Θύμιος Δεδούσης - ο σταυραετός της Ρούμελης μέρος α΄

Ο Θύμιος Δεδούσης (φώτο) γεννήθηκε στην Τριταία στις 13/03/1911. Η πολεμική του δράση ξεκίνησε κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 οπότε και υπηρέτησε την Πατρίδα ως λοχαγός πυροβολικού. Μετά την κατάρρευση του μετώπου το 1941 επέστρεψε στον τόπο καταγωγής του, την Τριταία της ορεινής Παρνασσίδας. 

 Ο πατριωτισμός του όμως δεν του επέτρεπε να παραμένει ανενεργός. 

Μόλις έμαθε από έναν ντόπιο γέρο βοσκό ότι σε μία κοντινή σπηλιά υπήρχαν περίπου 50 ντουφέκια εγκαταλελειμμένα από υποχωρούντες Έλληνες στρατιώτες, έσπευσε και τα  πήρε. 

Τα μετέφερε σε ασφαλές μέρος ώστε να χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη ώρα. 

Παράλληλα άρχισε να εμψυχώνει τους συντοπίτες του και να μιλάει σε άτομα εμπιστοσύνης για ξεκίνημα ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών.   

Μες στο φθινόπωρο του 1941 στην Παρνασσίδα ακουγόταν το όνομά του και πολλοί ήταν πρόθυμοι να τον ακολουθήσουν. 

Όπως όμως πάντα συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, η κίνηση του Δεδούση δεν άργησε να γίνει γνωστή και στους Ιταλούς κατακτητές οι οποίοι πλέον τον αναζητούσαν. 

Όντας καταζητούμενος βγαίνει στο βουνό, και αρχές του 1942 αποφασίζει να μεταβεί στην Αθήνα για επαφές με άλλους πρόθυμους να αναλάβουν δράση.

 

 Όμως τον Ιανουάριο του 1942 συλλαμβάνεται μετά από προδοσία στην οδό Αθηνάς από Ιταλούς καραμπινιέρους και κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ όπου παραμένει για 10 μέρες. 

Μεταφέρεται στις φυλακές της Άμφισσας όπου παραμένει για 3 μήνες ως τον Μάιο του 1942 και υπομένει τρομερά βασανιστήρια απ’τους Ιταλούς. 

Ο τρίμηνος εγκλεισμός του στις φυλακές της Άμφισσας ήταν εφιαλτικός και είχε μεταβληθεί σε ένα σωματικό ράκος.

 

 Τον Μάιο του 1942 γίνεται η δίκη του σε ιταλικό στρατοδικείο στην Αθήνα. 

Τελικώς τιμωρείται με τριετή φυλάκιση, καθώς συγγενείς και συνάδελφοί του μάζεψαν χρήματα και δωροδόκησαν τους ιταλούς στρατοδίκες. 

Μεταφέρεται στις φυλακές Λαρίσης, απ’όπου καταφέρνει και αποδρά τον Μάιο του 1943. [1]

 

 Πηγαίνει στην Αθήνα όπου έρχεται σε επαφή με την οργάνωση Στρατιωτική Ιεραρχία του Αλέξανδρου Παπάγου. 

Κατατοπίζεται σχετικά με το αντάρτικο στα βουνά που είχε ήδη φουντώσει, και τον Ιούλιο του 1943 ξεκινάει επικεφαλής 20 αξιωματικών για να πάει στον τόπο καταγωγής του την Φωκίδα για να ενταχθεί στο Σύνταγμα 5/42 του Δημήτριου Ψαρρού[2]. 

Το 5/42 τότε είχε ανασυγκροτηθεί για τρίτη φορά μετά τις δύο προηγούμενες διαλύσεις του απ’τον ΕΛΑΣ.

  

 Στις 10/08/1943 ο Δεδούσης φτάνει στην Γαρδινίτσα όπου παρουσιάζεται στον υποδιοικητή του 5/42 αντισυνταγματάρχη Λαγγουράνη, και εκφράζει την πρόθεσή να υπηρετήσει στο σώμα. 

