Θύμιος Δεδούσης - ο σταυραετός της Ρούμελης μέρος α΄

Ο Θύμιος Δεδούσης (φώτο) γεννήθηκε στην Τριταία στις 13/03/1911. Η πολεμική του δράση ξεκίνησε κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 οπότε και υπηρέτησε την Πατρίδα ως λοχαγός πυροβολικού. Μετά την κατάρρευση του μετώπου το 1941 επέστρεψε στον τόπο καταγωγής του, την Τριταία της ορεινής Παρνασσίδας. 

 Ο πατριωτισμός του όμως δεν του επέτρεπε να παραμένει ανενεργός. 

Μόλις έμαθε από έναν ντόπιο γέρο βοσκό ότι σε μία κοντινή σπηλιά υπήρχαν περίπου 50 ντουφέκια εγκαταλελειμμένα από υποχωρούντες Έλληνες στρατιώτες, έσπευσε και τα  πήρε. 

Τα μετέφερε σε ασφαλές μέρος ώστε να χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη ώρα. 

Παράλληλα άρχισε να εμψυχώνει τους συντοπίτες του και να μιλάει σε άτομα εμπιστοσύνης για ξεκίνημα ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών.   

Μες στο φθινόπωρο του 1941 στην Παρνασσίδα ακουγόταν το όνομά του και πολλοί ήταν πρόθυμοι να τον ακολουθήσουν. 

Όπως όμως πάντα συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, η κίνηση του Δεδούση δεν άργησε να γίνει γνωστή και στους Ιταλούς κατακτητές οι οποίοι πλέον τον αναζητούσαν. 

Όντας καταζητούμενος βγαίνει στο βουνό, και αρχές του 1942 αποφασίζει να μεταβεί στην Αθήνα για επαφές με άλλους πρόθυμους να αναλάβουν δράση.

 

 Όμως τον Ιανουάριο του 1942 συλλαμβάνεται μετά από προδοσία στην οδό Αθηνάς από Ιταλούς καραμπινιέρους και κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ όπου παραμένει για 10 μέρες. 

Μεταφέρεται στις φυλακές της Άμφισσας όπου παραμένει για 3 μήνες ως τον Μάιο του 1942 και υπομένει τρομερά βασανιστήρια απ’τους Ιταλούς. 

Ο τρίμηνος εγκλεισμός του στις φυλακές της Άμφισσας ήταν εφιαλτικός και είχε μεταβληθεί σε ένα σωματικό ράκος.

 

 Τον Μάιο του 1942 γίνεται η δίκη του σε ιταλικό στρατοδικείο στην Αθήνα. 

Τελικώς τιμωρείται με τριετή φυλάκιση, καθώς συγγενείς και συνάδελφοί του μάζεψαν χρήματα και δωροδόκησαν τους ιταλούς στρατοδίκες. 

Μεταφέρεται στις φυλακές Λαρίσης, απ’όπου καταφέρνει και αποδρά τον Μάιο του 1943. [1]

 

 Πηγαίνει στην Αθήνα όπου έρχεται σε επαφή με την οργάνωση Στρατιωτική Ιεραρχία του Αλέξανδρου Παπάγου. 

Κατατοπίζεται σχετικά με το αντάρτικο στα βουνά που είχε ήδη φουντώσει, και τον Ιούλιο του 1943 ξεκινάει επικεφαλής 20 αξιωματικών για να πάει στον τόπο καταγωγής του την Φωκίδα για να ενταχθεί στο Σύνταγμα 5/42 του Δημήτριου Ψαρρού[2]. 

Το 5/42 τότε είχε ανασυγκροτηθεί για τρίτη φορά μετά τις δύο προηγούμενες διαλύσεις του απ’τον ΕΛΑΣ.

  

 Στις 10/08/1943 ο Δεδούσης φτάνει στην Γαρδινίτσα όπου παρουσιάζεται στον υποδιοικητή του 5/42 αντισυνταγματάρχη Λαγγουράνη, και εκφράζει την πρόθεσή να υπηρετήσει στο σώμα. 

Γίνεται δεκτός, εξοπλίζεται και αναλαμβάνει την διοίκηση του 4^ου λόχου του τάγματος Παρνασσίδας του 5/42. [3]

Στις 30/08/1943 γίνεται στην Γαρδίνιτσα η ορκωμοσία του συντάγματος στην Γαρδίνιτσα, όπου συμβαίνει ένα έντονο επεισόδιο. 

Μετά την ορκωμοσία ο ταγματάρχης Φαρμάκης ξηλώνει το στέμμα απ’το πηλίκιο και το πετά στο έδαφος , παρουσία του Ψαρρού ο οποίος δεν αντέδρασε καθόλου. 

Ο Δεδούσης, ένθερμος βασιλόφρων, ρωτάει τον Ψαρρό αν οι αξιωματικοί που ανέβηκαν στο βουνό να πολεμήσουν τον κατακτητή αναλαμβάνουν και πολιτικές υποχρεώσεις απέναντι στο 5/42 και κυρίως απέναντι στην ΕΚΚΑ που ήταν η πολιτική οργάνωση που το κηδεμόνευε. 

Ο Ψαρρός απάντησε αρνητικά.   

Ο Δεδούσης δεν έδωσε συνέχεια στο επεισόδιο, όμως η δυσαρέσκεια των βασιλικών του συντάγματος ήταν εμφανής. 

Κάποιοι αποχώρησαν. [4]

  

 Λίγες μέρες μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, στις 11/09/1943 ο Δεδούσης μπαίνει μόνος του στην Ιτέα και ζητάει απ’τον ιταλό διοικητή να του παραδώσει χωρίς αντίσταση όλο τον οπλισμό της τοπικής φρουράς. 

Του λέει, ότι αν αρνηθεί θα του επιτεθεί και θα τον εξοντώσει. 

Φυσικά, ο Δεδούσης μπλόφαρε καθώς ο λόχος του (30 άνδρες τότε) δεν είχε την δύναμη να κάνει κάτι τέτοιο. 

Ο Ιταλός διοικητής όμως τον πίστεψε (ή τουλάχιστον δεν είχε καμμία διάθεση να πολεμήσει, ενδεικτικό του χαμηλού ηθικού των Ιταλών) και του παρέδωσε όλο τον οπλισμό της μονάδας του. [5]

  

Στις 17/09/1943 ο λόχος του Δεδούση συμμετείχε στην μάχη του Τσακορέματος. 

Σε αυτήν το 5/42 χτύπησε δια ενέδρας γερμανική φάλαγγα που πήγαινε απ’την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να σπάσει τον κλοιό της γερμανικής φρουράς του Λιδωρικίου. 

Ο 4^ος λόχος του Δεδούση μαζί με τον 2^ο λόχο του Ντούρου και το τμήμα του Κρανιά ήταν υπό την διοίκηση του Λαγγουράνη και είχαν την αποστολή να χτυπήσουν την γερμανική οπισθοφυλακή στην  περιοχή της Αγίας Ευθυμίας [6]. 

Ο Λαγγουράνης όμως τους διέταξε να μην το κάνουν, με την δικαιολογία ότι η φάλαγγα ήταν μεγάλη. [7]

  

 Στις 26/10/1943 τμήμα του λόχου Δεδούση με επικεφαλής τον Κρίκο, χτύπησε γερμανικό αυτοκίνητο γεμάτο στρατιώτες στην Αργομοίρα, μία τοποθεσία μεταξύ Άμφισσας και Λιδωρικίου. 

Όλοι οι γερμανοί σκοτώθηκαν εκτός από έναν. [8]

 

  Κατά το τέλος Νοεμβρίου 1943 το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ανέθεσε στο 5/42  την αποστολή της απελευθέρωσης 2.500 Άγγλων αιχμαλώτων που θα μεταφέρονταν σιδηροδρομικώς απ’την Αθήνα στην Γερμανία. 

Αυτό θα γινόταν με αιφνιδιαστικό χτύπημα στο σιδηροδρομικό σταθμό της Τιθορέας. 

Το απόσπασμα που συγκροτήθηκε για την εκτέλεση της αποστολής αποτελείτο απ’τους λόχους Μήταλα και Δεδούση και είχε επικεφαλή τον Λαγγουράνη. 

Όταν όμως το απόσπασμα του 5/42 έφτασε στην Σουβάλα στις 01/12/1943, δέχτηκε τελεσίγραφο απ’το 36^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ του Θύμιου Ζούλα που τους καλούσε να επιστρέψουν πίσω στις αρχικές του θέσεις απαγορεύοντάς τους έτσι να ενεργήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Βοιωτία παρά το ότι αυτή η επιχείρηση είχε διαταχτεί απ΄το Σ.Μ.Α. 

Οι Άγγλοι αξιωματικοί Τζον Κουκ και Τζεφ Γκόρντον που ήταν μαζί με το απόσπασμα του 5/42 μάθανε για το τελεσίγραφο και σε συμφωνία με τον Ψαρρό αποφάσισαν να γυρίσουν όλοι πίσω στην Παρνασσίδα για να μην προκληθεί και άλλη εμφύλια σύρραξη [9].

 

  Άλλωστε την ίδια περίοδο βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη ο εμφύλιος ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ στην Ήπειρο και  η κατάσταση ήταν ήδη τεταμένη. 

 

Έτσι η αποστολή της απελευθέρωσης των Άγγλων αιχμαλώτων ματαιώθηκε.

 

 

ΠΗΓΗ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

 

ΜΑΧΗ ΤΣΑΚΟΡΕΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ (17/9/43)

Στις 16 Σεπτεμβρίου οι μονάδες του 5/42 αναπαύθηκαν και ανεφοδιάσθηκαν σε τρόφιμα και πυρομαχικά. Το απόγευμα της ημέρας αυτής εστάλη από το Σύνταγμα στις μονάδες του, δελτίο πληροφοριών περί κινήσεων και προθέσεων του εχθρού. Κατά τις πληροφορίες που είχε το Σύνταγμα νέα φάλαγγα Γερμανικών αυτοκινήτων επρόκειτο το πρωι της επομένης να κινηθεί από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να διασπάσει τον αποκλεισμό της φρουράς Λιδωρικίου, που ασκούσε το 5/42, και να την ενισχύσει.

Αργά τη νύχτα της 16 προς 17 Σεπτεμβρίου εξεδόθη από το Σύνταγμα προς τις μονάδες του διαταγή επιχειρήσεων. Με αυτήν το 5/42 θα επετίθετο κατά της μεγάλης φάλαγγας των γερμανικών αυτοκινήτων, που θα εκινούντο από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι, σε δύο τοποθεσίες, με κάλυψη των νώτων του ως εξής:


1. Ο 1ος λόχος -Μήταλας- στην τοποθεσία "Έλατος", την οποία να φράξει ώστε να μη μπορέσει άλλη πεζοπόρος Γερμανική φάλαγγα από την Άμφισσα να φθάσει στο Λιδωρίκι.

2. Κατά της οπισθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας δια των 2ου και 4ου λόχου -Ντούρος, Δεδούσης- και του τμήματος Κρανιά, που βρίσκονταν καταυλισμένα στα Σπλίδια, υπό τη διοίκηση του Λαγγουράνη.

3. Κατά της εμπροσθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή "Τσακόρεμα" διά των 3ου και 5ου λόχων -Καϊμάρας, Κοκκόρης-, της διμοιρίας πολυβόλων -Αποστολόπουλος- και μικρών ομάδων -Λοκροί, Τεμπέλης-. Οι λόχοι 3ος και 5ος θα υπάγοντο υπό τον Φωτιά, ενώ η διεύθυνση της όλης επιχειρήσεως στην περιοχή αυτή ανετέθη στον Παπαβασιλείου.

Προς εκτέλεση της διαταγής αυτής ο 1ος λόχος έφθασε στον "Έλατο" και πληροφορήθηκε ότι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινούνταν προς το Προσήλιο και τις Καρούτες. Την πληροφορία αυτή ο Μήταλας την μετεβίβασε στον Λαγγουράνη με εισήγηση ν' αναθέσέι στις δυνάμεις αυτές το φράξιμο των διαβάσεων "Έλατος" και "Παπού", αυτός δε να κινηθεί προς το "Τσακόρεμα" προς ενίσχυση του συγκροτήματος Παπαβασιλείου.

