ΑΜΦΙΣΣΑ (ΣΑΛΩΝΑ) ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ ΤΩΝ ΣΑΛΩΝΩΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΠΟΥ ΛΕΥΤΕΡΩΘΗΚΕ 10 ΑΠΡ 1821 ΑΝΗΜΕΡΑ ΠΑΣΧΑ

Μια ιστορική περιήγηση στο κάστρο της Άμφισσας

Τα κυκλώπεια τείχη

Η πόλη της Άμφισσας κατοικήθηκε αρχικά από τους Πελασγούς που ήρθαν εδώ από τη Θεσσαλία.

Βρίσκεται βόρεια και στο βάθος του Κρισσαίου πεδίου σε υψόμετρο 180 μ.  στους πρόποδες του όρους Έλατος που αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Γκιώνας.

Σε βραχώδη λόφο πάνω από την πόλη στέκει επιβλητικό το Κάστρο των Σαλώνων.

Το κάστρο θεμελιώνουν ογκόλιθοι της προελληνικής και μυκηναϊκής εποχής.

Πάνω σε αυτά τα θεμέλια χτίσανε, αργότερα Έλληνες, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Καταλανοί και Τούρκοι καθένας με τη δική του τεχνοτροπία και πάντα για οχυρωματικούς λόγους.

Αποτελείται από δυο περιβόλους και συμπληρωματικά οχυρώματα ή τρεις περιβόλους.

Πολύ λίγα ίχνη των συμπληρωματικών οχυρωμάτων ή της τρίτης περιβόλου σώζονται σήμερα.

Στις αρχές του 5^ου π.Χ. αιώνα μεγάλο μέρος του λαού της Φωκίδας κατέφυγε στα τείχη της Άμφισσας για να αποφύγει την επιδρομή του Ξέρξη. Αυτό δείχνει ότι η Άμφισσα την εποχή εκείνη ήταν μια καλά οχυρωμένη πόλη και ενδυναμώνει την άποψη ότι το Κάστρο είχε και τρίτη περίβολο.

Το ημιπελασγικό, ημιγοτθικό Κάστρο δεσπόζει την πόλη της Άμφισσας και αγναντεύει το Κρισσαίο πεδίο. Στο ανατολικό μέρος ο βραχώδης λόφος είναι κατακόρυφος και απλησίαστος ενώ στο υψηλότερο σημείο σχηματίζεται ένα πλάτωμα.

Αυτή είναι η θέση που επιλέχθηκε από τους αρχαίους προγόνους μας ως καταφύγιο δηλαδή ως ακρόπολη.

Το κάστρο χωρίζεται σε δυο μέρη στο πάνω και στο κάτω.

Η πύλη του πάνω Κάστρου, της πρωταρχικής ακρόπολης, είναι κτισμένη με  ογκόλιθους  τεραστίων διαστάσεων και παραπέμπει σε προελληνικά και μυκηναϊκά κτίσματα, 1100-750 π.Χ. Απέναντι ακριβώς από την πύλη υπάρχει ένα οχύρωμα προστασίας της.

Στο πάνω κάστρο υπάρχουν ερείπια δυο τετράγωνων και δυο στρογγυλών πύργων καθώς και τμήματα άλλων κτιρίων.

Το ΒΑ τμήμα αποτελείται από κατακόρυφο βράχο και ονομάζεται «Το πήδημα της Βασιλοπούλας»

Στην άκρη της ΒΔ πλευράς και στη βάση του τείχους υπάρχει μυστική δίοδος.

Το κάτω κάστρο είναι προσπελάσιμο από δυο μεριές, τη δυτική πύλη και τη ΒΑ δίοδο που ενώνει το κάστρο με τη σημερινή πόλη με σκαλοπάτια.

Η δυτική πύλη έχει έξυπνη σχεδίαση και τοποθέτηση καθώς για να την πλησιάσει κανείς πρέπει να βαδίσει παράλληλα στο τείχος εκτεθειμένος στους αμυνόμενους περίπου 60 μ.

Το κάτω κάστρο  έχει σχεδόν σχήμα τριγωνικό, διάμετρο 460 περίπου μέτρα και διαθέτει τέσσερις προμαχώνες.

Διακρίνονται τρεις τρόποι δόμησης.

1. Η χρήση αυτούσιων αρχαίων Ελληνικών κατασκευών.
2. Την επαναχρησιμοποίηση των αρχαίων Ελληνικών υλικών με πρόσθετη ύλη, μικρές πέτρες ή κεραμίδια και συνδετική ύλη.

3.  Καθαρό μεσαιωνικό τρόπο δόμησης δηλ. ανακάτεμα από μικρές πέτρες,     κεραμίδια ή τούβλα με πολύ κονίαμα.

Διασώζονται τμήματα του κάστρου που είναι κράμα Ελληνικών και Μεσαιωνικών κατασκευών.

Τα αρχαία ελληνικά τμήματα υπερέχουν σε στατικότητα και αισθητική των υπολοίπων αν και έχουν χίλια σχεδόν χρόνια περισσότερης ζωής. Οι θέσεις των αρχαίων Ελληνικών οχυρών είχαν επιλεχθεί με σοφία από τους προγόνους μας γι' αυτό και οι κατακτητές συνήθως επισκεύαζαν ή πρόσθεταν κτίσματα  στα ήδη υπάρχοντα.

Λέγεται πως για πολλά χρόνια έστεκε σε θέση περίοπτη χάλκινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς φερμένο από την Τροία από το Θόα, γιο του Ανδραίμονα, βασιλιά των Αιτολών.

Ο Παυσανίας που περιηγήθηκε εδώ το 170 μ.Χ. αναφέρει ότι είδε το Χάλκινο άγαλμα της θεάς να στέκει στο ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη της Άμφισσας.

Βεβαιώνει ακόμα ότι στην Άμφισσα υπήρχαν οι τάφοι των γονιών του Θόα δηλ. του Ανδραίμονα και της συζύγου του Γόργης.

Στα μέσα του 4^ου π.Χ. αιώνα οι Φωκείς διεκδικούσαν τους Δελφούς. Υποστήριζαν ότι  ήταν Φωκική Κώμη και ότι έπρεπε να επιστρέψει στο φωκικό κοινό. Κανένα όμως κράτος μέλος της αμφικτυονίας δεν ήθελε κάτι τέτοιο.

Το 363 π.Χ. οι Αμφικτίονες τιμώρησαν το κόμμα των Δελφών που επιθυμούσε την προσάρτηση στο Φωκικό κοινό. Αποφάσισαν την εξορία των πολιτών που πρόσκεινταν φιλικά στους Φωκείς και την επιβολή  προστίμων. Οι Φωκείς δεν συμμορφώθηκαν με τις παραπάνω ποινές και κατά την εαρινή σύνοδο του 356 μ.Χ το συνέδριο απαίτησε το πρόστιμο χωρίς αναβολή.

Ο Φιλόμηλος, ψηφισμένος από την εκκλησία των Φωκιέων ως «στρατηγός αυτοκράτορας», βοηθούμενος οικονομικά από τους Σπαρτιάτες κατέλαβε το μαντείο των Δελφών με σκοπό τη χρήση των θησαυρών για στρατολόγηση μισθοφόρων.

Οι Λοκροί της Άμφισσας προσπάθησαν να σταματήσουν τους Φωκείς αλλά δεν τα κατάφεραν. Σε έκτακτη σύνοδο των Αμφικτυόνων, τον Ιούνιο του 339 π.Χ. παρουσία του Φιλίππου και με αποχή των Αθηναίων και των Βοιωτών αντιπροσώπων αποφασίστηκε να κηρυχθεί Ιερός Πόλεμος κατά των Αμφισσέων.

Την Άνοιξη του 338 π.Χ. ο Φίλιππος με τριάντα χιλιάδες πεζούς και δύο χιλιάδες ιππείς φθάνει στην Άμφισσα για να την τιμωρήσει «ως βέβηλον πόλιν».

Η πόλη γκρεμίστηκε και παραδόθηκε στους Δελφούς, ο πληθυσμός της εκδιώχθηκε και το Κάστρο καταστράφηκε.

Το 197 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατέλαβαν το Κρισσαίο πεδίο και πολιόρκησαν την Άμφισσα. Οι Αμφισσείς οχυρωμένοι στο Κάστρο αμύνονταν χωρίς να υπολογίζουν τους αντιπάλους.

Χάριν αυτής της αντίστασης, η Άμφισσα κατάφερε να παραμείνει ελεύθερη και ανεξάρτητη πολιτεία χωρίς να πληρώνει φόρους στη Ρώμη.

Κατά την Ρωμαϊκή κυριαρχία, η Άμφισσα ήταν αρχικά ελεύθερη και αφορολόγητη και αργότερα διοικούμενη από το Ρωμαϊκό κράτος απευθείας.