Γίνεται δεκτός, εξοπλίζεται και αναλαμβάνει την διοίκηση του 4^ου λόχου του τάγματος Παρνασσίδας του 5/42. [3]

Στις 30/08/1943 γίνεται στην Γαρδίνιτσα η ορκωμοσία του συντάγματος στην Γαρδίνιτσα, όπου συμβαίνει ένα έντονο επεισόδιο. 

Μετά την ορκωμοσία ο ταγματάρχης Φαρμάκης ξηλώνει το στέμμα απ’το πηλίκιο και το πετά στο έδαφος , παρουσία του Ψαρρού ο οποίος δεν αντέδρασε καθόλου. 

Ο Δεδούσης, ένθερμος βασιλόφρων, ρωτάει τον Ψαρρό αν οι αξιωματικοί που ανέβηκαν στο βουνό να πολεμήσουν τον κατακτητή αναλαμβάνουν και πολιτικές υποχρεώσεις απέναντι στο 5/42 και κυρίως απέναντι στην ΕΚΚΑ που ήταν η πολιτική οργάνωση που το κηδεμόνευε. 

Ο Ψαρρός απάντησε αρνητικά.   

Ο Δεδούσης δεν έδωσε συνέχεια στο επεισόδιο, όμως η δυσαρέσκεια των βασιλικών του συντάγματος ήταν εμφανής. 

Κάποιοι αποχώρησαν. [4]

  

 Λίγες μέρες μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, στις 11/09/1943 ο Δεδούσης μπαίνει μόνος του στην Ιτέα και ζητάει απ’τον ιταλό διοικητή να του παραδώσει χωρίς αντίσταση όλο τον οπλισμό της τοπικής φρουράς. 

Του λέει, ότι αν αρνηθεί θα του επιτεθεί και θα τον εξοντώσει. 

Φυσικά, ο Δεδούσης μπλόφαρε καθώς ο λόχος του (30 άνδρες τότε) δεν είχε την δύναμη να κάνει κάτι τέτοιο. 

Ο Ιταλός διοικητής όμως τον πίστεψε (ή τουλάχιστον δεν είχε καμμία διάθεση να πολεμήσει, ενδεικτικό του χαμηλού ηθικού των Ιταλών) και του παρέδωσε όλο τον οπλισμό της μονάδας του. [5]

  

Στις 17/09/1943 ο λόχος του Δεδούση συμμετείχε στην μάχη του Τσακορέματος. 

Σε αυτήν το 5/42 χτύπησε δια ενέδρας γερμανική φάλαγγα που πήγαινε απ’την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να σπάσει τον κλοιό της γερμανικής φρουράς του Λιδωρικίου. 

Ο 4^ος λόχος του Δεδούση μαζί με τον 2^ο λόχο του Ντούρου και το τμήμα του Κρανιά ήταν υπό την διοίκηση του Λαγγουράνη και είχαν την αποστολή να χτυπήσουν την γερμανική οπισθοφυλακή στην  περιοχή της Αγίας Ευθυμίας [6]. 

Ο Λαγγουράνης όμως τους διέταξε να μην το κάνουν, με την δικαιολογία ότι η φάλαγγα ήταν μεγάλη. [7]

  

 Στις 26/10/1943 τμήμα του λόχου Δεδούση με επικεφαλής τον Κρίκο, χτύπησε γερμανικό αυτοκίνητο γεμάτο στρατιώτες στην Αργομοίρα, μία τοποθεσία μεταξύ Άμφισσας και Λιδωρικίου. 

Όλοι οι γερμανοί σκοτώθηκαν εκτός από έναν. [8]

 

  Κατά το τέλος Νοεμβρίου 1943 το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ανέθεσε στο 5/42  την αποστολή της απελευθέρωσης 2.500 Άγγλων αιχμαλώτων που θα μεταφέρονταν σιδηροδρομικώς απ’την Αθήνα στην Γερμανία. 

Αυτό θα γινόταν με αιφνιδιαστικό χτύπημα στο σιδηροδρομικό σταθμό της Τιθορέας. 

Το απόσπασμα που συγκροτήθηκε για την εκτέλεση της αποστολής αποτελείτο απ’τους λόχους Μήταλα και Δεδούση και είχε επικεφαλή τον Λαγγουράνη. 