Ο Λαγγουράνης δεν δέχθηκε τις προτάσεις Μήταλα γιατί οι δικές του πληροφοριες έφεραν ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν είχαν φιλικές διαθέσεις και είχαν διατυπώσει την αξίωση να εγκαταλείψει το 5/42 τη θέση "Τσακόρεμα". Τον διέταξε να μην απομακρυνθεί από τη θέση "Έλατος" και ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ, εκτός αν αυτό επιβαλόταν από τα πράγματα, οπότε να φερθεί ως εάν ήταν Γερμανοί.

Κατόπιν της εντολής αυτής ο Μήταλας ελίσσετο περί την τοποθεσία "Έλατος" και περί το τάγμα του Μπελή, που είχε σταθμεύσει στο Προσήλιο, και κατώρθωσε ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ. Τα τμήματα των αποσπασμάτων Λαγγουράνη και Παπαβασιλείου κινήθηκαντην νύκτα και κατέλαβαν τις θέσεις τους κοντά στην αμαξιτή οδό Αμφίσσης - Λιδωρικίου.
Ειδικότερα το απόσπασμα Παπαβασιλείου, πριν ξημερώσει η 17 Σεπτεμβρίου, κατέλαβε τις εξής θέσεις, που τις είχε αναγνωρίσει προηγουμένως ο Ταγματάρχης Παπανικολάου.

1. Η διμοιρία πολυβόλων Αποστολοπούλου με τα δύο βαρέα πολυβόλα της, υποστηριζόμενη από ομάδα ανταρτών, νοτίως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου με αποστολή να βάλει θεριστικώς τη Γερμανική φάλαγγα ευθύς ως το πρώτο όχημά της φθάσει στη γέφυρα Τσακορέματος. Τη διοίκηση όλων ανέλαβε ο Ταγματάρχης Μαρούδας.
2. Ο 3ος λόχος βορείως της αμαξιτής οδού και ανατολικώς της γέφυρας Τσακορέματος, με διάταξη αποκλίνουσα προς τ' ανατολικά, για ν' αποφύγει τυχόν υπερκερασή του από το αριστερό του. Τον λόχο αυτό ενίσχυσαν πολλοί άνδρες -και γέροντες ακόμη- που έσπευσαν, ένοπλοι, εθελοντικώς από τη Βουνιχώρα.
3. Ο 5ος λόχος βορείως της οδού και δυτικώς της γέφυρας.
4. Μεταξύ των δύο λόχων, 3ου και 5ου ετάχθη η ομάδα αξιωματικών από την Λοκρίδα.
5. Ο ανθυπολοχαγός Τεμπέλης, με ομάδα, ανέλαβε να επιτηρεί την κατεύθυνση Λιδωρίκι Ανάθεμα και
6. Μαχητικές ομάδες στη καμπή της αμαξιτής οδού, δυτικά από τα Πεντεόρια.
7. Παρατηρητήριο επιτηρήσεως της οδού ορίσθηκε η κορυφή Τσούτα, στην οποία τοποθετήθηκαν άνδρες της μαχητικής ομάδας Βουνιχώρας.

Ευθύς ως ξημέρωσε, φάλαγγα από 50 και πλέον αυτοκίνητα με δύο άρματα μάχης και με μοτοσυκλέτες, πλήρη Γερμανικού στρατού, εξοπλισμένη με πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα, και οπλοπολυβόλα, κινήθηκε από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι διά της αμαξιτής οδού. Το απόσπασμα Λαγγουράνη, που είχε αποστολή να κτυπήσει την οπισθοφυλακή της φάλαγγας στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας, δεν επενέβη, κατόπιν διαταγής του Διοικητή του, λόγω της μεγάλης δυνάμεως της φάλαγγας, ως εδικαιολογήθη εκ των υστέρων.

Έτσι, η φάλαγγα προχώρησε ανενόχλητη προς το Λιδωρίκι. Το απόσπασμα Παπαβασιλείου ήταν αναγκασμένο, λόγω της διαμορφώσεως του εδάφους, να εμπλακεί οπωσδήποτε σε σκληρό και άνισο αγώνα, γιατί η απαγγίστρωση ήταν δύσκολη χωρίς συμπλοκή με τον εχθρό, λαμβανομένου υπ' όψιν ότι οι κλιτύες της Γκιώνας είναι εντελώς γυμνές.

Το μήκος της φάλαγγας ήταν πολύ μεγάλο, γιατί τ' αυτοκίνητα απείχαν αρκετά το ένα με το άλλο οπότε η βαλλομένη απόσταση από τ' αυτόματα όπλα ήταν το ήμισυ περίπου του μήκους της φάλαγγας.
Μόλις τα πρώτα Γερμανικά αυτοκίνητα έφθασαν στη γέφυρα του Τσακορέματος που είχε ναρκοθετηθεί ενώ η οδός είχε αποφραχθεί με ογκολίθους, δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά, και αναγκάσθηκαν να σταματήσουν. Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν και άλλοι μεν κατέβηκαν από τα αυτοκίνητα και καλύφθηκαν στις τάφρους της οδού ή πίσω από προκαλύματα, άλλοι δε, πανικόβλητοι, έμειναν στ' αυτοκίνητα. Το μισό της φάλαγγας είχε καθηλωθεί και εσφυροκοπείτο αγρίως από τα πολυβόλα και από τα όπλα των ανταρτών. Μάταια προσπαθούσαν οι Γερμανοί αξιωματικοί να ενθαρρύνουν τους άνδρες τους και να τους προτρέπουν με φωνές να λάβουν θέσεις και να βάλουν. Τα δύο άρματα μάχης άρχισαν να βάλουν με καταιγιστικά πυρά προς όλες τις κατευθύνσεις κινούμενα από την κεφαλή έως την ουρά της φάλαγγας και αντιστρόφως.

Προς στιγμήν το κέντρο των Γερμανών κάμφθηκε και δύναμη μεγαλύτερη του λόχου ετράπη εις φυγήν προς Νότο.
Δυστυχώς τα δύο πολυβόλα του αποσπάσματος αχρηστεύτηκαν μετά τις πρώτες ριπές. Τα πυρά των Γερμανών εστράφησαν προς την περιοχή του 3ου λόχου, ο οποίος, με τη δραστηριότητά του, επέφερε τις μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό. Άφθαστο υπήρξε το θάρρος και η ευστοχία των ανταρτών, οι οποίοι, με πρωτοφανή ηρωϊσμό, ενθουσιασμό και ψυχραιμία αψήφισαν τον κίνδυνο και έβαλαν κατά του εχθρού ακόμη και με πέτρες, γιατί η μεταξύ τους απόσταση ήταν πολύ μικρή -50 έως 200μ.-. Επομένως κάθε αντάρτης έβαλε συνεχώς και με καταφανή τ' αποτελέσματα της βολής του.

Επί ώρες εβάλοντο οι Γερμανοί εξ εγυτάτης αποστάσεως θεριστικώς με οπλοπολυβόλα, αυτόματα, τουφέκια και χειροβομβίδες, χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους. Μετά 2 περίπου όμως ώρες άρχισαν να βάλουν με δεκάδες βαρείς όλμους και πολυβόλα, που τα έταξαν στην ουρά της φάλαγγας, ανενόχλητοι γιατί, όπως παραπάνω ανεγράφη, το δεύτερο ήμισυ της φάλαγγας δεν εβάλλετο από τα όπλα των ανταρτών. Οι λοιποί Γερμανοί, κατόπιν τούτου, ανεθάρρησαν και άρχισαν να βάλουν καταιγιστικώς, με τ' αυτόματά τους, κατά των θέσεων των ανταρτών.

Κατά τον χρόνο αυτό, οι κραυγές των επί της οδού και εντός των αυτοκινήτων Γερμανών τραυματιών, οι φωνές των Αξιωματικών τους, οι οποίοι προσπαθούσαν να τους εμψυχώσουν, οι εκρήξεις των όλμων και των χειρομβοβίδων, οι κρότοι των πολυβόλων και των τουφεκιών, ο θόρυβος των τανκς, οι αλλαλαγμοί των ανταρτών "αέρα-αέρα", οι καπνοί των καιομένων αυτοκινήτων και η σκόνη από τις διαρρήξεις των βλημάτων, μετέβαλαν το χώρο της μάχης σε αληθινή κόλαση πυρός και σιδήρου.

Οι σκοπευτές, οι ακροβολιστές και οι Αξιωματικοί των βορείως της αμαξιτής οδού τμημάτων, έδειξαν πρωτοφανή ηρωϊσμό και αυτοθυσία, παρά το νεαρό και το απειροπόλεμο της ηλικίας τους. Οι περισσότεροι αντάρτες ήσαν ηλικίας κάτω των 20 ετών και αγύμναστοι. Στη μάχη αυτή απέδειξαν ότι μάχονταν χωρίς να έχουν επίγνωση του κινδύνου που διέτρεχαν. Τους μαχόμενους βοήθησαν και οι μαχητικές ομάδες του Γαλαξειδίου και των Πεντεορίων, οι οποίες έσπευσαν στο πεδίο της μάχης και έβαλαν κατά της οπισθοφυλακής της Γερμανικής φάλαγγας.

Προκάλεσαν, έτσι, αντιπερισπασμό και οι Γερμανοί νόμισαν ότι ήταν κυκλωμένοι από όλες τις κατευθύνσεις. Γι' αυτό και έλαβαν μέτρα αποκρούσεως επιθέσεως εναντίον της ουράς της φάλαγγας.
Η μάχη διήρκεσε πλέον των 6 ωρών, μέχρις ότου οι αντάρτες εξήντλησαν και το τελευταίο φυσίγγιο. Η δυσκολία της απαγκιστρώσεως και της συμπτύξεως ήταν μεγάλη λόγω εγγύτητας των εχθρών αφ' ενός και της γυμνότητας και ανωφέρειας του εδάφους προς την κατεύθυνση της Γκιώνας, προς την οποία οι μονάδες έπρεπε ν' αποσυρθούν.

Η απαγκίστρωση έγινε τμηματικά. Πρώτος υποχώρησε ο 5ος λόχος και τελευταίος ο 3ος. Οι μονάδες του 5/42 είχαν έναν αξιωματικό -τον Καϊμάρα-, τρεις οπλαρχηγούς -Χρ. Βαρβάτος, Παν. Καϊμάρας, Νικ. Κοκκόρης- και δύο αντάρτες τραυματίες. Οι Γερμανοί πρέπει να είχαν σοβαρές απώλειες γιατί διεκόμισαν από την Ιτέα προς την Αθήνα αρκετούς Αξιωματικούς τραυματίες δι' αεροπλάνου. Ομοίως αχρηστεύθηκαν αρκετά αυτοκίνητα. Οι Γερμανοί, υπό την κάλυψη των αρμάτων και των πολυβόλων συγκέντρωσαν τους νεκρούς και τους τραυματίες τους και, αντί να συνεχίσουν την πορεία τους προς το Λιδωρίκι, επέστρεψαν στην Άμφισσα, από όπου το πρωί είχαν ξεκινήσει. Έτσι δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Οι αντάρτες αποσύρθηκαν, για ανάπαυση στην περιοχή Παπαδάκος Βουνιχώρας αφού εγκατέστησαν φυλάκια επιτηρήσεως της οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου.

Μετά τη μάχη αυτή, οι Ιταλοί του Λιδωρικίου είχαν οικτρό τέλος. Παρεδόθησαν στους Γερμανούς, αφοπλίσθηκαν και γυμνοί, ξυπόλητοι, σωστά ανθρώπινα ράκη οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
 

ΠΗΓΗ: "ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.ΚΑ 1941-1944" ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

 

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΚΑΛΟΥΛΑΣ (14-9-43)

Κάντε κλικ εδώ για περισσότερα

Κατά την διάρκεια της νυκτός Γερμανικό απόσπασμα εκ 300 ανδρών περίπου μετά βαρέως οπλισμού εκινήθη εκ Λιδωρικίου με διάταξιν προσπελάσεως προς την κατεύθυνσιν του χωρίου Σκαλούλας. Ό Ύπολ/γός Λαϊνας Χαρ. επικεφαλής περιπόλου, κινηθείς κατά την νύκτα επί της οδού Καρουτων-Σκαλούλας, συνηντήθη με την πλαγιοφυλακή του εχθρού και εβλήθη υπ' αυτής

Κατά την συμπλοκή ταύτη έπεσε ηρωικότατα μαχόμενος ο εν λόγω Ύπολ/γός επιδείξας εξαιρετική τόλμη. Την αυτήν διαγωγή επέδειξε και ο γενναίος επιλοχίας Ζαβός.