Στα χρόνια του Αυγούστου 31 π.Χ. - 14 μ.Χ. ήταν η μόνη ελεύθερη πόλη της Ελλάδας.

Τον 5^ο & 6^ο μ.Χ. αιώνα Ούνοι, Σλάβοι , Άραβες, Βούλγαροι και άλλοι βάρβαροι επιδίδονται σε σκληρές επιδρομές στη Στερεά Ελλάδα.

Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (537-565 μ.Χ.)γιανα προασπίσει τους κατοίκους κατασκεύασε οχυρωματικά έργα και επισκεύασε το Κάστρο της Άμφισσας.

Το 10^ο μ.Χ. αιώνα η Άμφισσα και η Ακρόπολή της υπέστη μεγάλη καταστροφή από τους Βούλγαρους που την πολιόρκησαν και την κατέλαβαν, χάριν προδοσίας ενός ντόπιου με το όνομα Κουτσοθόδωρος (981 ή 996 μ.Χ).

Ακολούθησε γενική σφαγή με λίγους διασωθέντες στη γειτονική ορεινή περιοχή.

Το 1204 μ.Χ., ο Φράγκος κατακτητής της Θεσσαλονίκης, Βονιφάτιος ο Μομφερατικός επιχείρησε να καταλάβει την υπόλοιπη Ελλάδα.

Κατέλαβε τη Θεσσαλία, έφτασε στις Θερμοπύλες, μπήκε στη Φωκίδα και τη Λοκρίδα και κατέλαβε την Άμφισσα.

Όρισε Αυθέντη κάποιον με Θωμά Στρόμονγκουρτ.

Πρώτο μέλημα του Γάλλου ευγενή ήταν η ριζική επισκευή και αξιοποίηση του υπάρχοντος κάστρου.

Στο κάστρο τώρα εκτός από αρχαία Ελληνικά, Ρωμαϊκά και Βυζαντινά κτίσματα προστίθενται και Φράγκικα.

Αυτήν την περίοδο έχουμε αλλαγή της ονομασίας της πόλης της Άμφισσας σε sole -Sola - Sula και στα Ελληνικά Σάλωνα.

Κατά ορισμένους προέρχεται από τη λέξη Saloniki, που βασιλιάς ήταν ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, αρχηγός της εκστρατείας κατά της Ελλάδας και πρώτος Φράγκος κατακτητής της Άμφισσας.

Κατά άλλους είναι παραφθορά της λέξης «Solin», χωριό της Δαλματίας, που πιθανόν, κάτοικοι αυτού του χωριού να εγκαταστάθηκαν εδώ όταν η Άμφισσα ήταν ερημωμένη και κατεστραμμένη.

Στη δεύτερη περίοδο της Φραγκοκρατίας (1261 -1311μ.Χ.) τα Σάλωνα θεωρούνται ως ένα από τα σημαντικότερα Φέουδα της Στ. Ελλάδας λόγω της στρατηγικής του θέσης και του πολύ καλά οχυρωμένου κάστρου.

Τελευταίος και σπουδαιότερος αυθέντης των Σαλώνων ήταν  ο Θωμάς Στρομονκούρτ ο Γ' που σκοτώθηκε ηρωικά μαχόμενος στη μάχη του Κηφισού, 1311 μ.Χ.,  μεταξύ Φράγκων και Καταλανών.

Ο θάνατός του σήμανε το τέλος της δυναστείας των ιπποτών στα Σάλωνα.

Το κάστρο και η πόλη των Σαλώνων περνά τώρα στους Καταλανούς και προάγεται σε Κομητεία.

Πρώτος Καταλανός Κόμης είναι ο Ρογήλο Ντε Λορ, που του δώσανε τα Σάλωνα ως τσιφλίκι και τη χήρα Στρομονκούρτ για γυναίκα.

Μετά το θάνατο του Ντε Λόρ, κόμης γίνεται ο Αλφόνσο Φρειδερίκος ή Φαδρίγ. Αυτός οργάνωσε την κομητεία και επισκεύασε το Κάστρο.

Το 1362μ.Χ. η κομητεία περνά στον Λουδοβίκο Φαδρίγ, εγγονό του Αλφόνσο που έμελλε να είναι ο τελευταίος κόμης, θεωρείτε δε ο σημαντικότερος.

Ο Λουδοβίκος Φαδρίγ φαίνεται να είχε καλή συμπεριφορά απέναντι στους Έλληνες, που τον στήριζαν με φανατισμό στους αγώνες του.

Παντρεύτηκε την Ελληνίδα πριγκίπισσα Ελένη Καντακουζηνή με την οποία απέκτησε μια κόρη, την πανέμορφη Μαρία Φαγδίρ.

Πέθανε νέος ( 1382 μ.Χ.) και η διοίκηση της κομητείας περιήλθε στα χέρια της χήρας Ελένης Φαγδιρ - Καντακουζηνή, που ασκούσε καθήκοντα επιτρόπου της θυγατέρας της Μαρίας, κληρονόμου της κομητείας.

Η Ελληνίδα κόμισσα υπήρξε δραστήρια, μπόρεσε δε και κράτησε τις κτήσεις τα πρώτα χρόνια.

Λέγεται ότι είχε ερωτικό πάθος για κάποιον παπά-Στράτο, στον οποίο δεν άργησε να παραχωρήσει (1393 μ.Χ.) σχεδόν όλη τη διοίκηση της κομητείας.

Ο παπα-Στράτος, άπληστος, ακόλαστος και καταπιεστής άρπαξε το 1394 μ.Χ. τη λιγερή και πανέμορφη Αρετή, ανεψιά του δεσπότη των Σαλώνων, Σεραφείμ.

Ο Σεραφείμ ξεσήκωσε τους χριστιανούς κατά του παπα-Στράτου και κάλεσε τους Τούρκους να καταλάβουν την πόλη.

Μόλις πληροφορήθηκε ο παπά-Στράτος ότι οι Τούρκοι έρχονται, με πρόσκληση του επισκόπου, σκότωσε την πανέμορφη Αρετή και την πέταξε από το Κάστρο για εκδίκηση.

Ο Βογιαζήτ με τη βοήθεια των Σαλωνιτών κατέλαβε  το Κάστρο ενώ μέλη της φρουράς, Σαλωνίτες, σκότωσαν τον παπά και παρέδωσαν το κεφάλι του και το Κάστρο στο Βογιαζήτ.

Οι δύο γυναίκες, Μαρία Φαδρίγ και η μητέρα της η «ομηρική» Ελένη Καντακουζηνή, αιχμαλωτίσθηκαν από τους Τούρκους και οδηγήθηκαν στο χαρέμι του Σουλτάνου.

Η νεαρή και όμορφη Μαρία βρήκε τραγικό θάνατο. H Ελληνίδα πριγκίπισσα είναι η τελευταία αρχόντισσα του Κάστρου των Σαλώνων στη μεσαιωνική του ιστορία.

Το Κάστρο των Σαλώνων επιβλητικό και γεμάτο βαρυσήμαντα ιστορικά γεγονότα γέννησε το θρύλο της Ωραίας Βασιλοπούλας  που ο λαός τη φαντάστηκε να πηδά από τα απόκρημνα βράχια στην ελευθερία, δημιουργώντας έτσι ένα ακόμα  κάστρο της Ωριάς.

Δεν γνωρίζουμε αν ο θρύλος δημιουργήθηκε με αφορμή την τύχη της νεαρής Κόμισσας Μαρίας Φαδρίγ ή της πανέμορφης ανεψιάς του δεσπότη Σεραφείμ, Αρετής.

Το Κάστρο πέρασε στους Τούρκους το 1394 μ.Χ. για να απελευθερωθεί πρώτο στις 10 Απριλίου 1821, Κυριακή του Πάσχα, και να παραδοθεί από τον τελευταίο βοεβόδα των Σαλώνων, Οσμάν μπέη, στον Πανουργιά.

Στην επανάσταση το Κάστρο ξανάπεσε κατά καιρούς στα χέρια των Τούρκων για να απελευθερωθεί οριστικά στις 17 Νοεμβρίου 1828 και να παραδοθεί από τον τελευταίο φρούραρχο Μεχμέτ μπέη Δέβολη, στο Δημήτριο Υψηλάντη.

Μετά το νικηφόρο αγώνα των Ελλήνων έχουμε την πλήρη εγκατάλειψη του Κάστρου.

Σήμερα το κάστρο αποτελεί τον προσφιλέστερο προορισμό των επισκεπτών της Άμφισσας.

