοκληρωθεί προηγουμένως. Οι φωτιστές των Σλάβων Κύριλλος και Μεθόδιος, δεν προέβησαν σε ανάλογη έρευνα, αλλά έφεραν στους Σλάβους το αλφάβητο για να αποδοθεί γραπτώς η λαλιά τους. Η Τουρκία στις γειτονικές της μουσουλμανικές περιοχές που αποσπάστηκαν από την τέως ΕΣΣΔ, χάρισε το δικό της αλφάβητο. β. Η διδασκαλεία των Πομάκων σε ελληνόγλωσσα σχολεία με παράλληλη διδασκαλεία της Πομακικής γλώσσας. γ. Διαφώτιση των Πομάκων για την Καταγωγή και την ιστορία τους και διακριτική ευνοϊκή μεταχείρισή τους. δ. Χορήγηση υποτροφιών για την φοίτησή τους σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. ε. Ενθάρρυνση ερευνών για τους Πομάκους και η προβολή τους διεθνώς.

Στον οικονομικό τομέα: Επίλυση των οικονομικών προβλημάτων των Πομάκων που αφορούν την γεωργία, κτηνοτροφία, υλοτομία και βιοτεχνία.

Στην επαγγελματική τους αποκατάσταση: Πρόσληψη των Πομάκων σε Δημόσιες θέσεις (Ελληνική Αστυνομία, Πυροσβεστική, Δασοφυλακή, Ένοπλες Δυνάμεις).

 Στον θρησκευτικό τομέα: Υπενθύμιση του βίαιου εξισλαμισμού τους και επανευαγελισμός τους. Όσοι επανέρχονται στην Ορθοδοξία να αποκτούν ονόματα χριστιανικά μεν, αλλά συνδεόμενα με την ιστορία των Πομάκων και της Ελληνικής Θράκης.

Έχει σημειωθεί, ότι η "εμμονή στη χονδροειδέστατη και προσβλητική, για την σημερινή πίστη, προβολή της χριστιανικής τους προέλευσης απομάκρυνε ψυχολογικά την θρησκόληπτη μάζα. Οι αναφορές στο χριστιανικό παρελθόν, στο βαθμό που ξεπερνούν τα πλαίσια μιας ισορροπημένης ιστορικής αναφοράς και εντάσσονται σε σκοπιμότητες, προκαλούν αρνητικούς συνειρμούς και επαναφέρουν επώδυνες αναμνήσεις από την ολοκληρωτικά βίαιη προσπάθεια των Βουλγάρων για τον εκχριστιανισμό των Πομάκων. Η απομόνωσή τους ανάμεσα σε δύο χριστιανικούς λαούς τους ώθησε προς την πλησιέστερη ισλαμική χώρα, την Τουρκία"

Αντί Επιλόγου

Το 1920, ο Κεμάλ Πασάς, ο μετέπειτα Ατατούρκ, διακήρυξε: "Σκοπός μας είναι η Δυτική Θράκη να παραμείνει σε τουρκικά χέρια, ως ενιαίο σύνολο και σε κατάλληλο χρόνο και ευκαιρία να ενωθεί με την μητέρα πατρίδα. Εμείς δεν μπορούμε να δεχθούμε την απαλλοτρίωση του τουρκικού αυτού τμήματος. Οι αδελφοί μας της Δυτικής Θράκης πρέπει να αγωνισθούν για να κερδίσουν την ανεξαρτησία και την αυτονομία της Δυτικής Θράκης". Την παρακαταθήκη αυτή δεν την λησμονήσαν οι κυβερνώντες την Τουρκία. Σχεδιάζουν μακροπρόθεσμα.. Η τύχη της Κύπρου ας αποτελέσει δίδαγμα για μας.

Στην περίπτωση της Κύπρου, όπως παρατηρείται αρμοδίως, η Τουρκία, ο Επιτήδειος Ουδέτερος, όπως ονομάσθηκε προσφυώς: α. Πέτυχε την αναγνώριση ως Τουρκικής μιας τουρκόφωνης η μάλλον δίγλωσσης μουσουλμανικής μειονότητας, με έντονα όμως κρυπτοχριστιανικά στοιχεία, μειονότητας κατά μέγα μέρος ελληνικής καταγωγής. β. Τη μειονότητα αυτή την έθεσε υπό τον έλεγχό της και αναγνωρίσθηκε ως προστάτιδά της γ. Αναβάθμισε τεχνητά την μειονότητα σε κοινότητα και από κοινότητα σε μια από τις δύο κοινότητες της Κύπρου, ζητώντας μετά ταύτα να αναγνωρισθεί ως ξεχωριστός λαός και ξεχωριστό έθνος. δ. Συγκέντρωσε τεχνητά την μειονότητα σε ορισμένες περιοχές και μετά το 1974 σε μια περιοχή. ε. Εξασφάλισε ισχυρούς συμμάχους (Άγγλους, Αμερικάνους) των οποίων τα συμφέροντα εξυπηρετούνται από την προώθηση του τουρκικού στρατηγικού στόχου. στ. Διατήρησε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και ζ. Εκμεταλλεύθηκε τα ελληνικά λάθη. Τις ίδιες μεθόδους εφαρμόζει και στη Θράκη, Και το αθηνοκεντρικό μας κράτος περιμένει ανίκανο το μοιραίο. Ο Ιων Δραγούμης στα δίσεκτα χρόνια της βουλγαρικής επιβουλής, του Μακεδονικού αγώνα, είχε φωνάξει: "Αν τρέξουμε να σώσουμε τη Μακεδονία, θα σωθούμε πρώτα εμείς". Το ίδιο ισχύει σήμερα, όχι μόνο για τη Μακεδονία, αλλά και τη Θράκη. Υπάρχει θέληση εκ μέρους μας;

ΠΗΓΕΣ

• ΠΟΜΑΚΟΙ του Πέτρου Δ. θεοχαρίδη (Ξάνθη 1995)
• ΠΟΜΑΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ του Πέτρου Δ. Θεοχαρίδη (Θεσσαλονίκη 1996)
• ΠΟΜΑΤΣΚΟΥ των Μουμιν Αϊντίν και Ομέρ Χαμδή (Κομοτηνή 1997)
• ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ του Πέτρου Δ. Θεοχαρίδη (Θεσσαλονίκη 1996)
• ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΜΑΚΟΥΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ Αρθρο της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος (1991)
• ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Αρθρο της εφημερίδας Ποντίκι (1990)
• ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΠΟΜΑΚΟΥΣ. Αρθρο της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος (1993)
• ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Αρθρο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία (1994)
• ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ 1922 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ. Αρθρο του Οικονομικού Ταχυδρόμου (1994)
• ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ. Αρθρο της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος. (1993)
• Η ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ. Αρθρο της εφημερίδας Εστία. (1993)
• ΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΜΕ ΚΥΠΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗ ΘΡΑΚΗ. Αρθρο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία (1989)
• ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΤΗΣ Δ. ΘΡΑΚΗΣ. Αρθρο της εφημερίδας Κυριακάτικο Βήμα (1989)