Όταν όμως το απόσπασμα του 5/42 έφτασε στην Σουβάλα στις 01/12/1943, δέχτηκε τελεσίγραφο απ’το 36^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ του Θύμιου Ζούλα που τους καλούσε να επιστρέψουν πίσω στις αρχικές του θέσεις απαγορεύοντάς τους έτσι να ενεργήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Βοιωτία παρά το ότι αυτή η επιχείρηση είχε διαταχτεί απ΄το Σ.Μ.Α. 

Οι Άγγλοι αξιωματικοί Τζον Κουκ και Τζεφ Γκόρντον που ήταν μαζί με το απόσπασμα του 5/42 μάθανε για το τελεσίγραφο και σε συμφωνία με τον Ψαρρό αποφάσισαν να γυρίσουν όλοι πίσω στην Παρνασσίδα για να μην προκληθεί και άλλη εμφύλια σύρραξη [9].

 

  Άλλωστε την ίδια περίοδο βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη ο εμφύλιος ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ στην Ήπειρο και  η κατάσταση ήταν ήδη τεταμένη. 

 

Έτσι η αποστολή της απελευθέρωσης των Άγγλων αιχμαλώτων ματαιώθηκε.

 

 

ΠΗΓΗ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

 

ΜΑΧΗ ΤΣΑΚΟΡΕΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ (17/9/43)

Στις 16 Σεπτεμβρίου οι μονάδες του 5/42 αναπαύθηκαν και ανεφοδιάσθηκαν σε τρόφιμα και πυρομαχικά. Το απόγευμα της ημέρας αυτής εστάλη από το Σύνταγμα στις μονάδες του, δελτίο πληροφοριών περί κινήσεων και προθέσεων του εχθρού. Κατά τις πληροφορίες που είχε το Σύνταγμα νέα φάλαγγα Γερμανικών αυτοκινήτων επρόκειτο το πρωι της επομένης να κινηθεί από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να διασπάσει τον αποκλεισμό της φρουράς Λιδωρικίου, που ασκούσε το 5/42, και να την ενισχύσει.

Αργά τη νύχτα της 16 προς 17 Σεπτεμβρίου εξεδόθη από το Σύνταγμα προς τις μονάδες του διαταγή επιχειρήσεων. Με αυτήν το 5/42 θα επετίθετο κατά της μεγάλης φάλαγγας των γερμανικών αυτοκινήτων, που θα εκινούντο από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι, σε δύο τοποθεσίες, με κάλυψη των νώτων του ως εξής:


1. Ο 1ος λόχος -Μήταλας- στην τοποθεσία "Έλατος", την οποία να φράξει ώστε να μη μπορέσει άλλη πεζοπόρος Γερμανική φάλαγγα από την Άμφισσα να φθάσει στο Λιδωρίκι.

2. Κατά της οπισθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας δια των 2ου και 4ου λόχου -Ντούρος, Δεδούσης- και του τμήματος Κρανιά, που βρίσκονταν καταυλισμένα στα Σπλίδια, υπό τη διοίκηση του Λαγγουράνη.

3. Κατά της εμπροσθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή "Τσακόρεμα" διά των 3ου και 5ου λόχων -Καϊμάρας, Κοκκόρης-, της διμοιρίας πολυβόλων -Αποστολόπουλος- και μικρών ομάδων -Λοκροί, Τεμπέλης-. Οι λόχοι 3ος και 5ος θα υπάγοντο υπό τον Φωτιά, ενώ η διεύθυνση της όλης επιχειρήσεως στην περιοχή αυτή ανετέθη στον Παπαβασιλείου.

Προς εκτέλεση της διαταγής αυτής ο 1ος λόχος έφθασε στον "Έλατο" και πληροφορήθηκε ότι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινούνταν προς το Προσήλιο και τις Καρούτες. Την πληροφορία αυτή ο Μήταλας την μετεβίβασε στον Λαγγουράνη με εισήγηση ν' αναθέσέι στις δυνάμεις αυτές το φράξιμο των διαβάσεων "Έλατος" και "Παπού", αυτός δε να κινηθεί προς το "Τσακόρεμα" προς ενίσχυση του συγκροτήματος Παπαβασιλείου.