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

1)  Αντόνιο Ρούβιο Υ Λιούκ, Μετάφραση : Μαυράκης Ν.Γεωργίου

«Περί των Καταλανικών Φρουρίων της Ηπειρωτικής Ελλάδας» , 1912

2) Γκίκας Π. Ιωάννης

«Κάστρα του Εικοσιένα» , 1971

3) Καλονάρος Πέτρος

«Ιστορία της πόλεως Αμφίσσης», 1997

4) Κραβαρτόγιαννος Δρόσος

-         «Ιστορία της πόλεως Αμφίσσης, Συμπληρώματα», 1997

-         «Ιστορικά και αξιοθέατα», 2000

-         «Η Άλωση του Κάστρου των Σαλώνων, Τετράμηνα», 1987

5) Μαράντι Άννα

« Δελφοί (Μύθος & Ιστορία-Ο αρχαιολογικός χώρος-Το μουσείο)», 2000

6) Μαστρογιάννης Χαράλαμπος

-         Εταιρεία Φωκικών Μελετών, 1977

-         Σελίδες από τη Φωκίδα

7) Μελισσάρης Θεοχάρης

« Η ιστορία της Αμφίσσης και των πέριξ κωμοπόλεων και χωριών», 1923

8) Σφηκόπουλος Θ. Ιωάννης

«Μεσαιωνικά κάστρα και πύργοι στη Ρούμελη», 1981

9) Φιλιππόπουλος Μ. Τάσος

« Η ιστορία της Φωκίδας», 2004

 Καραβέντζας Θωμάς, Δάσκαλος

ΑΜΦΙΣΣΑ Η ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ - ΑΜΦΙΣΣΑ Η ΠΡΩΤΗ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΗΚΕ ΚΑΙ Η Α' ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΧΕΡΣΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΑΜΦΙΣΣΑ (ΣΑΛΩΝΑ)

200 χιλιόμετρα από την Αθήνα και 371 από τη Θεσσαλονίκη βρίσκεται η πρωτεύουσα του νομού Φωκίδας.
 

Η Άμφισσα. Αυτή η γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων πόλη,

Υπήρξε η αφετηρία της Επανάστασης του 1821 με αρχηγούς τον Πανουργιά το Διάκο,τον Διοβουνιώτη και άλλους

Στις 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Παρνασίδος ο Επίσκοπος Σαλωνων Ησαϊας Ευλόγησε τα όπλα και στις 27 Μαρτίου ελευθερώνετε η πόλη, Οι Τούρκοι κλείνονται στο Κάστρο , 10 Απριλίου 1821  Ανήμερα Πάσχα το Κάστρο της Ωριάς των Σαλώνων πέφτει και Ο Νικολάκης Μητροπουλος εκ Γαλαξιδίου υψώνει το Λάβαρο με του εν τούτω Νίκα στο Κάστρο .....

Οπλαρχηγοί καταγόμενοι απο τον Ιερό τόπο των Δελφών και της Φωκίδος  

Επίσκοπος Σαλωνων Ησαΐας εκ Δεσφινας Φωκίδος Έπεσε στη Χαλκωματά

Αθανάσιος Διάκος η Μασαβετας από τον Αθανάσιο Διάκο Φωκίδος  (Μουσουνίτσα)

Μακρυγιάννης Ιωάννης απο το Αβορίτη Φωκίδος

Γκούρας Ιωάννης απο την Ντρεμισα Φωκίδος

Πανουργιας Δημητριος Η Ξηρος απο τον Αγιο Γεώργιο Φωκίδος

Δυοβουνιωτης Γιάννης απο τα Δυο Βουνά της Φθιώτιδος

Νικολάκης Μητρόπουλος εκ Γαλαξιδιου

Βλαχοθανάσης Μητρος απο  τη Βουνιχώρα Φωκίδος

Σκαλτσας Δημος απο την Αρτοτίνα Φωκίδος

Σημαντικές μάχες που δόθηκαν στη Φωκίδα πέρα απο τη μάχη για την Απελευθέρωση του κάστρου της Ωριας των Σαλώνων 

Αμέσως μετά την Πτώση του Κάστρου

Η μάχη στο Χάνι της Γραβιάς

Η μάχη της Ντρέμισας

Η μάχη της Άμπλιανης 

Η Μάχη της Αράχωβας

Στην Άμφισσα έγινε επισης η πρώτη Εθνοσυνέλευση για το Σύνταγμα της Ελλάδος μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους

Το κτίριο που έγινε η εθνοσυνέλευση σώζετε ακόμα μέχρι σήμερα και στεγάζει το αρχαιολογικό Μουσείο με αξιόλογα ευρήματα

Η 'Άμφισσα, αρχαιότατη πόλη των Εσπερίων ή Οζολών Λοκρών, ήταν χτισμένη στη θέση που βρίσκεται σήμερα, στους πρόποδες του όρους Έλατος, κάτω από τον όγκο του ιστορικού και θρυλικού Κάστρου των Σαλώνων.

Η μυθική Άμφισσα, ερωμένη του Απόλλωνα, ήτα κόρη του Μάκαρος και εγκονή του Αιόλου. Κατά τον Αριστοτέλη "Άμφισσα ονομάσθη δια το όρεσιν περιέχεσθαι". Η ερμηνεία αυτή πρέπει να θεωρηθεί σωστή, γιατί η πόλη περιβάλλεταο από πλήθος βουνών και λόφων μεταξύ Γκιώνας και Παρνασσού.

Η Άμφισσα κατοικείτο από τους πανάρχαιους χρόνους, όπως φαβερώνουν τα λείψανα των κυκλώπειων τειχών της ακροπόλεως της. Ο παυσανίας κατονομάζει δύο τάφους : της ηρωίδος Αμφίσσης και του Ανδραίμονος, που ήταν γιός του βασηλιά των Αιτωλών και ήρωα του Τρωικού Πολέμου Θόαντος. Ανασκαφικά ευρήματα αποκαλύπτουν πως η Άμφισσα από το τέλος του 8ου αι. π.Χ. διατηρούσε εμπορικές σχέσεις με τη Κόρινθο και τις πόλεις της ΒΔ Πελοποννήσου.

Κατά τον 7ο αι. π.Χ. η Άμφισσα οργανώνεται ως πόλη-κράτος με ανάπτυξη στις τέχνες και το εμπόριο, ακμή που διαρκεί επί τρεις τουλάχιστον αιώνες. ΄Ενα μέρος των κατοίκων της πόλεως μεταναστεύει στην Κάτω Ιταλία το 653 π.Χ. και ιδρύει την αποικία Λοκροί Επιζεφύριοι.

Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.) οι Αμφισσείς τάσσονται με το μέρος των Σπαρτιατών, εναντίον των Αθηναίων.

Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος το 338 π.Χ. καλεσμένος από τους Αμφικτίονες κατά των Γ' Ιερό πόλεμο, κατέστρεψε την αρχαία ακρόπολη και κατέσκαψε εκ θεμελίων την Άμφισσα για να τιμωρήσει τους Αμφισσείς, επειδή καλλιέργησαν κτήματα του Κρισσαίου Πεδίου που ανήκαν στη δικαοδοσία του Αμφικτιονικού Συνεδρίου.

Η Άμφισσα οικοδομήθηκε εκ νέου για να αποτελέσει μέλος της πανίσχυρης Αιτολική Συμπολιτείας και (μαζί με τη Ναύπακτο) μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της. =

Στις αρχές του 2ου π.Χ. αιώνα η Άμφισσα βρισκόταν στη μέγιστη ακμή της. Σϋμφωνα με το δόγμα της Ρωμαϊκής Συγκλήτου αποτέλεσε πόλη-κράτος και πρωτεύουσα των Εσπερίων (ή Οζολών) Λοκρών. Είχε Βουλή, Έκκλησία του Δήμου και έκοψε τα δικά της νομίσματα.

Την Άνοιξη του 190 π.Χ. η Άμφισσα αντιστάθηκε σθεναρά στο Ρωμαίο ύπατο Μάνιο Ακίλιο Γλαβρίωνα, που δεν κατάφερε να την εκπορθήσει.

Κατά την περίοδο 174-160 π.Χ. η πόλη γνώρισε τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου μεταξύ φιλορωμμαίων Αιτολών και Εθνικιστών, και πολλά κτίριά της πυρπολήθηκαν.

Όταν ο Οκτάβιος Αύγουστος, σε ανήμνηση της νίκης του στο Άκτιο, ίδρυσε τη Νικόπολη το 27 π.Χ., πολλοί Αιτωλοί δεν υπάκουσαν να στη διαταγή του να εποικίσουν τη νέα πόλη, παρά προτίμησαν να μετοικήσουν στην Άμφισσα, όπως τους υπαγόρευαν αρχαιότατοι συγγενικοί δεσμοί. Τότε η Άμφισσα γίνεται πολυάνθρωπη και μια από τις πλέον ακμάζουσες πόλεις της Ελλάδος των αυτοκρατορικών ρωμαϊκών χρόνων, ακμή που κράτησε για τουλάχιστον δύο αιώνες.