Οι Γερμανοί μόλις εξημέρωσε κύκλωσαν το χωρίον Σκαλούλα και αφού συνεκέντρωσαν όλους τούς κατοίκους και ιδίως τα γυναικόπαιδα εις την εκκλησία του χωρίου, άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τάς οικίας.

Το Αρχηγείο Καϊμάρα από ενωρίς κατέλαβε θέσεις εξορμήσεως επί του αντερείσματος Πλατώ με αποστολή, όπως εμπόδιση με πάσα θυσία την κίνησιν των Γερμανών προς την κατεύθυνσιν Καρουτων, υποστηριζόμενο υπό των πολυβόλων του Συν/τος και των λοιπών τμημάτων αυτού.

Ευθύς ως οι Γερμανοί ήρχισαν να πυρπολούν το χωρίον, ο Ύπολ/γός Καϊμάρας επικεφαλής των ανδρών του επετέθη αιφνιδιαστικά  εκ του αντερείσματος Πλατώ κατά των εντός του χωρίου Σκαλούλας εβρισκομένων Γερμανών.

Οι Γερμανoί υποστηριζόμενοι υπό των πυρών των όλμων και πυροβόλων του φρουρίου Λιδωρικίου, αμύνθηκαν σθεναρως, πλην όμως λόγω της σφοδρότατης και τολμηρας επιθέσεως των ανταρτών του 5/42 αφ' ενός και των θεριστικών πυρών των πολυβόλων αφ' έτέρου, τα όποία κατέκλυζαν όλόκληρον την πεδινή περιοχή, αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν το χωρίον. Τραπέντες δε εις άτακτο φυγή κατέφυγαν εντός του φρουρίου.

Τόσον μεγάλος ήτο ο πανικός των, ώστε εγκατέλειψαν εντός και πέριξ του χωρίου ίππους, πολυβόλα, πυρομαχικά, τρόφιμα και όλα τα διαρπαγέντα είδη των κατοίκων. Δια της έγκαίρου και αιφνιδιαστικής ταύτης ενέργειας του Αρχηγείου Καϊμάρα διεσώθησαν τόσον τα γυναικόπαιδα, όσον και το χωρίον, πλην πέντε έως εξ κτηρίων, τα όποία είχαν έμπρησθη (κυρίως αχυρώνες).

 Εις την μάχη έλαβαν μέρος και άνδρες της μαχητικής ομάδος Καρουτων, με επικεφαλής τον γέροντα αλλά λεβέντη Πρόεδρο της Κοινότητος Τριανταφύλλου.

Κατά την διάρκεια της μάχης έτραυματίσθη ο Ύπολ/γός Καραδήμας Άλ. και 4 αντάρτες ελαφρώς, ηχρηστεύθη δε δια βλήματος όλμου εν βαρύ πολυβόλο του Συν/τος. Οι Γερμανοί είχαν τούς 5-6 νεκρούς και 15-20 τραυματίας.

Μετά το πέρας της μάχης το Αρχηγείο Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανια απεσύρθησαν προς ανάπαυσιν εις Καρουτες, το δε Αρχηγείο Μήταλα εγκατέστησε προφυλακές εις την περιοχή Πλατώ.

Την 15ην Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί, μετά την ήττα της προηγουμένης, δεν τόλμησαν να εξέλθουν του φρουρίου-του Λιδωρικίου. Κατά την ημέρα δε εκείνη έγένετο μετά τιμών ή κηδεία του ηρωος Ύπολ/γου Λαϊνα εις το Νεκροταφείο Καρουτων, παρoυσία των κατοίκων και ανταρτών του Συν/τος.

 Το απόγευμα της ίδίας ημέρας ανεφωδιάσθησαν τα τμήματα του Συν/τος και μεταστάθμευσαν εις άλλες περιοχές. Το Αρχηγείο Καϊμάρα και ή Διμοιρία πολυβόλων με επικεφαλείς τον Ύπολ/γόν Πεζικού Αποστολόπουλον Κων/νον μετεκινήθησαν και έγκατεστάθησαν εις την περιοχή Έλμάτικα Βουνιχώρας, βορείως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης-Λιδωρικίου. Την επομένη το Αρχηγείο Ντούρου και το τμήμα Κρανιά με τον Ύποδ/τήν του Συν/τος Αντ/ρχην Λαγγουράνην μεταστάθμευσαν εις την περιοχή Σπλίδια- Τρύπη Άγ. Ευθυμίας.

 

ΜΑΧΗ ΤΟΥ 5/42 ΣΕ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (12-13/9/1943)

 

ΜΑΧΗ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (12-13/9/1943)

 

Το συγκρότημα Παρνασσίδος υπό τον Ταγ/χην Φωτιάν Χρ. μετεστάθμευσεν εις την περιοχήν Καρούτες, όπου έλαβε την εξής διάταξιν:

Ο Ντούρος εις τον αυχένα Έλατος με αποστολή ασφαλείας προς την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Η κατεύθυνσις αύτη ήτο μεγάλης στρατ. σημασίας, διότι εξησφάλιζε τα νώτα του συντάγματος από κύκλωσιν. Οι Μήταλας και Καϊμάρας ως και το τμήμα Κρανιά, εις περιοχήν Καλτετζά Λιδωρικίου. Ομάς ανταρτών του Δεδούση με τον Υπολ/γον Λαϊνάν Χαρ. εγκατέστησε φυλάκιον προς την κατεύθυνσιν Σκαλούλας. Ο Λοχαγός Δεδούσης μετέβη εις Τριταίαν και Ιτέαν με τον σκοπόν όπως συγκεντρώσει τους άνδρας του.

Η ως άνω διάταξις ελήφθη κατόπιν αποφάσεως του Συν/τος, όπως επιτεθή κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου. Τμήμα Παπαβασιλείου (λόχος Κοκκόρη) διετάχθη να καλύψη το Συν/μα από την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Πράγματι τούτο κατέλαβε την αμαξιτήν οδόν εις την θέσιν Ανάθεμα. Ούτως είχον τα πράγματα, όταν η Επιτροπή Αγώνος του Συν/τος εις Λιδωρίκιον απέστειλε εις το Συν/μα δελτίον πληροφοριών περί της δυνάμεως της Ιταλικής φρουράς και της εν γένει καταστάσεως της.

Αφού ελήφθη η κυκλωτική διάταξις εκ μέρους του Συγκροτήματος Παρνασσίδος, εστάλη προς τον Ιταλόν διοικητήν της φρουράς τελεσίγραφον εκ μέρους του Συν/τος, όπως παραδοθή προς αποφυγήν ασκόπου αιματοχυσίας, δεδομένου ότι υπεγράφη ανακωχή μεταξύ Αγγλίας και Ιταλίας, αφορώσα την κατάπαυσιν των εχθροπραξιών και παράδοσιν των όπλων. Το τελεσίγραφον τούτο διεβιβάσθη εις τον Ιταλόν φρούραρχον κατά δύο τρόπους:

α) εγγράφως δια προσώπου της εμπιστοσύνης του Συν/τος και κατά τρόπον μυστικόν
β) τηλεφωνικώς, συνδεθείσης της γραμμής Λιδωρικίου - Αμφίσσης, εγγύς του χωρίου Μαλανδρίνου με τηλέφωνον του Συν/τος υπό του Ταγ/χου Βοσκίδου.

face="Palatino Linotype"> Ο Ιταλός φρούραρχος απάντησεν αμέσως ότι είναι πρόθυμος να έλθη εις διαπραγματεύσεις προς παράδοσιν, με την παράκλησιν αύται να γίνουν εντος της πόλεως και με αρκετή προφύλαξιν, ώστε να μην αντιληφθή τίποτε η εξ 20 περίπου Γερμανών φρουρά, η οποία διετήρει εν λειτουργία σταθμό ασυρμάτου εντος του Λιδωρικίου.

Προς τούτο το Συν/μα απέστειλε 3μελή επιτροπήν εκ των Υπολ/γων Καϊμάρα Γ., Μήταλα Αν., και του Ανθ/γου Βλάϊκου ως διερμηνέως, οι οποίοι εθελουσίως εζήτησαν συμμετοχήν εις την πολύ επικίνδυνον ταύτην αποστολήν.

Η εν λόγω Επιτροπή με κίνδυνον της ζωής της, εισήλθεν εις την πόλιν την μεσημβρίαν περίπου της 11ης Σεπτεμβρίου 1943 ενόπλως και με στολήν και συνήντησε δύο Ιταλούς αξκους αντιπροσώπους του φρουράρχου εις την οικίαν του Βασ. Καραμήτσου οπαδού του 5/42.
Μεταμφιεσμένη κατόπιν η Επιτροπή (πολιτική περιβολή) μετέβη εις το φρουραρχείον, όπου εβρίσκετο ο Ιταλός φρούραρχος. Η Επιτροπή ανεκοίνωσεν εις τον φρούραρχον, ότι έχει διαταγή από το 5/42 Σ.Ε. να διαπραγματευτή μετ' αυτού την παράδοσιν της φρουράς και ολοκλήρου του οπλισμού και υλικού ταύτης. Ο Ιταλός φρούραρχος υπεσχέθη ότι θα παραδοθή μετά της φρουράς του, πλήν όμως εζήτησεν προθεσμίαν δύο ωρών δια να ετοιμάση το προσωπικόν και υλικόν, ως έλεγε.

Η Επιτροπή, αφού παρέσχε 2ωρον προθεσμίαν μέχρι της 14ης ώρας, μετά την λήξιν της οποίας, ως εδήλωσε, το Συν/μα ήτο αποφασισμένο να ενεργήση έφοδον, επέστρεψεν εις την έδραν του Συν/τος. Καθ' ον χρόνον ελάμβανον χώραν αι διαπραγματεύσεις αύται, αφίχθη ο άγγλος σύνδεσμος Τζεφ, ο οποίος ήλθεν εις άμεσον επαφήν με τον Ιταλόν φρούραρχον. Ο φρούραρχος εζήτησεν παράτασιν προθεσμίας μέχρι της 10ης πρωινής της επομένης, πράγμα το οποίον επέτυχεν εν αγνοία του Συν/τος και παρά τας εν συνεχεία διαμαρτυρίας τούτου.

Ο ΕΛΑΣ πληροφορηθείς τα των διαπραγματεύσεων του 5/42 Συν/τος μετά του Ιταλού φρουράρχου, απέστειλεν έγγραφον εις τον Υπ/δκτην του Συν/τος Αν/ρχην Λαγγουράνην, διά του οποίου διεμαρτύρετο δια την τοιαύτην ενέργειαν του Συν/τος εις την περιοχήν του ΕΛΑΣ(!) και με ύφος ιταμόν απήτει να απομακρυνθή το Συν/μα εκ της περιοχής Λιδωρικίου, με σκοπόν βέβαια να καρπωθή τα λάφυρα μόνον ο ΕΛΑΣ. Παραλλήλως απέστειλε τελεσίγραφον εις τον Ιταλόν φρούραρχον, όπως παραδοθούν μόνον εις τον ΕΛΑΣ, με τη απειλήν ότι, εάν επιχειρήσουν να παραδοθούν εις το 5/42, θα δεχθούν επίθεσιν τόσον οι Ιταλοί, όσον και το 5/42. Κατόπιν επεμβάσεως του Τζεφ διηυθετήθη το ζήτημα και εγένετο συνεννόησις περί συνεργασίας κατά του εχθρού.

Η χορηγηθείσα υπό του Ταγμ/χου Τζεφ παράτασις παραδόσεως ανησύχησε πάντας, πλην αυτού, ο οποίος, ως εδήλωσεν, ήτο βέβαιος ότι ο Ιταλός Ταγ/χης θα ετήρει τον λόγον του.

Την πρωϊαν της 12ης Σεπτεμβρίου επέταξαν άνωθεν του Λιδωρικίου Γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία έρριψαν πρώτον μερικά δέματα εντός του φρουρίου και κατόπιν επολυβόλησαν τα πέριξ της πόλεως υψώματα. Διεφάνη πλέον ότι ο άγγλος Ταγ/χης εξηπατήθη υπό του Ιταλού φρουράρχου, ο οποίος δια της παρατάσεως εσκόπευε να κερδίση χρόνον, μέχρις ότου αφιχθούν ενισχύσεις εκ Ναυπάκτου. Πράγματι όταν έληξεν η δοθείσα υπο του Τζεφ προθεσμία (10η πρωινή), οι Ιταλοί αντί άλλης απαντήσεως ήρχισαν να βάλλουν σφοδρότατα δι' όλων των βαρέων όπλων κατά των πέριξ υψωμάτων, τα οποία κατείχε το Συν/μα.