Ο Λαγγουράνης δεν δέχθηκε τις προτάσεις Μήταλα γιατί οι δικές του πληροφοριες έφεραν ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν είχαν φιλικές διαθέσεις και είχαν διατυπώσει την αξίωση να εγκαταλείψει το 5/42 τη θέση "Τσακόρεμα". Τον διέταξε να μην απομακρυνθεί από τη θέση "Έλατος" και ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ, εκτός αν αυτό επιβαλόταν από τα πράγματα, οπότε να φερθεί ως εάν ήταν Γερμανοί.

Κατόπιν της εντολής αυτής ο Μήταλας ελίσσετο περί την τοποθεσία "Έλατος" και περί το τάγμα του Μπελή, που είχε σταθμεύσει στο Προσήλιο, και κατώρθωσε ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ. Τα τμήματα των αποσπασμάτων Λαγγουράνη και Παπαβασιλείου κινήθηκαντην νύκτα και κατέλαβαν τις θέσεις τους κοντά στην αμαξιτή οδό Αμφίσσης - Λιδωρικίου.
Ειδικότερα το απόσπασμα Παπαβασιλείου, πριν ξημερώσει η 17 Σεπτεμβρίου, κατέλαβε τις εξής θέσεις, που τις είχε αναγνωρίσει προηγουμένως ο Ταγματάρχης Παπανικολάου.

1. Η διμοιρία πολυβόλων Αποστολοπούλου με τα δύο βαρέα πολυβόλα της, υποστηριζόμενη από ομάδα ανταρτών, νοτίως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου με αποστολή να βάλει θεριστικώς τη Γερμανική φάλαγγα ευθύς ως το πρώτο όχημά της φθάσει στη γέφυρα Τσακορέματος. Τη διοίκηση όλων ανέλαβε ο Ταγματάρχης Μαρούδας.
2. Ο 3ος λόχος βορείως της αμαξιτής οδού και ανατολικώς της γέφυρας Τσακορέματος, με διάταξη αποκλίνουσα προς τ' ανατολικά, για ν' αποφύγει τυχόν υπερκερασή του από το αριστερό του. Τον λόχο αυτό ενίσχυσαν πολλοί άνδρες -και γέροντες ακόμη- που έσπευσαν, ένοπλοι, εθελοντικώς από τη Βουνιχώρα.
3. Ο 5ος λόχος βορείως της οδού και δυτικώς της γέφυρας.
4. Μεταξύ των δύο λόχων, 3ου και 5ου ετάχθη η ομάδα αξιωματικών από την Λοκρίδα.
5. Ο ανθυπολοχαγός Τεμπέλης, με ομάδα, ανέλαβε να επιτηρεί την κατεύθυνση Λιδωρίκι Ανάθεμα και
6. Μαχητικές ομάδες στη καμπή της αμαξιτής οδού, δυτικά από τα Πεντεόρια.
7. Παρατηρητήριο επιτηρήσεως της οδού ορίσθηκε η κορυφή Τσούτα, στην οποία τοποθετήθηκαν άνδρες της μαχητικής ομάδας Βουνιχώρας.

Ευθύς ως ξημέρωσε, φάλαγγα από 50 και πλέον αυτοκίνητα με δύο άρματα μάχης και με μοτοσυκλέτες, πλήρη Γερμανικού στρατού, εξοπλισμένη με πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα, και οπλοπολυβόλα, κινήθηκε από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι διά της αμαξιτής οδού. Το απόσπασμα Λαγγουράνη, που είχε αποστολή να κτυπήσει την οπισθοφυλακή της φάλαγγας στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας, δεν επενέβη, κατόπιν διαταγής του Διοικητή του, λόγω της μεγάλης δυνάμεως της φάλαγγας, ως εδικαιολογήθη εκ των υστέρων.

Έτσι, η φάλαγγα προχώρησε ανενόχλητη προς το Λιδωρίκι. Το απόσπασμα Παπαβασιλείου ήταν αναγκασμένο, λόγω της διαμορφώσεως του εδάφους, να εμπλακεί οπωσδήποτε σε σκληρό και άνισο αγώνα, γιατί η απαγγίστρωση ήταν δύσκολη χωρίς συμπλοκή με τον εχθρό, λαμβανομένου υπ' όψιν ότι οι κλιτύες της Γκιώνας είναι εντελώς γυμνές.