Ακολουθεί η περίοδος της βυζαντινής χιλιετίας. Το μόνο ιστορικό τεκμήριο που διαθέτουμε για την ιστορία της πόλης είναι το "Χρονικό του Γαλαξειδίου", γραμμένο από τον Ιερομόναζο Ευθύμιο, που βρήκε, αποκατέστηε και δημοσίευσε ο Κωνσταντίνος Σάθας. Κατά το Χρονικό η πόλη ερημώθηκε από τις ορδές των Βουλγάρων του Σαμουήλ, στα τέλη του 10ου αιώνα. Αργότερα πιθανόν εποικίστηκε από Δαλματο΄τς του Σάλωνα, που της έδωσαν το όνομα Σάλωνα, σε ενάμνηση της δικής τους πατρίδας. Τότε επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν όσοι κάτοικοι είχαν γλυρώσει από τη σφαγή των Βουλγάρων.

Στο Μεσαίωνα οι Φράγκοι ίδρυσαν τη Βατωνία ή Αυθεντία των Σαλώνων με τη δυναστεία των Στρομονκρούρ, που κράτησε σχεδόν 100 χρόνια. Ύστερα ήρθαν οι Καταλανοί. Τα ταραγμένα εκείνα χρόνια κυβερνούσε την πόλη για λογαριασμό της χήρας του τελευταίου Καταλανού κόμη Ελένης Κατακουζηνής, ένας Φράγκος ιερέας, με την ονομασία Στράτος, τυραννικός και φιλοχρήματος. Κάποτε άρπαξε την ωραιότατη ανηψιά του Επισκόπου Σεραφείμ, τη φυλάκισε στο Κάστρο και τη σκότωσε. Η παράδοση λέι πος το Κάστρο ονομάστηκε "Κάστρο της Ωργιάς", για να τιμηθεί η όμορφη και αδικοχαμένη Αρετή.

Ο Σεραφείμ κάλεσε σε βοήθεια τους Τούρκους, που κατέλαβαν την πόλη για να την κρατήσουν σκλαβωμένη για 460 ολόκληρα χρόνια.

Το σπουδαιότερο ιστορικό γεγονός της Άμφισας κατά τους νεώτερους χρόνους είναι η αποφασιστική συμβολή της στην Επανάσταση του 1821.

Εδώ στα Σάλωνα, δόθηκε στις 24 Μαρτίου το σύνθημα του ξεσηκωμού στη Ρούμελη.

Εδώ ο Διάκος, ο Πανουργιάς, ο Γιαγτζής, ο Δυοβουνιώτης, με το φλογερό Δεσπότη Σαλώνων Ησαΐα ζώστηκαν τ' άρματα και χτύπησαν.

Στις 27 Μαρτίου 1821 τα παληκάρια του Πανουργια του Μανίκα και του Τράκα κατέλαβαν την πόλη και στις 10 Απριλίου, ανήμερα το Πάσχα, αλώθηκε το Κάστρο της Ωριάς των Σαλώνων, το πρώτο κάστρο που έπεφτε σε χέρια ελληνικά.

Οι 600 έγκλειστοι Τούρκοι εξοντώθηκαν και με τα όπλα του οπλίστηκαν τα παληκάρια του Πανουργιά, για να κρατήσουν ένα χρόνο ελεύθερη τη Ρούμελη, αναχαιτίζοντας τις ορδές των Τούρκων από το Βορρά.

Η ελληνική επανάσταση κηρύχτηκε στη Ρούμελη στις 24 Μαρτίου 1821 (στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Σαλώνων) και στις 27 άρχισε η πολιορκία των Σαλώνων. Σύμφωνες είναι οι πληροφορίες των Σπ. Τρικούπη, Ι. Φιλήμονος, Γκόρντον, Φινλεϊ, Κόκκινου και Κορδάτου, ενώ ο Κ. Παπαρηγόπουλος αναφέρει το γεγονός παρενθετικά, σε δυο μόνο σειρές, περιγράφοντας τα γεγονότα του 1822.

Η απόπειρα ιστορικής αποκατάστασης δεν στοχεύει στην ανάδειξη γενναίων και μη γενναίων ελλήνων, πρώτων και δεύτερων, ταχύτερων και αργοπορούντων, απλώς ενισχύει την πεποίθηση πως η ελληνική επανάσταση δεν ήταν ένα τολμηρό, άσκεφτο διάβημα ολίγων, αλλά η εφαρμογή από πολλούς και ικανούς ενός πολυμήχανου σχεδίου που προέβλεπε την ταυτόχρονη έκρηξη της σε κάποια νευραλγικά σημεία. Οι Σαλωνίτες κήρυξαν την επανάσταση σχεδόν ταυτόχρονα με τους Καλαβρυτινούς, τους Πατρινούς και τους Μανιάτες. Δεν γνωρίζουμε ποια θα ήταν η έκβαση του αγώνα αν τα Σάλωνα δεν σταματούσαν την κάθοδο των τούρκων από τα βόρεια στην Πελοπόννησο και αν δεν εμψύχωναν τους υπόδουλους, παραμένοντας λεύτερα για έναν ολόκληρο χρόνο.

Η επιλογή της παρνασσίδος ως αφετηρίας του αγώνα δικαιολογείται απόλυτα από την γεωγραφική και στρατηγική της θέση , βρισκόμενη μεταξύ ανατολικής και δυτικής στερεάς Ελλάδας και απέναντι από την πελοπόννησο, αποτελούσε ένα είδος ασπίδας ικανής να ανακόψει τον επερχόμενο κίνδυνο από Λαμία ή Ήπειρο, χάρι στα στενά της Γραβιάς , της Αυλίδας και τους ορεινούς όγκους της Γκιώνας και του Παρνασσού. Τα Σάλωνα αποτελούσαν θέση κλειδί όχι μόνον λόγω της προνομιούχου θέσης τους, αλλά και χάρη στο καλά οχυρωμένο κάστρο τους. Όσες φορές τα Σάλωνα κατέχονταν από τους τούρκους, η πελοπόννησος κινδύνευε και παρέλυαν όλες οι δραστηριότητες των ελλήνων, η κυριαρχία των Οθωμανών στις διαβάσεις της Γραβιάς, της 'μπλιανης και στο Κρισσαίο πεδίο ήταν μια σοβαρή απειλή όχι μόνον για την πελοπόννησο αλλά και για την αττική.

Δίκαια τα Σάλωνα τιμήθηκαν ως πρώτη πρωτεύουσα της ανατολικής χέρσου Ελλάδος, αφού εξεγέρθηκαν πρώτα μεταξύ πρώτων, όπως άρμοζε στη θέση τους. Του ξεσηκωμού αυτού ηγήθηκε ο κλεφταρματολός Πανουργιάς, ενώ τον ευλόγησε ο επίσκοπος Ησαΐας, ο μόνος Έλληνας Δεσπότης που πολέμησε και τελικά θυσιάστηκε.

Ο Μάρτιος του 1821 βρήκε τα Σάλωνα έρημα από άντρες. Όλοι τους ήταν απασχολημένοι με την προετοιμασία του αγώνα. Οι Ξεπλαταίοι, οι Φλωκαίοι, οι Ματζιναίοι και πολλοί άλλοι είχαν αναλάβει την κατασκευή της μπαρούτης, στα σπήλαια προς το μέρος της Αγιαθυμιάς και του Γαλαξειδιού. Κάτω από την επίβλεψη του Χριστόφορου Φλώκου άλλοι έβγαζαν νίτρο από την κοπριά των γιδιών, άλλοι έφτιαχναν τα καρβουνά από τις ασφάκες και τα κλήματα και άλλοι χτυπούσαν τη μάζα στους λαξευμένους λάκκους των βράχων. Μόλις τα πολεμοφόδια ήταν έτοιμα , κατέβαιναν οι καλόγεροι του Προφήτη Ηλία με τα μουλάρια και την νύχτα τα ανέβαζαν στο απέναντι βουνό Μετόχι.