Εν τω μεταξύ εκινήθησαν εσπευμένως εκ Ναυπάκτου πλεον των 30, φορτηγά αυτοκίνητα πλήρη γερμανικού στρατού, με τον σκοπόν όπως διασπάσουν τον κλοιό των ανταρτών.

Η έναντι του Συν/τος εχθρική στάση του ΕΛΑΣ, καθώς και η δολιότης του απεδείχθη με όλην την μεγαλοπρέπειάν της κατά την μάχην ταύτην. Κατόπιν προφορικής συμφωνίας ο ΕΛΑΣ έπρεπε να ασφαλίση το Συν/μα από δυσμών, καταλαμβάνων την στενωπόν του Στενού. Πλήν όμως πριν αφιχθούν οι Γερμανοί, το φυλάκιον του ΕΛΑΣ είχε εγκαταλείψει την περιοχήν ταύτην και αφήκεν ούτω ακάλυπτον το Συν/μα εκ της πλέον επικινδύνου περιοχής. Ούτω, ανενόχλητοι πλέον οι Γερμανοί, επετέθησαν κυκλωτικώς κατά των μαχομένων εις τα υψώματα του Λιδωρικίου τμημάτων του Συν/τος μετά των Ιταλών. Η μάχη διήρκεσε μέχρι της νυκτός, υπήρξε δε σφοδροτάτη. Παρ' όλον ότι το Συν/μα ενεπλάκη εις διμέτωπον και άνισον αγώνα, κατώρθωσε ν' αποκρούση τους Γερμανούς και να επιφέρη σοβαράς εις αυτούς απωλείας.

Κατά την μάχην, ομάς του ΕΛΑΣ εκ 15 περ. ανδρών έλαβε την εντολήν, όπως ενισχύση δήθεν το 5/42. Αύτη όμως αντί να λάβη μέρος εις τον διεξαχθέντα αγώνα εθεώρησε καλόν να κρυφτή όπισθεν του Αρχηγείου Καϊμάρα, το οποίον κατείχε την θέσιν Καλτεζά.
Ευθύς ως εξεδηλώθησαν τα πυρά των όλμων και πυροβόλων των Ιταλών, οι άνδρες του ΕΛΑΣ πανικοβληθέντες ετράπησαν εις φυγήν χωρίς να βάλουν έστω μιά βολήν τυφεκίου. Τοιούτος υπήρξεν ο ηρωϊσμός των παλληκαριών του ΕΛΑΣ κατά την μάχην του Λιδωρικίου, τα οποία κατά την έναρξιν της μάχης ενεθυμήθησαν ότι "έπρεπε να πάνε για συσσίτιο!!!".

Το βάρος της επιθέσεως των Γερμανών υπέστη το Αρχηγείον Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανιά. Το 5/42 διέθετε ελαφρά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα, ενώ ο εχθρός διέθετεν άφθονον και βαρύτατον οπλισμόν, ήτοι πυροβόλα, όλμους , πολυβόλα και αεροπλάνα.

Το 5/42 κατά την σφοδράν ταύτην μάχην είχε 2 τραυματίας, συνέλαβε δε 5 αιχμαλώτους Ιταλούς. Αι απώλειαι των γερμανών ήσαν σημαντκαί. Το Συν/μα, αφού δεν κατόρθωσε να επιτύχη τον επιδιωκόμενον σκοπόν, λόγω της ανεξηγήτου επεμβάσεως του άγγλου Τζεφ και της δολιότητος του ΕΛΑΣ, διέταξε ν' αποσυρθούν την νύκταν τα τμήματά του εις το αντέρεισμα Πλατώ. δυτικώς των καρουτών και να εγκαταστήσουν προφυλακάς. Η 13η Σεπτεμβρίου διέρρευσεν με ηρεμίαν εκτος μιάς νυκτερινής επιχειρήσεως προς την κατευθυνσιν Λιδωρικίου και μερικών παρενοχλητικών πυρών.

Ο Βενιζέλος ευγνωμονών φτιάχνει νόμο να μαζέψει λεφτά από τον Έλληνα φορολογούμενο να κάνει «δωράκι». στον Γαλλο Γερουσιαστή που τον έκανε Πρωθύπουργο

Ο στόλος της Andante με επικεφαλής τον Γάλλο γερουσιαστή Ζονάρ έρχεται στον Πειραιά στις 29 Μαΐου 1917. Βομβαρδίζει την Αθήνα και εκθρονίζει τον τότε Βασιλέα Κωνσταντίνο με το έτσι θέλω.

Στην θέση της ορκίζει τον Ελευθέριο Βενιζέλο πρωθυπουργό και υπουργούς όποιους αυτός θέλει.

Ο Βενιζέλος ευγνωμονώντας τον γάλλο γερουσιαστή φτιάχνει με νόμο μια επιτροπή για να μαζέψει λεφτά από τον Έλληνα φορολογούμενο να του κάνει ένα «δωράκι».

Ο λαός μετά τον θάνατο του Ελευθέριου Βενιζέλου και την απομάκρυνση των δυνάμεων της Andante , τον ανακηρύσσει εθνοσωτήρα.

ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Β' ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ 5/42 ΣΕ (29/5 - 24/6/1943)

Την 29η Μαϊου 1943 ο Συν/ρχης Ψαρρός εκληθη απο τον Ταξιαρχο Έντυ εις το στρατηγείο του, όπου εβρίσκοντο και οι αρχηγοί του ΕΛΑΣ (Σαράφης, Σαμαρινιώτης, Άρης). Εκεί του διεβίβασε απόφαση του Στρατηγείου Μ.Ανατολής περί ανασυγκροτήσεως του 5/42 Σ.Ε.

Οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ συμφώνησαν όπως επιστρέψουν τον αφαιρεθέντα οπλισμό του Συν/τος (200 όπλα) και τα τρόφιμα.
Οι κεντρικές επιτροπές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ απεδοκίμασαν και κατεδίκασαν την κατα του Συν/τος εχθρική ενέργεια του αρχηγείου Στερεάσς Ελλάδος του ΕΛΑΣ, το δε Γεν. Στρατηγείον του ΕΛΑΣ εξέδωκε την υπ' αριθ. 9 (28-5-43), Δ/γην προς τα τμήματα του ΕΛΑΣ, που με την οποία διετάχθησαν οι οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να μην φέρουν κανένα εμπόδιο εις την ανασυγκρότηση του 5/42 Σ.Ε., αλλ' απεναντίας να βοηθήσουν ταύτην. Εννοείται ότι η Διαταγή αυτή ουδέποτε εξετελέσθη, αλλα παρέμεινε εις τα χαρτιά.

ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΕΙΣ ΤΑΡΑΤΣΑΝ ΓΚΙΩΝΑΣ

Το Σύν/μα ειχε λαβει τα συνήθη μέτρα ασφαλείας δια την περίπτωση κινήσεων του εχθρού προς Γκιώνα. Την εσπέραν της 22 Ιουνίου αφίχθει σύνδεσμος της οργανώσεως του Συν/τος από το χωριό Λευκαδίτι, ο οποίος ανέφερε ότι σημαντικη δύναμη του ΕΛΑΣ (800 περ.άνδρες) συνεκεντρώθη εις το εν λόγω χωρίον με τον σκοπόν δήθεν επιθέσεως κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου.
Οι Αξκοι του Συν/τος ανησύχησαν εκ της πληροφορίας ταύτης και υπέδειξαν εις τον Συν/χη Ψαρρόν να λάβει έκτακτα μέτρα ασφαλείας. Ούτος θέλων να τους καθησυχάσει, ισχυρίσθει ότι ήτο αδυνατον να κτυπήσει ο ΕΛΑΣ το Συν/μα μετά τη νέα συμφωνία. Ούτω τα τμήματα του Συν/τος παρέμειναν εν καταυλισμό εις τας θέσεις των, με την διαφορά ότι εγκατεστάθησαν φυλάκια εις προωθημένας θέσεις (Τρίσελη, Σπυθάρια, Γεροντόβραχος, Ρωμέϊκο κλπ).
Ευθύς ως ενύκτωσεν ολόκληρος η δύναμη του ΕΛΑΣ, οπλισμένη με βαρύ οπλισμό, ξεκίνησε από το χωριό Λευκαδίτι προς νότο και κατόπιν εστράφη προς ανατολάς και αφού ανήλθεν επί της Γκιώνας, έφθασεν περί τα ξημερώματα εις τα υψώματα της Ταράτσας.
Επικεφαλής των τμημάτων τούτων ήταν ο Λγος Φώτης Βερμαίος (Γρηγοριάδης Φοίβος) και ο Νικηφόρος (Ανθ/ρχος Δημητρίου).
Μόλις έφθασαν εις την θέση Τρίσελη απέστειλαν τον κομμουνιστή Λασπούλαν (Γ. Κρικέλαν) εκ Λευκαδιτίου με το εξής τελεσίγραφον προς το Συν/μα:
"Έχωμεν Δγη του Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ να σας διαλύσωμεν αν δεν παραδοθήτε αμέσως". Ο Συντ/χης Ψαρρός απήντησε επί λέξει : ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ, καταγανακτισμένος δια τη νέα άτιμον και αντεθνική ταύτη πράξιν του ΕΛΑΣ.

ΦΟΝΙΚΟΤΑΤΗ ΜΑΧΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΓΚΙΩΝΑΣ
( 23/6/1943)

Ξημέρωσε η 23η Ιουνίου του 1943, ημέρα πένθιμος για την Ιστορία της Ελλάδος, η οποία θα αποτελεί κηλίδα αιωνίως μελανή δια τον Εθνικό Απελευθερωτικό αγώνα της πατρίδος μας.
Τα τμήματα του ΕΛΑΣ τριπλάσια εις δύναμη του 5/42 και με βαρύτατο οπλισμό, επιτεθέντα προσέκρουσαν εις την πείσμονα και ηρωική αντίσταση την οποία προέβαλε το Συν/μα καθ'όλη την ημέρα. Τα τμήματα του Συν/τος δεν ήταν καλά οργανωμένα, ούτε εκπαίδευση ειχε γίνει εις τα νέα όπλα, λόγω του ότι οι ρίψεις όπλων συνεχίζοντο ακόμη.
Παρά ταύτα οι άνδρες του Συν/τος ευρεθέντες εις κατάσταση αμύνης λόγω της αδικαιολογήτου και δολοφονικής νέας κατά του Συντ/τος επιθέσεως του ΕΛΑΣ, τον αντιμετώπισαν σθεναρώς και επροξένισαν σοβαρότατες απώλειες εις τα τμήματα τούτου. Οι απώλειες του Συν.τος ανήλθον εις 3 νεκρούς και 5 τραυματίες. Ο Αξκος της Αεροπορίας Τσίγκας εκ Χρισού, συλληφθείς αιχμάλωτος ως τραυματίας, εξετελέσθη επι τόπου.

Η πείσμων και αιματηρά αύτη μάχη της Ταράτσας διεξήχθη ως εξής:
Εις το αριστερό (θέση Σπιθάρια) ετάχθη το τμήμα του αεροπόρου Τσίγκα , εις το δεξιο κα εις την περιοχή Καράπαπα (Μαύρη Πέτρα) το τμήμα του Ταγ/χου Κρανιά
Ο λόχος Κούτρα κατέλαβε τον Γεροντόβραχον, ο λόχος Καϊμάρα τον αυχένα Ποντομούλας (Κυυδωνιά) με την ομάδα του Οπλαρχηγού Βαρβάτου επί της κορυφής της Κριθαριάς. Ο λόχος Ντούρου τον αυχένα Χιονιάς, το δε ανοργάνωτο ακόμξ τμήμα Παπαβασιλείου όπισθεν του τμήματος Κρανιά εις την περιοχή Ρωμέϊκο. Επί πλέον ειχαν εγκατασταθεί εις τους αυχένας Γαρδινίτσας και Ελάτου.