Το μήκος της φάλαγγας ήταν πολύ μεγάλο, γιατί τ' αυτοκίνητα απείχαν αρκετά το ένα με το άλλο οπότε η βαλλομένη απόσταση από τ' αυτόματα όπλα ήταν το ήμισυ περίπου του μήκους της φάλαγγας.
Μόλις τα πρώτα Γερμανικά αυτοκίνητα έφθασαν στη γέφυρα του Τσακορέματος που είχε ναρκοθετηθεί ενώ η οδός είχε αποφραχθεί με ογκολίθους, δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά, και αναγκάσθηκαν να σταματήσουν. Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν και άλλοι μεν κατέβηκαν από τα αυτοκίνητα και καλύφθηκαν στις τάφρους της οδού ή πίσω από προκαλύματα, άλλοι δε, πανικόβλητοι, έμειναν στ' αυτοκίνητα. Το μισό της φάλαγγας είχε καθηλωθεί και εσφυροκοπείτο αγρίως από τα πολυβόλα και από τα όπλα των ανταρτών. Μάταια προσπαθούσαν οι Γερμανοί αξιωματικοί να ενθαρρύνουν τους άνδρες τους και να τους προτρέπουν με φωνές να λάβουν θέσεις και να βάλουν. Τα δύο άρματα μάχης άρχισαν να βάλουν με καταιγιστικά πυρά προς όλες τις κατευθύνσεις κινούμενα από την κεφαλή έως την ουρά της φάλαγγας και αντιστρόφως.

Προς στιγμήν το κέντρο των Γερμανών κάμφθηκε και δύναμη μεγαλύτερη του λόχου ετράπη εις φυγήν προς Νότο.
Δυστυχώς τα δύο πολυβόλα του αποσπάσματος αχρηστεύτηκαν μετά τις πρώτες ριπές. Τα πυρά των Γερμανών εστράφησαν προς την περιοχή του 3ου λόχου, ο οποίος, με τη δραστηριότητά του, επέφερε τις μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό. Άφθαστο υπήρξε το θάρρος και η ευστοχία των ανταρτών, οι οποίοι, με πρωτοφανή ηρωϊσμό, ενθουσιασμό και ψυχραιμία αψήφισαν τον κίνδυνο και έβαλαν κατά του εχθρού ακόμη και με πέτρες, γιατί η μεταξύ τους απόσταση ήταν πολύ μικρή -50 έως 200μ.-. Επομένως κάθε αντάρτης έβαλε συνεχώς και με καταφανή τ' αποτελέσματα της βολής του.

Επί ώρες εβάλοντο οι Γερμανοί εξ εγυτάτης αποστάσεως θεριστικώς με οπλοπολυβόλα, αυτόματα, τουφέκια και χειροβομβίδες, χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους. Μετά 2 περίπου όμως ώρες άρχισαν να βάλουν με δεκάδες βαρείς όλμους και πολυβόλα, που τα έταξαν στην ουρά της φάλαγγας, ανενόχλητοι γιατί, όπως παραπάνω ανεγράφη, το δεύτερο ήμισυ της φάλαγγας δεν εβάλλετο από τα όπλα των ανταρτών. Οι λοιποί Γερμανοί, κατόπιν τούτου, ανεθάρρησαν και άρχισαν να βάλουν καταιγιστικώς, με τ' αυτόματά τους, κατά των θέσεων των ανταρτών.

Κατά τον χρόνο αυτό, οι κραυγές των επί της οδού και εντός των αυτοκινήτων Γερμανών τραυματιών, οι φωνές των Αξιωματικών τους, οι οποίοι προσπαθούσαν να τους εμψυχώσουν, οι εκρήξεις των όλμων και των χειρομβοβίδων, οι κρότοι των πολυβόλων και των τουφεκιών, ο θόρυβος των τανκς, οι αλλαλαγμοί των ανταρτών "αέρα-αέρα", οι καπνοί των καιομένων αυτοκινήτων και η σκόνη από τις διαρρήξεις των βλημάτων, μετέβαλαν το χώρο της μάχης σε αληθινή κόλαση πυρός και σιδήρου.