Οι επιχειρήσεις ξεκίνησαν τη νύχτα της 24ης προς την 25η Μαρτίου, ο Πανουργιάς δίχως να χάσει χρόνο κήρυξε την επανάσταση στην περιφέρεια των Σαλώνων κι έστειλε τον γαμπρό του και      υπαρχηγό του Θανάση Μανικά μαζί με τον Παπανδρέα από την Κουκουβίστα να στρατολογήσουν στα Βλαχοχώρια της Δωρίδας όσους μπορούσαν να φέρουν όπλα, τον δε ανιψιό του Γιάννη Γκούρα στο χωριό Αι-Γιώργης κοντά στα Σάλωνα, για νάρθει σε επαφή με τους Γαλαξειδιώτες, ζητώντας σύμπραξη. Οι θαρραλέοι Γαλαξειδιώτες δέχτηκαν με ομόφωνο ενθουσιασμό το επαναστατικό κίνημα και ανακήρυξαν τον Γκούρα αρχηγό τους. Η συμμετοχή αυτή του Γαλαξειδίου είχε εξαιρετική σημασία. Δεν αύξανε μόνο το έτοιμο να κινηθεί πολεμικό σώμα του Πανουργιά, αλλά και του προσέφερε την συμβολή της θαλάσσης. Το Γαλαξίδι διέθετε 40 πλοία μεγάλα και μικρά, ικανά να εκμηδενίσουν την απειλή των τουρκικών πλοίων που ευρίσκονταν στον λιμένα της Ναυπάκτου. Εξασφαλίζετο λοιπόν η ελευθέρια του κορινθιακού κόλπου και η ανακοπή των συγκοινωνιών των τούρκων της περιφέρειας, καθώς και η επικοινωνία με τους πελοποννησίους. Τόσο ενθουσιάστηκε ο Γκούρας που δεν περίμενε να συνεννοηθεί με τον Πανουργιά, με τους 150 μαχητές του στάθμευσε τη νύχτα στο χωριό Αι-Γιώργης απ' όπου έστειλε γράμμα στον Πανουργιά, στον Προφήτη Ηλία, δηλώνοντας την επιθυμία του να << βαρέσει ταχιά τα Σάλωνα >> και ζητώντας άμεση βοήθεια. Ο Πανουργιας, γνωρίζοντας την αποφασιστικότητά του, έσπευσε να στείλει αγγελιοφόρο ζητώντας του να μην επιτεθεί έως ότου πάρει νεώτερη διαταγή του και να μην καταστρέψει από βιασύνη την επανάσταση. Ευτυχώς, ο Γκουρας συγκρατήθηκε.

Στους τούρκους των Σαλώνων είχαν προστεθεί και αρκετοί ομοεθνείς τους από το Αίγιο, διωγμένοι από τον επικείμενο κίνδυνο της επανάστασης. Ο τρόμος τους οδήγησε να οχυρωθούν στο ακατοίκητο τότε κάστρο μαζί με τις οικογένειές τους. Εξακόσιοι ένοπλοι κλείστηκαν εκεί αφού ζήτησαν βοήθεια από τις γειτονικές πόλεις. Για να ενισχύσει ο Πανουργιας τις ασθενέστερες αριθμητικά ελληνικές δυνάμεις, μεταχειρίστηκε ένα εκπληκτικό τέχνασμα, φρόντισε να φτάσουν στα σημεία που βρίσκονταν οι αρχηγοί των τμημάτων του ψεύτικες ειδήσεις <<αυτόπτη μαρτυρά>>, που δήθεν είχε δει στον όρμο των Σαλωνων ρωσικά καράβια.

<<Τι περιμένετε, λοιπόν, ακόμα>>; φώναξαν ενθουσιασμένοι οι οπλαρχηγοί. Το ηθικό των επαναστατών αναπτερώθηκε και ορμητικά άρχισαν να συρρέουν από όλη την Φωκίδα οι εθελοντές, φτάνοντας τελικά τους 520.

Στις 27 Μαρτίου, ξημερώματα, τα Σάλωνα βρέθηκαν σε κατάσταση πολιορκίας. Στη μια μετά τα μεσάνυχτα δόθηκε το σύνθημα. Η πρώτη μεγάλη φωτιά φάνηκε στο Παλουμάκι της Δεσφίνας και ακολούθησαν οι άλλες στο Μετόχι του Προφήτη Ηλία, στον Κόφινα κοντά στα Λιβαδάκια, στον Αι-Θανάση στο ρέμα της Μηλιάς και στην Κουτσουρέρα πάνω από την Αγια-Θυμιά. Τα παλικαριά συγκεντρώθηκαν έξω από την πόλη σε τρία τμήματα: το αριστερό διοικούσε ο Γκούρας, το δεξιό ο Παπαντριάς και ο Θανάσης Μανίκας και το κέντρο ο Πανουργιάς. Οι Γαλαξιδιώτες έφεραν ψιλά όπλα, πολεμοφόδια και μικρά κανόνια από τα καραβιά τους. Ανάμεσά τους διακρινόταν ο Ιωάννης Καραλίβανος , αξιωματικός για πολλά χρόνια στα τούρκικα πλοία, και οι γενναίοι οπλαρχηγοί Γιάννης και Νικολάκης Μητρόπουλος. Η επίθεση άρτια οργανωμένη κράτησε 4 ώρες. Καθώς οι τούρκοι υποχωρούσαν για να κλειστούν στο κάστρο, ένας σκοπευτής τους, οχυρωμένος στα τούρκικα λουτρά (χαμάμ) έριξε και το βόλι βρήκε τον άτυχο Σταμάτη Τράκα στο μέτωπο. Ήταν ο πρώτος νεκρός στην πρώτη επίσημη μάχη της επαναστημένης Ρούμελης. Ο πατέρας του Θόδωρος Τράκας, βλέποντας νεκρό το παιδί του, έσφιξε την καρδιά και είπε στους στρατιώτες: <<Γάμος χωρίς σφαχτά δεν γίνεται>>. Οι ελάχιστοι αρβανίτες που ξέμειναν στην πόλη παραδόθηκαν και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Ωστόσο, οι Σαλωνίτες έκρυψαν για πολλές μέρες μέσα σε κάδους και πιθάρια τούρκικες οικογένειες με τις οποίες συνδέονταν φιλικά. Στην οικία του Αναγνώστη Κεχαγιά υψώθηκε το λάβαρο της επαναστάσεως.

Αμέσως συγκροτήθηκε Ελληνική Διοίκηση. Την αποτελούσαν οι Αναγνώστης Κεχαγιάς, Αναγνώστης Γιαγτζής, Ρήγας Κοντορήγας, Γιωργάκης Παπαηλιόπουλος, Ηλίας Κόκκαλης, Ευστάθιος Μαρκίδης ή Μαρκόπουλος, Δεστερλής, Βασίλειος Χαντζάρας, Ευθύμιος Κρανάκης, Παπαιωάννης Οικονόμος και Χαρίτος με πρόεδρο τον Επίσκοπο Ησαΐα.

Την ίδια μέρα άρχισε η πολιορκία του κάστρου. Τα μπρούτζινα Γαλαξειδιώτικα κανόνια στήθηκαν στο σπίτι του Στράγκα, που βρισκόταν στο άκρο της πόλης. Με τους πρώτους πυροβολισμούς σκοτώθηκαν μια γυναίκα και δυο παιδιά και καταστράφηκαν δυο φορτώματα άλευρα των τούρκων. Καθώς όμως, οι υπόλοιποι πυροβολισμοί πήγαιναν χαμένοι, τα κανόνια μεταφέρθηκαν στα Μνήματα, πάνω από την συνοικία Χάρμαινα, κοντά στο στρατηγείο του Πανουργιά. Οι τούρκοι αρνούνταν να παραδοθούν, ελπίζοντας σε ενισχύσεις από Εύβοια και Λαμία. Ο Πανουργιάς κάλεσε τους οπλαρχηγούς σε συμβούλιο, καμία πρόταση δεν φαινόταν αρκετά καλή, μέχρι που πήρε το λόγο ο Καραπλής. Ζήτησε μαραγκούς, σανίδια και πάτερα. Ήταν πρωταπριλιά, παραμονή του Λάζαρου. Στο χώρο κάτω από τα πηγάδια, ο Καραπλής κατασκεύασε σκαλωσιές και ανέβηκε μαζί με 30-40 παλικάρια , γκρεμίζοντας την στο τέλος.

<< Πως θα γυρίσουμε πίσω>>; ρώτησε κάποιος.