Καθ' ον χρόνο ο λόχος Καϊμάρα μετέβενε να καταλάβη τας θέσεις του συνήντησε εις τη Νοτίαν έξοδον του στενωπού Ποντομούλας τον Ανθ/γον Κατσίμπα του ΕΛΑΣ με ισχυρο τμήμα το οποίο είχε λαβει διατάξεις μάχης. Το τμήμα τούτο οδήγησε ο εν λόγω Ανθ/γος δια μέσου του Β. των Καρουτών δάσους, με τον σκοπόν να χτυπήσει το Συντ/μα εκ των νώτων και να φέρει σύγχυσιν εις την διάταξή του.
Ο Υπ/γος Καϊμάρας αμέσως παρέταξεν τους άνδρες του προς μάχη και κάλεσε τον Κατσίμπα να πλησιάσει για να εξακριβώσει τας προθέσεις του. Ούτος του απάντησε ότι "είχε λάβει Διαταγή να χτυπήσει το Συντ/μα, διότι δήθεν ο Ψαρρός δεν υπέγραψε κάποιο συμγωνητικόν". Ο Καϊμάρας του υπενθύμισε προγενεστέραν ρητήν δήλωσιν του ιδίου, παρουσία του Ταγ/χου Λαγγουράνη, " ότι ο τελευταίος αφοπλισμός του 5/42 εις Στρώμην ήταν σφάλμα και αν ήμουν εγώ παρόν δεν θα άφηνα τον Άρη να το κάνει".Κατόπιν o Καϊμάρας του συνέστησε προς αποφυγή αδελφοκτόνου συρράξεως, να επιστρέψει από τον ίδιο δρομολόγιο που ήρθε. Ούτως συμφώνισε και οι δύο πρώην αδελφικοί φίλοι συμμαθηται και συνάδελφοι, έσφιξαν τα χέρια και απεχωρίσθησαν. Πλήν όμως αντί να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του ο Κατσίμπας, θέλησε δολίως ενεργών, να καταλάβει την κορυφή της Κριθαριάς, προς αντιπερισπασμόν και συγχυσιν εις τα νότα του 5/42. Ταύτη όμως είχε καταλάβει νωρίτερα η ομάδα του οπλαρχηγού Βαρβάτου, με την υποστηριξιν του Λοχαγού Κούτρα.

Κατά της ομάδος ταύτης επετέθη ο Ανθ/γος Κατσίμπας χωρίς να δυνηθή να την ανατρέψει και εξουδετερώσει. Ο Υπ/γος Καϊμάρας, καταλαβών ταχέως επικαίρους θέσεις επι της κορυφογραμμής Χιονιά, έσπευσε δια δυό ομάδων προς βοήθεια του Βαρβάτου. Η μάχη διήρκεσε 4 ώρες περίπου με αποτέλεσμα να διαλυθεί τελείως το τμήμα Κατσίμπα, ο ίδιος δε να διαφύγει την αιχμαλωσία δια της φυγής.

Ο Καϊμάρας τους συλληφθέντες αιχμαλώτους αφήκεν ελευθέρους τους δε τραυματίας περιέθαλψε και έθαψε τους νεκρούς.
Οι αξκοι και αντάρτες του 5/42 ευρισκόμενοι εν αμύνη επολέμησαν με πείσμα καίτοι ουδεμίαν διάθεσιν είχον να κτυπηθούν με τους Ελασίτες τους οποίοιυς εθεώρουν τότε ότι ήσαν ακόμη Έλληνες.

Εις την μάχην ταύτην παρουσιάσθη το δραματικόν φαινόμενον να πολεμά και να κτυπά ο αδελφός τον αδελφόν, όπως συνέβη με τους αδελφούς Δημήτριον και Νικ. Κοτρώνη, αμφοτέρους εκ Βουνιχώρας Παρνασσίδος.
Εν τω μεταξύ ο λόχος Ντούρου εκινήθη δια πλευρικής κινήσεως και έσπευσεν προς βοήθεια του Καϊμάρα, αλλά όταν έφθασεν εκεί η μάχη είχε τελειώσει, ενώ εις τα υψλωματα Ταράτσας - Ρωμέϊκο συνεχίσθη μέχρι του απογεύματος οπότε τα πυρα αραίωσαν εκατέρωθεν.
Ο γενναίος Ταγ/χης Κρανιάς ενήργησεν αντεπίθεσιν και έτρεψεν τους Ελασίτες εις φυγή προς τη θέση Νεράϊδες οι οποίοι πανικοβληθέντες δεν ετόλμησαν να πλησιάσουν εκ νέου τα τμήματα Κρανιά - 5/42. Ο Κρανιάς ζήτησε πυρομαχικά και ενισχύσεις από τον Ψαρρό.

ΑΥΤΟΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Ο Συντ/χης Ψαρρός δια να αποφύγη την εξακολούθηση της αιματοχυσίας και τον αδελφοκτόνον, ως έλεγεν, πόλεμο, διέταξε τα τμήματά του να διακόψουν τα πυρά εφ' όσον δεν απειλούνται. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ απεσύρθησαν προς Β. με βαρείας απωλείας ενω του 5/42 προς Ν.

Μετά τη μάχη συνήντησε τον Άγγλον Ταγ/χη Τζεφ και τον παρεκάλεσε να μεσολαβήση όπως παυσει ο ΕΛΑΣ τις επιθέσεις, ενισχύσει δε το 5/42 δια ορισμένων μέσων τα οποία του υπέδειξεν, ούτως ώστε το Σύν/μα να δυνηθή να εκπληρώση την αποστολή του. Τον παρεκάλεσε δε προς τούτοις όπως η μεσολάβησις και η ενίσχυσις πραγματοποιηθή το ταχύτερον (εντός 2-3 ημερών) , δεδομένου ότι η απομάκρυνσις των τμημάτων του από τις βάσεις εφοδιασμού των εδημιούργει δυσχερίας ανεφοδιασμού. Εν εναντία περιπτώσει εδήλωσεν εις τούτον απεριφράστως ότι θα διαλύσει το 5/42.
Μετά παρέλευσιν 4ημέρου εις τας 28/6/1943, επειδή όχι μόνο καμμίαν απάντησις δεν εδόθη αλλ' αντιθέτως ο Ταγ/χης Τζεφ έδειξεν αδιαφορίαν και αδράνειαν, ο Συντ/χης Ψαρρός βλέποντας αναπόφεκτον την εξακολούθησιν της αιματοχυσίας και τον άσκοπον αλληλοσπαραγμόν των Ελλήνωνν, απεφάσισεν να αυτοδιαλύσει το 5/42.
Οι Αξκοί του με καρδιά γεμάτη θλίψιν συνεφώνησαν . Ο ίδιος με τους Αξκους Παπαβασιλείου, Λαγγουράνη, Καϊμάρα, Ντούρο και Τεμπέλη διεπεραιώθησαν εις το Αίγιον όπου παρέμειναν κρυπτώμενοι τόσον από τους Ιταλούς όσο καο από το ΕΑΜ το οποίο τους εζήτει.

Μετά τη διάλυση το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε να εξασκεί πρωτοφανή τρομοκρατίαν και διωγμούς κατά των ανταρτών και οπαδών του 5/42. Τους συνελάμβανε, τους αφόπλιζε, τους απεγύμνωνε, τους υπέβαλλεν εις μεσαιωνικά βασανιστήρια και τους υποχρέωνε να προσχωρήσουν εις το ΕΑΜ, άλλως τους εξετέλει.

Όσον αφορά την ευθύνην της δολοφονικής επιθέσεως του ΕΛΑΣ εις Ταράτσαν Γκιώνας εξηκριβώθησαν βραδύτερον τα εξης: Ο επικεφαλής των επιτεθέντων τμημάτων του ΕΛΑΣ Φώτης Βερμαίος (Φοίβος Γρηγοριάδης) εκλήθη να δώση εξηγήσεις ενώπιον του Γεν. Στρ. του ΕΛΑΣ (Άρης, Σαράφης και Βλαχόπουλος Ορφεύς, αναπληρωτής του Τζήμα). 

Ούτος εδικαιολογήθη ότι ενήργησε σύμφωνα με το εις χείρας του σήμα του Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Στερεάς, το οποίον σαφώς καθώριζεν την διάλυσιν του 5/42 με υπογραφήν του Αντ/ρχου Ζούλα, ο οποίος ήτο ο Στρατιωτικός αρχηγός τούτου. 

Ο παριστάμενος Ζούλας παρεδέχθη την έκδοσιν της Δ/γης χωρίς να εξηγήση ποιός του έδωσε τοιαύτην εξουσιοδότησιν. Το περίεργον είναι ότι ούτε ο Ζούλας ούτε κανείς άλλος ετιμωρήθη δια την αντεθνικήν αυτήν πράξιν, γνωστην τακτικήν άλλως τε του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εις παρομοίας περιπτώσεις. 

 

Περισσότερα για τη δράση του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Σχου Δημητρίου Ψαρρου στο Σύνδεσμο   https://542sepsarros.blogspot.com/

ΔΙΣΤΟΜΟ ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟ ΧΩΡΙΟ ΠΟΥ ΞΕΚΛΗΡΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΛΑΣΙΤΕΣ

10-6-1944 Οι Γερμανοί εκτελούν στο Δίστομο 218 άτομα,από τα οποία 20 βρέφη, 15 παιδιά και 42 υπερήλικες, σε αντίποινα για δολιοφθορές ανταρτών του Ελας.

Ιστορικό για το Δράμα του Διστόμου

ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΝΟΜΑΡΧΟΥ

Αριθ. Έμπ. Πρωτ. 101    'Εν Λεβαδεία τη 13 Ιουνίου 1944

ΠΡΟΣ ΤΟ  ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ  ΕΣΩΤΕΡΊΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗΝ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΝ ΑΘΗΝΑΣ
 

Λαμβάνω την τιμήν ν' αναφέρω τα ακόλουθα.

Από δύο ήμερων διανύω τις δραματικότερες, τις πλέον μαρτυρικές στιγμές της ζωής μου. Τα συμβαίνοντα εις την περιφέρεια μου κατά τας δύο τραγικάς αυτάς ημέρας αι οποίαι είναι ασφαλώς προάγγελοι, επικείμενων προσεχώς τρομεράς εντάσεως αιματηρών γεγονότων, υπερβαίνουν εις ωμότητα και αγριότητα και αυτήν την νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου και αυτούς τους Σικελικούς  εσπερινούς.Είναι απερίγραπτο, και άνευ προηγουμένου ή ενεργηθείσα σφαγή από μέρους των οργάνων των αρχών Κατοχής κατά του άμαχου πληθυσμού της υπαίθρου, κατά τας προλαβούσας αυτάς δύο ημέρας. Υπερχίλιοι Άνθρωποι, μεταξύ των οποίων πολλαί γυναίκες, παιδιά και βρέφη έπεσαν από τα βλήματα των ελαφρών και βαρέων πολυβόλων τα οποία εκρότων στρεφόμενα προς πάσα κατεύθυνση όπου ανύποπτος ο ανθρώπινος στόχος πρόβαλε. Λυσσαλέα η αγριότης δεν εφείσθη ούτε των νηπίων τα οποία άταφα έτι εσφίγγοντο σπασμωδικά στοργικά εις τους άψυχους κόλπους των μητέρων των.Ολόκληρο χωρίον, το Δίστομο, κατεστράφη, Όχι δια πυρός. Άλλα δι αθρόας των κατοίκων παντός φύλλου και ηλικίας εκτελέσεως. Εκ των δισχιλίων κατοίκων του ολιγότεροι των χιλίων εναπέμειναν από προχτές και αυτοί έξαλλοι. αλλόφρονες, πλανώνται ανά τας απρόσιτους κρύπτας των ορέων, ούτε σκέψιν τολμώντες προς επάνοδο εις τα ίδια.