Οι σκοπευτές, οι ακροβολιστές και οι Αξιωματικοί των βορείως της αμαξιτής οδού τμημάτων, έδειξαν πρωτοφανή ηρωϊσμό και αυτοθυσία, παρά το νεαρό και το απειροπόλεμο της ηλικίας τους. Οι περισσότεροι αντάρτες ήσαν ηλικίας κάτω των 20 ετών και αγύμναστοι. Στη μάχη αυτή απέδειξαν ότι μάχονταν χωρίς να έχουν επίγνωση του κινδύνου που διέτρεχαν. Τους μαχόμενους βοήθησαν και οι μαχητικές ομάδες του Γαλαξειδίου και των Πεντεορίων, οι οποίες έσπευσαν στο πεδίο της μάχης και έβαλαν κατά της οπισθοφυλακής της Γερμανικής φάλαγγας.

Προκάλεσαν, έτσι, αντιπερισπασμό και οι Γερμανοί νόμισαν ότι ήταν κυκλωμένοι από όλες τις κατευθύνσεις. Γι' αυτό και έλαβαν μέτρα αποκρούσεως επιθέσεως εναντίον της ουράς της φάλαγγας.
Η μάχη διήρκεσε πλέον των 6 ωρών, μέχρις ότου οι αντάρτες εξήντλησαν και το τελευταίο φυσίγγιο. Η δυσκολία της απαγκιστρώσεως και της συμπτύξεως ήταν μεγάλη λόγω εγγύτητας των εχθρών αφ' ενός και της γυμνότητας και ανωφέρειας του εδάφους προς την κατεύθυνση της Γκιώνας, προς την οποία οι μονάδες έπρεπε ν' αποσυρθούν.

Η απαγκίστρωση έγινε τμηματικά. Πρώτος υποχώρησε ο 5ος λόχος και τελευταίος ο 3ος. Οι μονάδες του 5/42 είχαν έναν αξιωματικό -τον Καϊμάρα-, τρεις οπλαρχηγούς -Χρ. Βαρβάτος, Παν. Καϊμάρας, Νικ. Κοκκόρης- και δύο αντάρτες τραυματίες. Οι Γερμανοί πρέπει να είχαν σοβαρές απώλειες γιατί διεκόμισαν από την Ιτέα προς την Αθήνα αρκετούς Αξιωματικούς τραυματίες δι' αεροπλάνου. Ομοίως αχρηστεύθηκαν αρκετά αυτοκίνητα. Οι Γερμανοί, υπό την κάλυψη των αρμάτων και των πολυβόλων συγκέντρωσαν τους νεκρούς και τους τραυματίες τους και, αντί να συνεχίσουν την πορεία τους προς το Λιδωρίκι, επέστρεψαν στην Άμφισσα, από όπου το πρωί είχαν ξεκινήσει. Έτσι δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Οι αντάρτες αποσύρθηκαν, για ανάπαυση στην περιοχή Παπαδάκος Βουνιχώρας αφού εγκατέστησαν φυλάκια επιτηρήσεως της οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου.

Μετά τη μάχη αυτή, οι Ιταλοί του Λιδωρικίου είχαν οικτρό τέλος. Παρεδόθησαν στους Γερμανούς, αφοπλίσθηκαν και γυμνοί, ξυπόλητοι, σωστά ανθρώπινα ράκη οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
 

ΠΗΓΗ: "ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ε.Κ.ΚΑ 1941-1944" ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

 

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΚΑΛΟΥΛΑΣ (14-9-43)

Κάντε κλικ εδώ για περισσότερα

Κατά την διάρκεια της νυκτός Γερμανικό απόσπασμα εκ 300 ανδρών περίπου μετά βαρέως οπλισμού εκινήθη εκ Λιδωρικίου με διάταξιν προσπελάσεως προς την κατεύθυνσιν του χωρίου Σκαλούλας. Ό Ύπολ/γός Λαϊνας Χαρ. επικεφαλής περιπόλου, κινηθείς κατά την νύκτα επί της οδού Καρουτων-Σκαλούλας, συνηντήθη με την πλαγιοφυλακή του εχθρού και εβλήθη υπ' αυτής

Κατά την συμπλοκή ταύτη έπεσε ηρωικότατα μαχόμενος ο εν λόγω Ύπολ/γός επιδείξας εξαιρετική τόλμη. Την αυτήν διαγωγή επέδειξε και ο γενναίος επιλοχίας Ζαβός.