<<Εδώ ήρθαμε για να νικήσουμε ή να σκοτωθούμε>>, απάντησε ο Καραπλης. Το πρωί των Βαΐων ένας τούρκος κατέβηκε για νερό στα "πηγάδια". Μια μπαταριά και ξαπλώθηκε νεκρός. Χωρίς νερό, οι εχθροί περιήλθαν σε δεινή θέση. Η απόπειρά τους να καταλάβουν την πηγή στις 8 Απριλίου, έληξε άδοξα με 13 τούρκους νεκρούς, ανάμεσά τους και το πρωτοπαλίκαρο Χάιτας. Μη αντέχοντας την διψά, οι τούρκοι βρέθηκαν σε απόγνωση και έστειλαν τους μπέηδες να διαπραγματευτούν, ο Πανουργιάς τους υποσχέθηκε ασφάλεια ζωής, τιμής και περιουσίας. Στις 10 Απριλίου, ανήμερα της Λαμπρής, άνοιξε η πύλη του κάστρου και οι τούρκοι άρχισαν να βγαίνουν παραδίδοντας τα όπλα στον Πανουργιά, μετά από 13 μέρες πολιορκίας. Το πρώτο ελεύθερο Πάσχα μετά από 4 αιώνες σκλαβιάς. Παρά την συνθήκη οι τούρκοι δολοφονούνταν άγρια από οποίον Έλληνα τους έβρισκε απομονωμένους. Πώς να ξεχαστούν τόσα χρόνια καταπίεσης, εξευτελισμών και βασανιστηρίων;

Και όταν έφτασε το μαντάτο ότι οι τούρκοι της Λαμίας ετοιμάζονταν να καταλάβουν τα Σάλωνα, ο Πανουργιάς, για να μην έχει μπρος και πίσω του εχθρούς, αποφάσισε να εξοντώσει όλους τους τούρκους. Η απόφαση πάρθηκε σε σύσκεψη με τους Διάκο και Δυοβουνιώτη. <<Απόφασης τοιαύτη κρίνεται βεβαίως και παράσπονδη και σκληρά, λαμβανομένης όμως υποψιών της εποχής, ως και του ηθικού των τούρκων, ωμολόγηται εξεναντίας έργον απολύτου ανάγκης>>. Ο μόνος που γλίτωσε ήταν ο Οσμάν μπέης, χάρη στη φιλική συμπεριφορά που επέδειξε, όντας γενικός διοικητής των Σαλώνων, κυρίως με την άρνησή του να δολοφονηθούν τα παιδιά των δημογερόντων που είχαν συλληφθεί ως αντίποινα στην αρχή της επανάστασης. Οι Έλληνες τον αντάλλαξαν με δυο δικά μας παλικάρια στα Γιάννενα. Όταν δεν είχε μείνει ούτε ένας τούρκος ζωντανός, ο Πανουργιάς έδωσε διαταγή να ασφαλιστούν καλά τα πορτοπαράθυρα δυο σπιτιών και να συγκεντρωθούν εκεί οι τούρκικες οικογένειες για να γλιτώσουν - δήθεν - από ληστρική αρβανίτικη επιδρομή. Τα σπίτια πυρπολήθηκαν και τα γυναικόπαιδα των τούρκων κάηκαν ζωντανά. Στοματική παράδοση αναφέρει πως στην συνοικία<<Μάρμαρα>>, μεταξύ <<Γκιριζιού>> και <<Μάνδρας>>, ο Ταγκαλής έκαψε τα γυναικόπαιδα των τούρκων στο σπίτι του Γιάννη Στουρνάρα. Οι γείτονες διηγούνταν ότι άκουγαν τις σπαρακτικές κραυγές των τουρκισών:

<<Γιαλελή, Γιαλελή μη μας καίς Ταγκαλή>>.

Η κήρυξη της επανάστασης στα Σάλωνα και το πάρσιμο του κάστρου τους έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη μετέπειτα εξέλιξη του Αγώνα. Οι Έλληνες οπλίστηκαν με 600 όπλα και ανάλογα πολεμοφόδια, λάφυρα από τους έγκλειστους. Ο Παπαηλιόπουλος ανέλαβε το ταμείο της επαναστατημένης επαρχίας, φροντίζοντας να βοηθήσει και τις γειτονικές επαρχίες : Λιδωρίκι, Υπάτη, Καρπενήσι, Αταλάντη, Λιβαδειά. Οι ειδήσεις απλώνονταν σαν αστραπή. Στις 28 Μαρτίου 1821 ο Δήμος Σκαλτσάς, οπλαρχηγός Λιδωρικίου και Μαλανδρίνου, αμέσως μόλις έμαθε για την κατάληψη των Σαλώνων, συνεννοήθηκε με τον Αναγνώστη Λιδωρίκι, τον παπα-Γιώργη Πολίτη και άλλους προεστούς των δύο επαρχιών και με 60 δικούς τους αρματολούς και όσους μπορούσαν να φέρουν όπλα, ύψωσαν την σημαία της ελευθερίας. Μετά την άλωση του κάστρου των Σαλώνων , οι Σαλωνίτες οπλαρχηγοί τράπηκαν προς βορρά. Ο Δυοβουνιώτης προέλασε προς τη Μεδενίτσα και το Τουρκοχώρι της Ελάτειας, κηρύσσοντας την επανάσταση και κυριεύοντας το μεσαιωνικό κάστρο της Βοδονίτσας (18 Απριλίου 1821). Ο Πανουργιας, μαζί με τον επίσκοπο Ησαΐα, προέλασαν, μέσω Γραβιάς, προς την Μονή Δαμάστας και από κει στο χωριό του Μουσταφάμπεη (Ηράκλεια) το οποίο και κατέλαβαν στις 20 Απριλίου 1821.

Η μεγάλη νίκη των Ελλήνων στα Βασιλικά, στις 28 Αυγούστου του 1821, ήταν ανεπιφύλακτα συνέπεια της άλωσης του κάστρου των Σαλώνων. Οι Γκουρας, Δυοβουνιώτης και Πανουργιάς με τα ψυχωμένα παλικάρια τους, εκτελώντας στρατηγικό τέχνασμα του Δυοβουνιώτη, συνέτριψαν στρατό δεκαπλάσιο των τούρκων του Μπειράν πασά και ματαίωσαν κάθε ενδεχόμενο καθόδου τους στην Πελοπόννησο. Έδωσαν, έτσι, την ευκαιρία στους πελοποννήσιους να συνεχίσουν τον αγώνα τους και την πολιορκία της Τριπολιτσάς.

Τα Σάλωνα έμειναν ελεύθερα κατά τον πρώτο χρόνο της επανάστασης, η πρωτόγνωρη αυτή αίσθηση ελευθέριας έγινε μήνυμα ελπίδας για τον υπόδουλο Ελληνισμό και το κάστρο των Σαλώνων, το πρώτο κάστρο που έπεφτε σε χέρια Ελληνικά, απόρθητο σύμβολο της επανάστασης που σαν άνεμος είχε αρχίσει να σαρώνει την τούρκικη τυραννία.

Πηγή: www.fokida.gr - Ερευνητή - Ιστορικό Δρόσο Κραββαρτόγιαννο

Aξιοθέατα και άλλα ενδιαφέροντα στο τέλος

ΑΜΦΙΣΣΑ ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΗ ΠΟΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΒΥΡΣΟΔΕΨΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΣΣΑ

ΦΩΚΙΚΟΣ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ ΕΝΑΣ ΝΟΜΟΣ

 

 

Η Άμφισσα Είναι γνωστή για την ελαιοπαραγωγική δραστηριότητα. Η ελιά έχει προσδιορίσει το χαρακτήρα της Aμφισσας και της γύρω περιοχής και αποτελεί την κύρια απασχόληση και πηγή εισοδήματος των κατοίκων.

Έξω από την πόλη υπάρχει ένας τεράστιος ελαιώνας που αξίζει τον κόπο να δείτε από κοντά.

Στην Aμφισσα υπάρχουν εργοστάσια επεξεργασίας ελιών και βυρσοδεψεία κυρίως στην συνοικία Χάρμαινα. Οι βυρσοδέψες κατεργάζονται εκεί τα δέρματα μ' έναν τρόπο που αξίζει να παρακολουθήσει κανείς σ' όλες τις φάσεις.

Τέλος, τα κουδουνάδικα είναι παραδοσιακές βιοτεχνίες που λειτουργούν ακόμα και σήμερα. Οι κουδουνάδες με τα ρυθμικά χτυπήματα δίνουν το σχήμα στα λογής κουδούνια που έχουν παραγγείλει οι βοσκοί.

Στις μέρες μας η Άμφισσα διατηρεί ακόμα το παραδοσιακό της χρώμα με τα παλιά αρχοντικά της. Υπάρχουν επίσης κτίσματα από την Τουρκοκρατία που σώζονται μέχρι σήμερα όπως βρύσες και λουτρά.

Από τα αξιοθέατα της Άμφισσας είναι τα σπίτια των αρχηγών της Επανάστασης Διαβουνιώτη και Πανουργιά όπως επίσης και άλλα παλιά αρχοντικά της μετεπαναστατικής περιόδου διακοσμημένα με τοιχογραφίες λαϊκών ζωγράφων εκείνης της εποχής. Επίσης το Κυκλώπειο κάστρο (Κάστρο των Σαλώνων ή Ωριάς) από το οποίο σήμερα σώζεται η εσωτερική πύλη, ο Ελληνικός περίβολος, ο βυζαντινός Πύργος της Βασίλισσας και η Φράγκικη Εκκλησία. Η λυκότρυπα, ένας τάφος από τη Μυκηναϊκή εποχή όπου χρησιμοποιήθηκαν πρωτογενή εργαλεία για να λαξευτεί μέσα σε βράχο.