Ιστορώ τα γεγονότα εξ αρχής

Την πρωία της 10ης τρέχοντος Γερμανικές αρχές επέταξαν τα υπ' αριθ. 33207 και 24321 ιδιωτικά αυτοκίνητα ανήκοντα το μεν πρώτον εις τον Εμμανουήλ Χασούραν και Αθανάσιο Κόρμπον, το δε δεύτερον εις την Γλυκερία χήρα Σπύρου Πελεκάνου και εις τον Τριαντάφυλλον Παπαευσταθίου, εντός των οποίων επεβίβασαν περίπου πεντήκοντα Γερμανούς Στρατιώτες ενδεδυμένους με πολιτικές ενδυμασίες τας οποίας, είχαν αποσπάσει από τους εγκαθείρκτους των εδώ φυλακών. Τα αυτοκίνητα αυτά Οδηγούντο υπό Ελλήνων οδηγών, των Σπυρίδων Πελεκάνου ή Κουρκουτάν, και Λουκά Ζάχον, Τα εν λόγω αυτοκίνητα με τούς μεταμφιεσμένους εις μαυραγορίτες και χωρικούςΓερμανούς στρατιώτες, τα όπλα των οποίων είχαν τοποθετηθεί κατά τρόπον ώστε να μη είναι δυνατόν να φαίνονται, ξεκίνησαν με κατεύθυνση προς Άμφισσα την 6ην πρωινή. Μετά ημίσεια ώρα ξεκίνησαν ακολουθούντα τα πρώτα εικοσάς περίπου αυτοκινήτων πλήρη Στρατού. Προφανώς οι  Γερμανοί είχαν πληροφορίας ότι οι άτακτοι ενεδρεύουν εις τίνα σημεία της δημοσίας οδού. Και την ενέδρα του βράχου και της λόχμης ηθέλησαν να την επηρεάσουν με την τροχήλατο αυτήν παγίδα. Τα φέροντα τους με πολιτική αμφίεση Γερμανούς στρατιώτες αυτοκίνητα έφθασαν την 10ην πρωινή εις Δίστομο, οι κάτοικοι του οποίου με τον Πρόεδρο της Κοινότητος επικεφαλής τους επεφύλαξαν ευχάριστον υποδοχή. Εις ερώτηση του επικεφαλής Αξιωματικού εάν ενεφανίσθησαν κατά τας ημέρας εκείνας αντάρτεςεις το χωρίον, οι κάτοικοι απήντησαν καταφατικώς. Πράγματι τας τελευταίας ημέρας είχε παρατηρηθεί ζωηρά περί το χωρίον κίνησις των ανταρτών, οι όποιοι, χολωμένοι διότι οι κάτοικοί του δεν έστεργαν να ενταχθούν εις την κομμουνιστική οργάνωση δεν έπαυαν να κακοποιούν τους ζωηρότερα ανθιστάμενους εις τις αξιώσεις των. Επί πλέον απειλές εκσφενδονίζοντο ότι θα έκαιαν, δια Γερμανικών χειρών το χωρίον.Μετ' αρκετή οινοποσία, οι Γερμανοί επιβάντες των αυτοκινήτων των ξεκίνησαν προς την διατεταγμένη πορεία των.Προ της αναχωρήσεως των, όμως, ειδοποίησαν τους κατοίκους ότι θα επέστρεφαν μετά μικρόν και τόνισαν την αξίωσιν των να εύρουν συγκεντρωμένους όλους εις τας οικίας των, κατά την επιστροφή των. Ή αξίωσης αυτή και ο τρόπος καθ' ον διετυπώθη ενέβαλεν εις απαισιόδοξους σκέψεις τους κατοίκους, τινές των οποίων — δυστυχώς ολίγοι — έσπευσαν να απομακρυνθούν, μετά της οικογενείας των — του χωρίου.Εν τω μεταξύ, τα συνεχίζοντα την πορεία των Ελληνικά αυτοκίνητα τα φέροντα τους μεταμφιεσμένους Γερμανούς στρατιώτες έφθασαν εις το μέσον της οδού, ήτις ενώνει το Δίστομο μετά του χωρίου Στείρι. Εκεί ακριβώς, εις θέση Καταβόθρα εδέχθησαν αιφνιδίως τα πυρά ομαδόν των εντεύθεν και εκείθεν της οδού και επί υψωμάτων ενεδρευόντων άτακτων, ως και τα βλήματα των όλμων των. Τα αυτοκίνητα υποστάντα βλάβη εις τους τροχούς σταμάτησαν και ξεπήδησαν εξ αυτών οι Γερμανοί, οι οποίοι, εντός δύο πυρών τώρα, ήνοιξαν πυρ κατά της αμφιπλεύρου ενέδρας. Ή φθορά όμως τούτων, λόγω της μειονεκτικής θέσεως των υπήρξε σημαντική, θα απέβαινε δε συντριπτική αν ή ακολουθούσα μακρόθεν Γερμανική δύναμις δεν επενέβαινε εις την συμπλοκή δια των πυρών του πυροβολικού της. Και υπήρξαν τόσον εύστοχοι αι βολαί, ώστε οι άτακτοι εξαναγκάσθηκαν να τραπούν εις φυγή και εν τέλει να εξαφανιστούν.Εκ των υποστάντων τον αιφνιδιασμό μεταμφιεσμένων Γερμανών στρατιωτών έξι εφονεύθησαν,εκ των οποίων εις Αξιωματικός, και δέκα πέντε τουλάχιστον πληγώθηκαν μάλλον βαρέως. Επίσης εφονεύθη και ο Έλλην οδηγός του επιταχθέντος αυτοκινήτου Σπυρίδων Πελεκάνος ή Κουρκουτάς. Εκ των ανταρτών έπεσαν δέκα πέντε και ισάριθμοι πληγώθηκαν. 

Οι Γερμανοί, εκδικούμενοι γιά την επίθεση, εισέρχονται στο Δίστομο και εξολοθρεύουν ολόκληρο σχεδόν τον πληθυσμό του, μη φεισθέντες ουδέ των νηπίων, των οποίων έσπαζαν τα κεφάλια στους τοίχους ή τα ξεκοίλιαζαν μπροστά στους γονείς τους , βίαζαν , η ορδή των αιμοβόρων Γέρμανων σαδιστών οργίασε σφάζουσα γέροντες, γυναίκες και παιδιά, μέ μόνον σκοπό νά λουσθεί στο αίμα και να χορτάσουν τα μάτια των.

Κατήντησαν δέ να σφάζουν τά βρεφη ένω τα έθηλαζαν οι μητέρες των και νά διασκεδάζουν τυλίγοντες τά έντερα γυναικών και παιδιών από τον λαιμόν τών θυμάτων των .

Πρωτεργατες τής σφαγής και υπεύθυνοι για τις κτηνωδίας των Ουνων ήταν ο Συνταγματάρχης Ρίχαρντ και ο λοχαγός Κέπφλερ

Τα θύματα τής ναζιστικής θηριωδίας ανήλθαν σε 218 από τα οποία 20 βρέφη, 15 παιδιά και 42 υπερήλικες.  

Εννοείται ότι για άλλη μια φορά οι Ελασιτες που προκάλεσαν το μένος των Γερμανών και τα αντίποινα τη συγκεκριμένη στιγμή απουσίαζαν ........ 

Εμφανιστήκαν λίγες μέρες αργότερα για να συμπληρώσουν τό τρομακτικόν έργον τών Γερμανών μέ τήν σφαγήν ορισμένων έκ τών διασωθέντων κατοίκων του Διστόμου. 

 -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ό κ. Κίνιας, συγγενής του πολιτευτού, αναφέρει ότι όλιγον άργότερον άπό τήν θλιβεράν ιστορίαν τής σφαγής τών κατοίκων Εαμοκομμουνιστές έξετέλεσαν εις τον Παρνασσόν, πλησίον τού βαράθρου Δρακοκάρκαρου τους έξης κατοίκους του Διστόμου, τους οποίους κατόπιν έριξαν είς αυτό:

1. Τόν Χαρ. Κίνιαν, πρόεδρον τής Κοινότητος. Ό άνθρωπος αυτός όταν οι Γερμανοί τού είχον ζητήσει νά τους παραδώση 5 κατοίκους διά νά τους εκτελέσουν έπρότεινε δίχως νά διστάση τους έξης: Τον εαυτόν του, τά τρία αδέλφια του και τόν γέροντα πατέρα του!

2. Τόν Λουκάν Νικολάου, τόν μοναδικον επιζήσαντα τής σφαγής τού Διστόμου άπό όλόκληρον τήν οίκογένειάν του.

3.  Τους Δημήτριον και Ίωάννην Κίνιαν,

4. Τόν Χρ. Τζάθαν ανάπηρο τού Αλβανικού Μετώπου, τελευταίον έπίσης έπιζήσαντα έκ τής πατριαρχικής οικογενείας Σφαντούρη, ή οποία θρηνεί άνω των 30 θυμάτων.

5. Τόν ίατρόν Ήλ. Καρούζον, του όποίου οι Γερμανοί εκαυσαν τό σπιτι του και Έσφαξαν 10 στενούς συγγενείς του.

6. Τόν 'Αν. Μπασδέκην, τού οποίου οϊ Γερμανοί έσφαξαν ολόκληρη τήν οικογένεια και τέλος

τόν ύπολοχαγόν τού Πεζικού Λ. Κουτριάριν μέ τήν κατηγορίαν οτι υπηρετεί είς τό έθνικόφρον και ήρωικόν σύνταγμα 5/42 ΣΕ

Τους τεσσάρας πρώτους μάλίστα, οπως μάς καταγγέλλεται τους εκαυσαν ζωντανούς!

 Εις  το ίδιο επίσης βαραθρον εύρέθησαν καμμένοι ή κρεουργημένοι 55 κάτοικοι τής "Αραχώβης, μεταξύ τών όποιων άνεγνωρίσθησαν ύπό τών συγγενών οι :

Χρ. Βαϊδάκης ,

Φ. Βαϊδάκης.

Ι. Μαντάς προεδρος της Κοινοτητας

Θεμ. Γαμβρούλης Βιομήχανος

Γ. Τομαράς

Θεοδ. Ατοιχόπουλος

Χρ. Μάρκος

Χρ. Παπασταθόπουλος

Ιω. Σίμος

Αικατ. Αυγερίκου

Ιω. Τσεκούρας και

Π. Δροσόπουλος

Έτσι συντελέσθηκε πλήρως η ερήμωσης του Διστόμου από τη Γερμανική και Ελαστική Θηριωδία

Για τα μετά την υπογράμμιση
Πηγή  Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 12-6-1945

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

 ΑΡΧΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ. ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΜΑΪΟΥ 1942

Μετά την κατάρευση του Αλβανικού μετώπου και κατά τους πρώτους μήνες της Ιταλικής κατοχής τρείς Αξιωματικοί του Πυροβολικού της περιοχής Παρνασσίδος οι:

α) Λοχαγός Κούτρας Αθανάσιος, εκ Πεντεορίων.
β) Υπολοχαγός Καϊμάρας Γεώργιος, εκ Βουνιχώρας
γ) Υπολοχαγός Ντούρος Γεώργιος, εξ Αγίας Ευθυμίας,

αποφάσισαν από κοινού, να μην καταφύγουν στη Μέση Ανατολή, αλλά να παραμείνουν στα χωριά τους με σκοπό να εργαστούν για την εξύψωση του Εθνικού φρονήματος των συμπατριωτών τους αφ' ενός και αφ' ετέρου για την απελευθέρωση της πατρίδος των.

Οι Αξιωματικοί αυτοί, όλως αυτοβούλως, άρχισαν με πίστη το δύσκολο έργο των. Εμύησαν στην απελευθερωτική των κίνηση τους περισσοτέρους εκ των Αξιωματικών της Παρνασσίδος και Δωρίδος και οργάνωσαν επαναστατικώς τα χωριά και τις πόλεις της περιοχής.

Προς τούτο μύησαν στην απελευθερωτική των Οργάνωση, την οποία ονάμασαν Ε.Α.Σ (Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός), τους πολεμιστές της Αλβανίας και των Μακεδονικών φρουρίων και γενικά πολίτες εθνικόφρονες αδιακρίτως πολιτικών πεποιθήσεων, πρόθυμους να εργαστούν και να αγωνιστούν για ένα τόσο σοβαρό σκοπό. Έτσι συνεκρότησαν σε κάθε χωριό μαχητικές ομάδες οι οποίες ήταν έτοιμες ανα πάσα στιγμή να αναλάβουν δράση.

Παράλληλα κατά την ίδια περίοδο άρχισε να εμφανίζεται και η οργάνωση Ε.Α.Μ, υπό το προσωπείο πατριωτικών σκοπών και επιδιώξεων. Το Ε.Α.Μ ιδρύθη κατά το τέλος Σεπτεμβρίου 1941 από το Κ.Κ.Ε πλήν όμως τα πρόσωπα τα οποία πρωτοστατούσαν δεν ενέπνεαν ουδεμία εμπιστοσύνη στο λαό της περιοχής, καθ' όσον ήταν ή γνωστοί κομμουνιστές ή λυστοφυγόδικοι. Επί πλέον το ΚΚΕ προσπάθησε από τις πρώτες ημέρες της κατοχής να συκοφαντίση τους μόνιμους Αξιωματικούς, ότι δήθεν πρόδωσαν τον αγώνα στην Αλβανία κλπ.με σκοπό να αποξενώση αυτούς από τον λαό.