Οι Γερμανοί μόλις εξημέρωσε κύκλωσαν το χωρίον Σκαλούλα και αφού συνεκέντρωσαν όλους τούς κατοίκους και ιδίως τα γυναικόπαιδα εις την εκκλησία του χωρίου, άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τάς οικίας.

Το Αρχηγείο Καϊμάρα από ενωρίς κατέλαβε θέσεις εξορμήσεως επί του αντερείσματος Πλατώ με αποστολή, όπως εμπόδιση με πάσα θυσία την κίνησιν των Γερμανών προς την κατεύθυνσιν Καρουτων, υποστηριζόμενο υπό των πολυβόλων του Συν/τος και των λοιπών τμημάτων αυτού.

Ευθύς ως οι Γερμανοί ήρχισαν να πυρπολούν το χωρίον, ο Ύπολ/γός Καϊμάρας επικεφαλής των ανδρών του επετέθη αιφνιδιαστικά  εκ του αντερείσματος Πλατώ κατά των εντός του χωρίου Σκαλούλας εβρισκομένων Γερμανών.

Οι Γερμανoί υποστηριζόμενοι υπό των πυρών των όλμων και πυροβόλων του φρουρίου Λιδωρικίου, αμύνθηκαν σθεναρως, πλην όμως λόγω της σφοδρότατης και τολμηρας επιθέσεως των ανταρτών του 5/42 αφ' ενός και των θεριστικών πυρών των πολυβόλων αφ' έτέρου, τα όποία κατέκλυζαν όλόκληρον την πεδινή περιοχή, αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν το χωρίον. Τραπέντες δε εις άτακτο φυγή κατέφυγαν εντός του φρουρίου.

Τόσον μεγάλος ήτο ο πανικός των, ώστε εγκατέλειψαν εντός και πέριξ του χωρίου ίππους, πολυβόλα, πυρομαχικά, τρόφιμα και όλα τα διαρπαγέντα είδη των κατοίκων. Δια της έγκαίρου και αιφνιδιαστικής ταύτης ενέργειας του Αρχηγείου Καϊμάρα διεσώθησαν τόσον τα γυναικόπαιδα, όσον και το χωρίον, πλην πέντε έως εξ κτηρίων, τα όποία είχαν έμπρησθη (κυρίως αχυρώνες).

 Εις την μάχη έλαβαν μέρος και άνδρες της μαχητικής ομάδος Καρουτων, με επικεφαλής τον γέροντα αλλά λεβέντη Πρόεδρο της Κοινότητος Τριανταφύλλου.

Κατά την διάρκεια της μάχης έτραυματίσθη ο Ύπολ/γός Καραδήμας Άλ. και 4 αντάρτες ελαφρώς, ηχρηστεύθη δε δια βλήματος όλμου εν βαρύ πολυβόλο του Συν/τος. Οι Γερμανοί είχαν τούς 5-6 νεκρούς και 15-20 τραυματίας.

Μετά το πέρας της μάχης το Αρχηγείο Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανια απεσύρθησαν προς ανάπαυσιν εις Καρουτες, το δε Αρχηγείο Μήταλα εγκατέστησε προφυλακές εις την περιοχή Πλατώ.

Την 15ην Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί, μετά την ήττα της προηγουμένης, δεν τόλμησαν να εξέλθουν του φρουρίου-του Λιδωρικίου. Κατά την ημέρα δε εκείνη έγένετο μετά τιμών ή κηδεία του ηρωος Ύπολ/γου Λαϊνα εις το Νεκροταφείο Καρουτων, παρoυσία των κατοίκων και ανταρτών του Συν/τος.

 Το απόγευμα της ίδίας ημέρας ανεφωδιάσθησαν τα τμήματα του Συν/τος και μεταστάθμευσαν εις άλλες περιοχές. Το Αρχηγείο Καϊμάρα και ή Διμοιρία πολυβόλων με επικεφαλείς τον Ύπολ/γόν Πεζικού Αποστολόπουλον Κων/νον μετεκινήθησαν και έγκατεστάθησαν εις την περιοχή Έλμάτικα Βουνιχώρας, βορείως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης-Λιδωρικίου. Την επομένη το Αρχηγείο Ντούρου και το τμήμα Κρανιά με τον Ύποδ/τήν του Συν/τος Αντ/ρχην Λαγγουράνην μεταστάθμευσαν εις την περιοχή Σπλίδια- Τρύπη Άγ. Ευθυμίας.