Στο κέντρο της Aμφισσας βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός της Ευαγγελίστριας. Εκεί θα δείτε τοιχογραφίες φιλοτεχνημένες από τον ονομαστό ζωγράφο και Αγιογράφο Σπύρο Παπαλουκά. Τρία χιλιόμετρα από την πόλη θα δείτε το ναό της Σωτήρος, χτισμένο τον 11ο με 12ο αιώνα σε μία απότομη και βραχώδη πλαγιά και θα θαυμάσετε Ρωμαϊκά και χριστιανικά ψηφιδωτά, το σημαντικότερο από τα οποία θεωρείται το Βαπτιστήριο του 3ου και 4ου αιώνα π.Χ. δίπλα στο Ναό όπως επίσης και το ψηφιδωτό δάπεδο που σώζεται ακέραιο. Στην Aμφισσα βρίσκεται επίσης το Λαογραφικό Μουσείο της Φωκίδας ένα από τα πιο αξιόλογα της χώρας μας.

ΦΩΚΙΔΑ

Η Φωκίδα, ένας πανάρχαιος τόπος, τραχύς, δωρικός αλλά ζεστός και φιλόξενος. Περιδιαβάζοντάς την ο ντόπιος αλλά και ο ξένος επισκέπτης - περιηγητής έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και να θαυμάσει ένα χώρο με ποικίλες φυσικές ομορφιές, σε ένα εναλλασσόμενο γεωμορφολογικό τοπίο και να περπατήσει στα χνάρια της ανθρώπινης παρουσίας εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Ξεκινώντας από το σήμερα θα φτάσει στο χώρο του μύθου. Την ανθρώπινη παρουσία εδώ στη Φωκίδα στον αφαλό της Ελληνικής γης, θα την ψηλαφίσει σε κάθε γωνιά της και θα βιώσει στην αυθεντική τους μορφή το πέρασμα και την πορεία της μέσα από την μυθολογία, την ιστορία, την τέχνη, τον πολιτισμό. Θα νιώσει τη ζεστασιά και φιλοξενία των σύγχρονων κατοίκων της και θα γίνει εκούσιος πρεσβευτής της ομορφιάς, της ιστορικής διαδρομής και της προσφοράς της στον κόσμο που ζει πέρα από τα δικά της σύνορα.

Η Φωκίδα πήρε το όνομα της από τον Φώκο, υιό του Αιακού, αρχηγό των Αιγινητών που κατέλαβε την περιοχή ή κατ΄άλλη εκδοχή από το Φώκο υιό του Ορνυτίωνα, αρχηγό των Κορινθίων, που κυρίευσε το χώρο της.

Πρώτοι κάτοικοί της οι Πελασγοί και στη συνέχεια ήρθαν και αναμείχθηκαν μαζί τους οι Αιολείς και οι Δωριείς. Στην αρχαία περίοδο διέφερε γεωγραφικά από την σημερινή. Απλώνονταν ανατολικά μέχρι τη Λοκρίδα και την Αντίκυρα. Με τη διαμόρφωση του Ελληνικού Κράτους προστέθηκε στη Φωκίδα ο χώρος της Εσπερίας Λοκρίδας με σπουδαιότερες πόλεις την Άμφισσα, τη Μυωνία (σημερινή Αγ.Ευθυμία), το Χάλαιον, την Οιάνθη (Γαλαξείδι), τη Τολοφώνα και το Ευπάλιον.

Ο Νομός Φωκίδας (με τις παλιές επαρχίες του Παρνασσίδας και Δωρίδας) βρίσκεται στο κέντρο (ομφαλός) της Ελλάδας και συνορεύει με το Νομό Βοιωτίας (Ανατολικά), Φθιώτιδας (Βόρεια), Αιτωλοακαρνανίας (Δυτικά) και σε όλη τη νότια πλευρά βρέχει τα ακρογιάλια του ο Κορινθιακός κόλπος. Εκτείνεται σε 2122 τ.χλμ. Τα 36 είναι πεδινά, τα 560 δάση και τα υπόλοιπα ημιορεινά με χαμηλή βλάστηση και πετρώδες έδαφος.

Έχει πληθυσμό 44.183 κάτοικους που κατά τους θερινούς μήνες σχεδόν διπλασιάζεται. Πρωτεύουσά του είναι η Άμφισσα, τα ιστορικά Σάλωνα. Περιλαμβάνει δώδεκα δήμους: Άμφισσας, Ιτέας, Δελφών, Δεσφίνας, Γαλαξειδίου, Παρνασσού (έδρα Πολύδροσος), Καλλιέων (έδρα Μαυρολιθάρι), Γραβιάς, Ευπαλίου, Τολοφώνας (έδρα Ερατεινή), Λιδορικίου και Βαρδουσίων (έδρα Κροκύλειο).

Έχει ένα εναλλασσόμενο γεωμορφολογικό τοπίο προικισμένο και σμιλεμένο από τη φύση με την ομορφιά των αντιθέσεων. Περήφανα, ψηλά, ιστορικά, άγριας ομορφιάς βουνά (Γκιώνα, Παρνασσός, Βαρδούσια, Οίτη) την στολίζουν, που γεμίζουν από ορειβάτες φυσιολάτρες, παραθεριστές και χιονοδρόμους. Εδώ έγινε η Τεχνητή Λίμνη του Μόρνου. Κοσμείται από υπέροχες παραλίες που ικανοποιούν κάθε απαιτητικό επισκέπτη της.

Είναι σημαντική η παρουσία της στην ιστορία και ανεκτίμητη η προσφορά της στους αγώνες του Ελληνισμού για την επιβίωσή του. (Δελφοί, Πυθία, Αμφικτιονίες, Κάστρο της Οργιάς, Σάλωνα, Χάνι της Γραβιάς και Οδυσσέας Ανδρούτσος, Πατρίδα ηρώων αγωνιστών του 1821: Γ. Μακρυγιάννη, Αθαν. Διάκου, Γκούρα, Πανουργιά, Δυοβουνιώτη, Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα, Σκαλτσοδήμου, Σιαφάκα, Κομνά Τράκα, Παπαντριά Μώρη και πολλών άλλων αλλά και επωνύμων προσωπικοτήτων στο χώρο της επιστήμης, της τέχνης, των γραμμάτων όπως του Αλ. Δελμούζου, του Κ. Κόντου, Γιάννη Σκαρίμπα κ.ά.). Μοναδικές πλουτοπαραγωγικές της πηγές η έλαιο-καλλιέργεια, ο ορυκτός πλούτος (βωξίτης), τα δάση, η κτηνοτροφία, η ιχθυοκαλλιέργεια και ο τουρισμός.

Η Φωκίδα, μακριά από τα κέντρα των σύγχρονων εξελίξεων, διατηρεί με ζήλο ό,τι παλιό και αυθεντικό έχει αλλού χαθεί. Στις πόλεις και τα χωριά της ο επισκέπτης θα γνωρίσει την "άλλη" Ελλάδα απολαμβάνοντας όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Στο μοναδικό υπαίθριο μουσείο των Δελφών και στα αρχαιολογικά και λαογραφικά μουσεία του Νομού θα συναντήσει την ιστορία του τόπου. Οι ορειβάτες θα ανακαλύψουν μοναδικές διαδρομές ενώ υπάρχουν πολλά οργανωμένα καταφύγια. Για πεζοπορία προσφέρονται τα φαράγγια, οι λόφοι και τα μονοπάτια της περιοχής. Η περιήγηση του Εθνικού δρυμού Παρνασσού αποτελεί μία μοναδική εμπειρία.

Από την Αρτοτίνα, στα δυτικά όρια του Νομού, περνάει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 που διασχίζει στη συνέχεια τα Βαρδούσια και τη Γκιώνα και οδηγεί τους ορεινούς πεζοπόρους στους Δελφούς. Στη βόρεια πλευρά του Παρνασσού, στη θέση "Ίταμος", μέσα στο πυκνό δάσος, υπάρχει φροντισμένο τουριστικό συγκρότημα, ενταγμένο στο φυσικό τοπίο, ιδανικό για απομόνωση και περισυλλογή. Αλλά και για αυτούς που προτιμούν την ηρεμία της θάλασσας από τη μυστηριακή γοητεία του βουνού, υπάρχουν οι καθαρές και όμορφες ακτές της παραλιακής Φωκίδας με τα γραφικά ψαροχώρια και τις αρχοντικές κωμοπόλεις.