Τον Ιανουάριο του 1942 συνελήφθη απο τους Ιταλούς, λόγω της εθνικής του δράσης, ο εκ Τριταίας Λοχαγός Πυρ/κου Ευθύμιος Δεδούσης και εκλείσθη στην φυλακή, όπου υπέστη μαρτυρικά βασανιστήρια για να αποκαλύψη τα του Κινήματος Εθνικής Αντιστάσεως στην παρνασσίδα. Κατεδικάσθη εις τριετή φυλάκιση και ενεκλείσθη στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Λάρισας, όπου παρέμεινε ένα έτος.(1)

ΣΥΝΔΕΣΗ ΨΑΡΡΟΥ ΜΕ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ (ΜΑΪΟΣ 1942)

Αυτή ήταν η κατάσταση στην Ρούμελη, όταν τις πρώτες μέρες του Μαϊου 1942 έφτασε στην Παρνασσίδα προερχόμενος από την Αθήνα ο έφεδρος Υπολοχαγός Πζκου Μήταλας Ανδρέας, ριψοκίνδυνος και λαμπρός πατριώτης, καταγόμενος εκ Προσηλίου, ως απεσταλμένος του διαμένοντος τότε στην Αθήνα Συνταγματάρχου Ψαρρού. Ο εν λόγω Υπολ/γος έσπευσε αμέσως προς συνάντηση των τριών ανωτέρω Αξιωματικών Παρνασσίδας, η φήμη της δράσης των οποίων είχε φτάσει μέχρι την Αθήνα. Η συνάντηση έγινε στο χωριό Αγ. Ευθυμία, όπου ο Υπολ/γος Μήταλας ανακοίνωσε ότι είχε εντολή απο τον Συντ/ρχη Ψαρρό να λάβει επαφή και να τους προτείνη συνεργασία υπό τας διαταγάς του.

Οι τρείς ανωτέρω Αξ/κοι δέχτηκαν προθύμως να συνεργαστούν με τον Συντ/χη Ψαρρό, αρίστου Έλληνος αξ/κου και γνωστού πατριώτου. Αυτοί αποτέλεσαν την Πρώτη Τοπική Επιτροπή του Αγώνα στην Ρούμελη και τον αρχικό πυρήνα του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και καθόρισαν το πρόγραμμα εργασίας των και τους επιδιωκομένους σκοπούς των, οι οποίοι ήταν οι κάτωθι:

α) Σκοπός Αγώνα: Καθαρός Εθνικός και Απελευθερωτικός.
β) Μύηση περισσοτέρων κατά το δυνατό μαχητών.
γ) Εξοπλισμός δι' υλικών τα οποία θα ερρίπτοντο από τους Συμμάχους με αεροπλάνα στην Γκιώνα.
δ) Παρακολούθηση των κατακτητών και συλλογή πληροφοριών.
ε) Ανάληψη αποστολών κατά του κατακτητού, ανατιθεμένων υπό του στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

ΟΥΔΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΣ ΘΑ ΕΔΙΔΕΤΟ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ, ΟΥΔΕΜΙΑ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΘΑ ΑΝΕΛΑΜΒΑΝΑΝ ΟΙ ΑΞ/ΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙ ΟΙΑΣΔΗΠΟΤΕ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ.

Μετά τον καθορισμό των λεπτομερειών ο Υπ/γος Μήταλας ανεχώρησε για Αθήνα κομίζων την πρώτη έκθεση, την οποία συνέταξαν οι τρείς πρωτεργάτες του αγώνος του 5/42 Συντ. Ευζώνων, περί των κινήσεων και δυνάμεων του εχθρού. Ετονίζετο ιδιαιτέρως η επιτακτική ανάγκη ρίψης όπλων στη περιοχή της Γκιώνας, για να πλαισιωθή ο πρώτος ένοπλος πυρήνας ανταρτών.
Κατόπιν τούτου ο Συντ/χης Ψαρρός ανέλαβε να ενημερώση το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής , περί της οργανώσεως στην Ρούμελη. Η πρώτη αυτή ένοπλη ομάδα της Γκιώνας που συνεκροτήθη στις αρχές του 1942 είχε τα κάτωθι μέλη:

Χρήστο Βαρβάτο
Λουκά Καϊμάρα ή Παλάτζα (2)
Νικόλαο Κυριαζή (2)
Ι. Γκιούλος
Ευστάθιο Παληβίδα
Αθανάσιο Μαμαρέλη
Νικόλαο Κοκκόρη
Ευθ. Διαβολή κλπ.

Οι αγνοί και ανιδιοτελείς αυτοί Ρουμελιώτες με την επιβλητική των παράσταση και στολή ( τσολιάδες πλήρως αρματωμένοι) απεδείχθησαν ήρωες πραγματικοί και υπήρξαν σύμβολο του υπέρ των όλων αγώνος. Η εμφάνιση της πρώτης ανταρτικής ομάδος, η οποία έφερε επί των πηλικίων το διακριτικό Ε.Α.Σ, προξένησε ρίγη χαράς και υπερηφάνειας στο λαό της Ρούμελης. Η ομάδα αυτή εκτελούσε εντολές της τριμελούς επιτροπής, π.χ συλλήψεις προδοτών, τιμωρία κλεφτών, διαφύλαξη Άγγλων, αποστολές συνδέσμου, κλπ.

Κατά το τέλος Μαϊου επέστρεψε απο την Αθήνα ο Ανδρέας Μήταλας με την πληροφορία, ότι αεροπλάνα επρόκειτο να ρίψουν υλικά στη Γκιώνα. Πράγματι έριψαν λίγα εφόδια τα οποία διεσκορπίσθησαν στα χωριά και στις κορφές και στις χαράδρες. Αυτά τα διήρπασαν οι ληστοφυγόδικοι Καραλίβανος, Μπάφας, Πολύχρονος κ.α., οι οποίοι καθωδηγούντο απο έναν ΕΑΜίτη δικηγόρο , ονόματι Σεφεριάδη, ο οποίος παρουσιαζόταν ως σύνδεσμος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Αποτέλεσμα των ρίψεων αυτών ήταν η αυστηρότερη παρακολούθηση των Αξ/κων της περιοχής υπό πρακτόρων του εχθρού( Ιταλοί μεταμφιεσμένοι σε μαυραγορίτες και κυνηγούς, οι οποίοι εξουδετερώθησαν αργότερα).

Σημειώσεις:
(1) = Ο λαμπρός αυτός πατριώτης δραπέτευσε τον Μάιο του 1943 και τον Αύγουστο του ιδίου έτους ενετάχθη στο 5/42. To 1946 εξελέγη βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος, το δε 1947 εγκατέλειψε τη Βουλή και συνεκρότησε Απόσπασμα κυρίως εκ συμπολεμιστών του, με το οποίο έδρασε εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών. Τον Απρίλιο του 1947 έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στην ορεινή Δωρίδα. Η πατρίδα τον ετίμησε με ανέγερση προτομής του στην Ιτέα και χορήγησε σύνταξη Βουλευτού στην οικογένειά του.
(2) =Τα δύο αυτά παλληκάρια της Ρούμελης συνεχίζοντα τον αντικομουνιστικό αγώνα έγιναν ολοκαύτωμα τούτου. Συγκεκριμένα ο μεν Λ. ΚαΪμάρας συλληφθείς αιχμάλωτος στο χωριό Βουνιχώρα το 1947, εσφάγη από τους κομμουνιστοσυμμορίτες στο νεκροταφείο του χωριού. Ο δε Ν. Κυριαζής την ίδια μέρα , εκάει ζωντανός όταν οι κομμουνιστοσυμμορίτες έβαλαν φωτιά στο σπίτι που κρυβόταν.

 

ΠΗΓΗ : 5/42 Σ Ε

Ο ΔΟΛΙΟΣ AΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η 1η ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΥ ΔΗΜ. ΨΑΡΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΑΣ ΕΙΣ ΣΤΡΩΜΗΝ ΓΚΙΩΝΑΣ

  (13-14 ΜΑΪΟΥ 1943)

Το Σύνταγμα την 1ην Μαϊου μεταστάθμευσεν εις θέσιν Καψίτσα, δυτικώς του χωριού Σιγδίτσα. Εις την περιοχήν ταύτην εδέχθη μίαν ρίψην υλικών και η δύναμίς του ηυξήθη εις 180 άνδρας. 

Οι Ιταλοί διάδωσαν, ότι κατά τας 20 Μαϊου θα ενεργήσουν εκκαθαριστικάς επιχειρήσεις προς τον Παρνασσόν και Γκιώνα. 

Κατόπιν τούτου εις σύσκεψιν του Συν/ρχου Ψαρρού - ΕΛΑΣ - Άγγλου Ταγ/ρχου Τζεφ κατενεμήσθησαν οι τομείς δράσεως και αντιμετωπίσεως του κατακτητού.

Το Συν/γμα ανελάμβανε την διαφύλαξιν του δρομολογίου από το χωρίον Καλοσκοπήν μέχρι την Στρώμην. 
Η Στρώμη ωρίσθη ως έδρα του Συν/τος , καίτοι η εν λόγω αποστολή εις πολλούς αξκους εδημιούργησε υπονοίας, παρα ταύτα, κατόπιν επιμονής του άγγλου συνδέσμου Τζεφ και διότι ο Συν/ρχης Ψαρρός εθεώρει τους αρχηγούς του ΕΛΑΣ ωσάν τον εαυτόν του, το σύνταγμα συνεμορφώθη και την 4ην Μαϊου εγκατεστάθη εν επισταθμεία εις Στρώμην, κειμένην επί των Β. υπορειών της Γκιώνας και εντός χαράδρας. 
Εκεί μετέφερεν όλους τους εφοδιασμούς του και τα πυρομαχικά του.

Ο ΕΛΑΣ, με πρόφαση τας επιχειρήσεις των Ιταλών συνεγκέντρωσε εις περιοχήν Μαυρολιθαριού τα αρχηγεία Αττικής, Δωρίδος, Λοκρίδος κλπ., δυνάμεως 800 ανδρών, δηλ. όσους αντάρτας είχε εις Στερεάν και Θεσσαλίαν.  Οι Άγγλοι την 10ην Μαϊου 1943 ενίσχυσαν δια μιας ακόμη ρίψεως το Συντ/γμα και η δύναμις ηυξήθη εις 210 άνδρας.  Την 11ην Μαϊου ο Τζεφ έδωσεν εντολήν εις το Συν/γμα (εκτελών δήθεν διαταγή του Στρατηγείου Μ. Ανατολής) να παραδώση οπλισμόν 100 ανδρών εις το ΕΛΑΣ, το οποίον θα αντικαθίστα εις προσεχήν ρίψην, δια να χρησιμοποιηθή ούτως επι τας επικειμένας επιχειρήσεις κατά των Ιταλών και ιδίως εις δολιοφθοράς της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών-Θεσσαλονίκης, αι οποίαι επρόκειτο να γίνουν τας επομένας ημέρας κατόπιν εντολής του Στρατηγείου Μ. Ανατολής.
Ο Δ/κτης του Συν/τος, μολονότι οι Αξκοί του δεν έβλεπαν με καλό μάτι τας συγκεντρώσεις του ΕΛΑΣ και του επρότειναν να μετασταθμεύσουν εις άλλην περιοχήν και να μην παραδώσουν τον οπλισμό, εξετέλεσε τη δήθεν διαταγήν του Στρ. Μ. Ανατολής και παρέδωσε τον οπλισμόν τούτων εις τον ΕΛΑΣ.  Τοιαύτη ήτο η αγαθη προαίρεσις του Ψαρρού και η καλή του διάθεσιν προς συνεργασίαν. 
 Ο Συν/ρχης είχε την γνώμην ότι το Συν/γμα, ως υπαγόμενον εις το Στρ. Μ. Ανατολής, θα ήτο σεβαστόν εις τον ΕΛΑΣ και ότι επιπλέον δεν συνέφερεν εις τον απελευθερωτικόν αγώναν να διαλυθή το 5/42 Σ.Ε.

Το απόγευμα της 13ης Μαϊου εισήλθον θριαμβευτικώς εις την Στρώμην ο Άρης με τους καπεταναίους των Αρχηγείων του έφιπποι, (Μπελής, Ορέστης, Νικηφόρος,κλπ.), γενόμενοι ενθουσιωδώς δεκτοί υπό των Εαμιτών κατοίκων του χωριού.  Επεσκέφθησαν τον Δ/την του Συντ/τος, ο οποίος τους υπεδέχθη φιλικώς και τους εφιλοξένησεν. Ως αποτέλεσμα ιδίας συσκέψεως Ψαρρού και Άρη ανεκοινώθη ότι η συμφωνία είναι πλήρης και ότι η συνεργασία μελλοντικώς θα ήτο απόλυτος.  Απεφασίσθη μάλιστα όπως την επομένην αναχωρήσουν Αξκοί των δύο οργανώσεων διά την αναγνώρισην της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών- Θεσσαλονίκης.  Το Συν/γμα ευρίσκετο το εσπέρας της ιδίας ημέρας εις την εξής κατάστασιν:
Τα τμήματα Κούτρα, Καϊμάρα και Μήταλα, δυνάμεως 100 ανδρών, ευρίσκοντο εν καταυλισμό εις το αεροδρόμιον υποδοχής υλικών, μεταξύ των χωρίων Στρώμης και Πανουργιάς , όπου είχον πέσει προ ολιγων ημερών ορισμένα υλικά, εκ λάθους του αεροπόρου ερρίφθησαν εις το χωρίον Ανατολή και παρελήφθησαν υπό του ΕΛΑΣ.
Το υπόλοιπον της δυνάμεως του Συν/τος, ήτοι Επιτελείον, τμήματα Ντούρου, Καραδήμα, κλπ. μετά των εφοδιασμών του, ευρίσκετο εις το χωρίον Στρώμην, με τους άνδρας κατανεμημένους εις διάφορα καταλύματα.
Ο Ψαρρός μετά του Επιτελείου του είχε εγκατασταθή εις την οικίαν του Αντ/ρχου Παπανικολάου, εξαιρετικού πατριώτου και καλού ηγήτορος.  Τα τμήματα του ΕΛΑΣ ήσαν εγκατεστημένα εις τα γειτονικά χωριά Μαυρολιθάρι και Καλοσκοπή.  Ο Συν/ρχης Ψαρρός, μετά τας γενομένας κατά το απόγευμα της 13ης Μαϊου συζητήσεις περί συνεργασίας μετά των Αρχηγών του ΕΛΑΣ εν μέσω ατμοσφαίρας εγκαρδιότητος και φιλικών εκδηλώσεων, ουδέν υποψιάσθη περί των εχθρικών διαθέσεων τούτων.

Ο Άρης αφού δια δόλου επληροφορήθη το σύνθημα-παρασύνθημα του 5/42 Σ.Ε, δια να εισέλθη δήθεν μικρόν τμήμα προς ανάπαυσιν κατά την νύκταν, εκινητοποίησεν, ευθύς ως ενύκτωσεν, όλα τα τμήματα του ΕΛΑΣ από όλας τα κατευθύνσεις προς Στρώμην και την εκύκλωσαν.
Ο ίδιος ο Άρης συνοδευόμενος υπό ισχυράς δυνάμεως, εισήλθε την νύκτα εντός του χωριού και αφού εκύκλωσεν τον σταθμό διοικήσεως του Συντ/τος εζήτησε τελεσιγραφικώς από τον Ψαρρόν όπως διαλύση το 5/42 Σ.Ε, εντός 3 ωρών και παραδώση τον οπλισμό εις τον ΕΛΑΣ.  Του ανακοίνωσε δε ότι ήτο κυκλωμένος από παντού και ότι τα εκτός του χωριού τμήματα του είχον αφοπλισθή. 
Εν εναντία περιπτώση τον απείλησε ότι << θα εκοκκiνιζαν τα νερa του Μoρνου απo την σφαγhν>> .

Ο Συν/ρχης Ψαρρός έμεινεν κατάπληκτος από την σατανικήν αυτήν πλεκτάνην του ΕΛΑΣ.  Τα γεγονότα εξελίσσονται τώρα υπό δραματικάς συνθήκας.  Είναι αποφασισμένος να αποφύγη την αιματοχυσία διότι, ως ετόνιζε πάντοτε, δεν θέλει να χυθή ούτε μία σταγόνα αδελφικού αίματος.  Καλεί τους παρόντας Αξκους εις ιδιαιτέραν σύσκεψιν και με συγκίνησιν τους ανακοινώνει τα διαδραματισθέντα, τους εξορκίζει και τους καλεί να πειθαρχήσουν εις τας διαταγάς του. Όλοι συμφωνούν δια την αυτοδιάλυσιν του Συντάγματος και ζητούν να επιστρέψουν ελεύθεροι εις τα χωρία των.  Ο Άρης δέχεται τούτο και ζητεί από τον Ψαρρόν "να υπογράψη δήλωσιν, ότι αν δεν προσχωρήση εις τον ΕΛΑΣ δεν πρόκειται να αναμιχθή εκ νέου εις τον απελευθερωτικόν αγώνα".  Ο Ψαρρός αρνείται να υπογράψη την δήλωσιν και ο Άρης τον οδηγεί αιχμάλωτον εις Μαυρολιθάρι μαζύ με τον Ταγματάρχην Λαγγουράνην Κ.

Την πρωϊαν της 14 Μαϊου 1943 έπαυσε πλέον να κυματίζει η γαλανόλευκος και δοξασμένη σημαία του 5/42 εις τα ελεύθερα βουνά της Γκιώνας.  Τα τμήματα του ΕΛΑΣ αφόπλισαν τους εντός της Στρώμης άνδρας του Ψαρρού και ελεηλάτησαν τους εφοδιασμούς του Συντάγματος.  Το τμήμα Ντούρου με αρκετούς ενόπλους διέφυγε τον αφοπλισμόν και εκινήθη δια μέσω ατραπών προς Νότιον Γκιώνα.
Εκ των Αξκων του Συν/τος ουδείς προσεχώρησεν εις τον ΕΛΑΣ, πλήν του Ανθ/γου Γεωργιάδη, ο οποίος βραδύτερον εξειλίχθη εις φανατικόν ηγετικόν στέλεχος τούτου, προαχθείς μάλιστα μέχρι του βαθμού του Ταξιάρχου.  Εκ των ανταρτών, προσεχώρησαν εις τον ΕΛΑΣ ελάχιστοι (3-4), οι οποίοι κατήγοντο από μεμακρυσμένας περιοχάς.

Ο Άγγλος σύνδεσμος του 5/42 Συν/τος, Ταγ/ρχης Τζεφ, μετά της συνοδείας του, ετέθη υπό περιορισμόν εις Στρώμην από τον Βελουχιώτην.  Τα τμήματα του 5/42, τα οποία ηταν στρατοπεδευμένα εις το οροπέδιον άνωθεν της Στρώμης, το οποίον εχρησιμοποιείτο ως αεροδρόμιον, αγνοούσαν εντελώς τα διαδραματισθέντα εντος της Στρώμης.  Κατά τα ξημερώματα παρουσιάσθη εις το αεροδρόμιον, ομάς εκ 15 ανδρών του ΕΛΑΣ με εντολήν του Άρη να αφοπλίση τους άνδρας του 5/42.  Ούτοι συνελήφθησαν και απεπέμφθησαν υπό των Αξκων με την σύστασιν, όπως έλθη ο αρχηγός των να πάρη τα όπλα του 5/42.
Μετ' ολίγον κατεύθασεν υπό συνοδείαν ο μόνιμος Ανθ/γος Γεωργιάδης του Συν/τος διαβιβάζων διαταγήν του Συν/χου Ψαρρού, όπως κατέλθουν οι Αξκοί Κούτρας και Μήταλας δια να λάβουν διαταγάς εν τω μεταξύ δε να αποφευχθή κάθε ρήξις με τον ΕΛΑΣ.
Προς τουτο κατήλθε ο Λγος Κούτρας, ενώ οι Υπολοχαγοί Καϊμάρας και Μήταλας μετεκίνησαν τα τμήματα προς Γκιώναν και κατέλαβον δεσπόζον ύψωμα εν εναμονή επιστροφής του Κούτρα. Ούτος επέστρεψεν μετά 2ωρον συνοδευόμενος υπό του πολιτικού καθοδηγητού του ΕΛΑΣ Πλάτωνος και ακολουθούμενος υπό σοβαρού τμήματος του ΕΛΑΣ, το οποίον εκινείτο κυκλωτικώς.  Ο Υπολ/γος Καϊμάρας ηπείλησεν ότι θα κάμη χρήσιν των όπλων εάν δεν κρατηθούν τα τμήματα του ΕΛΑΣ εις μεγάλην απόστασην, το οποίον και έγινε.

Παραταύτα όλα τα τμήματα του ΕΛΑΣ, κινηθέντα από Πανουργιάς και Καλοσκοπής, κατέλαβον τα υπερκείμενα υψώματα της Γκιώνας και ήρχισαν να βάλλουν κατά των τμημάτων του 5/42, τα οποία ηναγκάσθησαν να κάνουν χρήσιν πυρών, να διασπάσουν τον εχθρικών κλοιόν και να τραπούν προς τα λημέρια της Ν. Γκιώνας, πλην του τμήματος Κούτρα, το οποίο συνεμορφώθη προς την δ/γην του Ψαρρού.

Οι διαφυγόντες ήσαν οι μόνοι, οι οποίοι δεν έζησαν το δράμα της Στρώμης.  Το τμήμα Κούτρα μετά των Αξκων κατήλθεν εις Στρώμην, όπου παρέδωσε τον οπλισμό του, όπως έγινε και με τους άλλους την πρωϊαν της ίδιας ημέρας.  Ο Υπολ/γος Μήταλας δεν θέλησε να συμμορφωθή με την εντολήν του Ψαρρού και καθ' οδόν διέφυγε προς Σιγδίτσαν.
Εν τω μεταξύ ο άγγλος σύνδεσμος του 5/42 ΣΕ. Ταγ/ρχης Τζεφ ανέφερε τα του αφοπλισμού της Στρώμης εις τον αρχηγόν της Αγγλικής αποστολής , Ταξίαρχον Έντυ Μάγιερς, ο οποίος έφθασεν εσπευσμένως την επομένην εις Μαυρολιθάρι, όπου συνήντησεν τον Άρην εις την οικίαν, εις την οποίαν εκρατείτο υπό τούτου αιχμάλωτος ο Ψαρρός με τον Λαγγουράνην.

Εις Μαυρολιθάρι ο Μάγιερς απευθυνόμενος προς τον Άρην τον ερώτησε, με ποιό δικαίωμα αφώπλισε το 5/42 και κρατεί αιχμάλωτον τον Ψαρρόν.  Αυτός απάντησε ότι είχε λάβει ρητήν διαταγήν από το Κ.Ε του ΕΑΜ, "Να μην υπάρχει στη Ρούμελη καμμιά άλλη Εθνική Ομάδα εκτός από τον ΕΛΑΣ".  Εν συνεχεία απήτησε από τον Άρη να απολύση τον Ψαρρόν, αλλ' ούτος απήντησεν ότι δεν ήτο εξουσιοδοτημένος προς τούτο.  Μετά ταύτα έλαβε μέρος η κάτωθι διαλογική και έντονος συζήτησις μεταξύ Έντυ και Άρη, παρουσία του Ψαρρού η οποία θα παραμείνη ιστορική, διότι το δράμα της Στρώμης υπήρξεν η απαρχή μιάς μεγάλης Εθνικής Τραγωδίας.
Ο Ταξίαρχος Έντυ διεμαρτυρήθη προς τον Άρην εντονότατα εξ ονόματος του Στρατηγείου Μ. Ανατολής δια την διάλυσιν του 5/42 Συν/τος ειπών επί λέξει:

ENTY : Η πράξις αύτη του ΕΛΑΣ είναι εχθρική και στρέφεται κατά του Συμμαχικού Στρατηγείου Μ. Ανατολής, διότι το 5/42 είναι σύμμαχον τμήμα συγκροτηθέν κατόπιν εντολής τούτου.
ΑΡΗΣ : Και ο ΕΛΑΣ είναι σύμμαχος του Στρατού της Μ. Ανατολής
ΕΝΤΥ : Συμφωνώ, αλλά αυτό που εκάματε αποτελεί εχθρικήν πράξιν και θα επιβραδύνη κατά πολυ την απελευθέρωσιν της Ελλάδος.
ΑΡΗΣ : Aυτό αφορά ημάς. Σας παρακαλώ να μην αναμειγνύεσθε εις τα εσωτερικά ζητήματα της χώρας.

ΨΑΡΡΟΣ : (π ρ ο φ η τ ι κ ό τ α τ α) ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΚΑΜΑΤΕ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΗ ΕΝΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΝ ΣΦΑΛΜΑ, ΘΑ ΣΑΣ ΣΤΟΙΧΙΣΕΙ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΘΑ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΠΑΛΙΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Περισσότερα για τους αγώνες και τη Δράση του 5/42 ΣΕ στο Σύνδεσμο 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