Η Φωκίδα αν και έχει καλή τουριστική υποδομή και προσφέρει ευχάριστη διαμονή όλες τις εποχές του χρόνου, είναι άγνωστη στους πολλούς. Αυτοί όμως που τη γνώρισαν και βρέθηκαν ανάμεσα στις ψηλές, πέτρινες κορυφές, με τον ορίζοντα να πλαταίνει μέχρι τα όρια της γης και την αίσθηση της μοναξιάς να γίνεται αίσθημα πίστης και γαλήνης, ξέρουν ότι έστω και για λίγο στάθηκαν στο κέντρο του κόσμου.

Μερικές Φωτογραφίες απο την Άμφισσα

                Κεντρική Πλατεία Προτομή Επισκόπου Σαλώνων Ησαϊα

                                                                                                                                  Τουλασίδι Χάρμαινα

Πεζόδρομος με φόντο το Ιστορικό Κάστρο της Ωριάς

Ή περίφημη ελιά Σαλώνων με συνθήκες καλλιέργειας που αγγίζουν την βιολογική

AΜΦΙΣΣΑ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

 

Καρναβαλικές εκδηλώσεις 2009

 

Το Καρναβάλι στην Άμφισσα θα σας μείνει αξέχαστο, «στοιχειώνοντας» τις νύχτες σας…………………..

Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς, γίνεται η αναπαράσταση της «Νύχτας των Στοιχειών», η οποία στηρίζεται πάνω σε έναν πανάρχαιο μύθο

Στην εκδήλωση, Το «Στοιχειό της Χάρμαινας» που είναι το πιο δυνατό, ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής αλλά και ο προστάτης των Ταμπάκηδων, κατεβαίνει τα σκαλιά του Αι-Νικόλα μαζί με τα παρατρεχάμενα ξωτικά, τις Νεράιδες, τις Μάγισσες, τους Ντεβέτσκες, τους Μποτσνάκηδες τους Ξυλένιους, τους Αχυρένιους, τους Αράπηδες και με ένα πλήθος δερματοφόρων και κουδουνοφόρων για να συναντηθεί με τα άλλα δύο Στοιχειά της Τέχολης και του Γκιριζιού στην Πλατεία Κεχαγιά και αφού παλέψουν, θα βγει νικητής

!Στο ιστορικό μεγάλο καφενείο της πόλης γίνονται συζητήσεις σατυρικού περιεχομένου για τους Θρύλους και τα Στοιχειά.

Οι προετοιμασίες της εκδήλωσης ξεκινούν από την Παρασκευή στον Παραδοσιακό Οικισμό της Χάρμαινας, στην περιοχή των Ταμπάκηδων, όπου θα ακουστεί ο μύθος του Στοιχειού της Χάρμαινας, θα γίνει η κατασκευή ενός Στοιχειού με την συμμετοχή του κόσμου, δρώμενα με ζωντανούς παραδοσιακούς ήχους, φωτιές, κρασί, Σαλωνίτικους μεζέδες , χορό και ποιος ξέρει, ..ίσως φανούμε τυχεροί και δούμε το Στοιχειό της Χάρμαινας, να βγαίνει μέσα από τα στενά λιθόστρωτα σοκάκια…

Η μεγάλη παρέλαση της «ΝΥΧΤΑΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ» ολοκληρώνεται το Σάββατο ξεκινώντας από τα σκαλιά του Αγίου Νικολάου και καταλήγοντας στην πλατεία Κεχαγιά.

Στο τέλος της εκδήλωσης προσφέρονται παραδοσιακά φαγητά, μεζέδες, πίτες, κρασί, τσίπουρο και γλυκά.

Επίσης ο Δήμος Άμφισσας θα πραγματοποιήσει και φέτος τις Αποκριάτικες εκδηλώσεις του στις 15, 22, 27, 28 Φεβρουαρίου και στις 1 Μαρτίου 2009.

Το πρόγραμμα του Καρναβαλιού περιλαμβάνει:

″ «ΤΟΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ» καρναβαλικό παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους που αποτελεί τη «ραχοκοκκαλιά» των Καρναβαλικών μας εκδηλώσεων (έναρξη Κυριακή )

″ «ΟΔΥΣΣΕΙΑ 2009» αποκριάτικες περιπέτειες για ... μεγάλους (Κυριακή )

″ «Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ» εντυπωσιακή τοπική καρναβαλική εκδήλωση εμπνευσμένη από τους θρύλους της πόλης (Σάββατο )

″ «Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΜΑΤΩΝ» φαντασμαγορική κορύφωση των εκδηλώσεων με τη συμμετοχή όλων των καρναβαλιστών με την οποία κλείνουν οι εκδηλώσεις (Κυριακή).

Δήμος Άμφισσας : τηλ. 22650-28913και 28233

O Μύθος του Στοιχείου της Χάρμαινας

Μια Ιστορία που μοιάζει με μύθο ……………..

Ζούσε στην Άμφισσα ο Κωσταντής , ένας όμορφος ψηλός και περήφανος νέος .Δούλευε στο βυρσοδεψείο του θειου του στη Χάρμαινα, απ τα αγρία χαράματα μέχρι να πέσει ο ήλιος ο Κωσταντής μετέτρεπε το τομάρι απαλό σε μεταξένιο δέρμα .Αγαπούσε μια κοπέλα τη Λενιώ και ήταν ευτυχισμένος , η Λενιώ ήταν πεντάμορφη βοηθούσε στα αμπέλια και στα Ελαιόδενδρα που είχε ο πατέρας της , Οι δυο νέοι ήταν ερωτευμένοι και έπλαθαν όνειρα για το μέλλον τους πίστευαν ότι τίποτε δεν μπορούσε να τους αρπάξει την ευτυχία τους

Κάποια μέρα ο Κωσταντης φόρτωσε το καρό του με δέρματα κι έφυγε από την πόλη για να τα πούληση , μετά από αρκετό καιρό γύρισε κι έφερε μαζί του ένα πανέμορφο δαχτυλίδι έτρεξε στο σπίτι της αγαπημένης του για να την Ζητήσει από τον πατέρα της , πλησιάζοντας όμως τον εζωσαν φίδια βρήκε το σπίτι αμπαρωμένο και μια σκιά θανάτου πλανιόταν στον αέρα έμαθε από τους γείτονες και τον καλό του φίλο το Γιάννο το θάνατο της αγαπημένης του , Η Λενιώ είχε πάει στην πηγή της Χάρμαινας για να γεμίσει τη σταμνά με νερό , ο καιρός χάλασε άρχισαν να πέφτουν αστραπές , κεραυνοί ένας κεραυνός χτύπησε τη Λενιώ και σωριάστηκε εκεί μ ένα φρεσκοκομμένο ματσάκι γιασεμί ν ανεμίζει στα μαλλιά της

Ο πόνος για τον Κωσταντή ήταν αβάσταχτος , την άλλη μέρα βρήκαν το άψυχο σώμα του κάτω από το κάστρο της πόλης .

Από τότε ο Κωσταντης στοίχειωσε , το στοιχείο της Χαρμάνας ήταν ένα ανθρωπόμορφο τέρας με φρικτό Παρουσιαστικό , φύλαγε την πηγή της χάρμαινας που δούλευαν οι ταμπάκηδες της πόλης και τους προστάτευε από κάθε κακό και από αλλά στοιχεία της περιοχής ,τους αγαπούσε τους βυρσοδέψες και κάθε φορά που κάποιος από αυτούς ήταν ετοιμοθάνατος γύριζε έξω από το σπίτι του και άρχιζε ένα ουρλιαχτο πόνου

Το στοιχείο έβγαινε τα βράδια και περιφερόταν στα σοκάκια βγάζοντας άγριες στριγκλιές και βογκητά ακούγονταν μαζί και περίεργοι θόρυβοι από σύρσιμο αλυσίδας

Στην Άμφισσα υπήρχαν κι αλλά στοιχεία , το καθ ένα από αυτά προστάτευε μια πηγή νερού αρκετές φορές συγκρούονταν μεταξύ τους πάντα όμως νικούσε το Χαρμαινιώτικο γιατί ήταν τον πιο δυνατό και το πιο έξυπνο .

Μετά από τα τριπλάσια χρόνια του Κωσταντή και της Λενιώς το στοιχείο της χάρμαινας ησύχασε καταλάγιασε , έπαψε να φοβίζει τους Ανθρώπους φαίνεται πως ο θεός το συγχώρησε .

Πολλοί ορκίστηκαν, πως είδαν το στοιχειό να τριγυρίζει τη νύχτα σ' όλη τη συνοικία, να καταλήγει στην πηγή του νερού και να χάνεται. Ακόμη διηγούνται οι πιο παλαιοί πως το στοιχειό της Χάρμαινας έβγαινε κάθε Σάββατο βράδυ, κατέβαινε από της "Κολοκυθούς το Ρέμα" και γύριζε στους δρόμους μουγκρίζοντας και σέρνοντας αλυσίδες.