 

ΜΑΧΗ ΤΟΥ 5/42 ΣΕ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (12-13/9/1943)

 

ΜΑΧΗ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (12-13/9/1943)

 

Το συγκρότημα Παρνασσίδος υπό τον Ταγ/χην Φωτιάν Χρ. μετεστάθμευσεν εις την περιοχήν Καρούτες, όπου έλαβε την εξής διάταξιν:

Ο Ντούρος εις τον αυχένα Έλατος με αποστολή ασφαλείας προς την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Η κατεύθυνσις αύτη ήτο μεγάλης στρατ. σημασίας, διότι εξησφάλιζε τα νώτα του συντάγματος από κύκλωσιν. Οι Μήταλας και Καϊμάρας ως και το τμήμα Κρανιά, εις περιοχήν Καλτετζά Λιδωρικίου. Ομάς ανταρτών του Δεδούση με τον Υπολ/γον Λαϊνάν Χαρ. εγκατέστησε φυλάκιον προς την κατεύθυνσιν Σκαλούλας. Ο Λοχαγός Δεδούσης μετέβη εις Τριταίαν και Ιτέαν με τον σκοπόν όπως συγκεντρώσει τους άνδρας του.

Η ως άνω διάταξις ελήφθη κατόπιν αποφάσεως του Συν/τος, όπως επιτεθή κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου. Τμήμα Παπαβασιλείου (λόχος Κοκκόρη) διετάχθη να καλύψη το Συν/μα από την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Πράγματι τούτο κατέλαβε την αμαξιτήν οδόν εις την θέσιν Ανάθεμα. Ούτως είχον τα πράγματα, όταν η Επιτροπή Αγώνος του Συν/τος εις Λιδωρίκιον απέστειλε εις το Συν/μα δελτίον πληροφοριών περί της δυνάμεως της Ιταλικής φρουράς και της εν γένει καταστάσεως της.

Αφού ελήφθη η κυκλωτική διάταξις εκ μέρους του Συγκροτήματος Παρνασσίδος, εστάλη προς τον Ιταλόν διοικητήν της φρουράς τελεσίγραφον εκ μέρους του Συν/τος, όπως παραδοθή προς αποφυγήν ασκόπου αιματοχυσίας, δεδομένου ότι υπεγράφη ανακωχή μεταξύ Αγγλίας και Ιταλίας, αφορώσα την κατάπαυσιν των εχθροπραξιών και παράδοσιν των όπλων. Το τελεσίγραφον τούτο διεβιβάσθη εις τον Ιταλόν φρούραρχον κατά δύο τρόπους:

α) εγγράφως δια προσώπου της εμπιστοσύνης του Συν/τος και κατά τρόπον μυστικόν
β) τηλεφωνικώς, συνδεθείσης της γραμμής Λιδωρικίου - Αμφίσσης, εγγύς του χωρίου Μαλανδρίνου με τηλέφωνον του Συν/τος υπό του Ταγ/χου Βοσκίδου.

face="Palatino Linotype"> Ο Ιταλός φρούραρχος απάντησεν αμέσως ότι είναι πρόθυμος να έλθη εις διαπραγματεύσεις προς παράδοσιν, με την παράκλησιν αύται να γίνουν εντος της πόλεως και με αρκετή προφύλαξιν, ώστε να μην αντιληφθή τίποτε η εξ 20 περίπου Γερμανών φρουρά, η οποία διετήρει εν λειτουργία σταθμό ασυρμάτου εντος του Λιδωρικίου.

Προς τούτο το Συν/μα απέστειλε 3μελή επιτροπήν εκ των Υπολ/γων Καϊμάρα Γ., Μήταλα Αν., και του Ανθ/γου Βλάϊκου ως διερμηνέως, οι οποίοι εθελουσίως εζήτησαν συμμετοχήν εις την πολύ επικίνδυνον ταύτην αποστολήν.

Η εν λόγω Επιτροπή με κίνδυνον της ζωής της, εισήλθεν εις την πόλιν την μεσημβρίαν περίπου της 11ης Σεπτεμβρίου 1943 ενόπλως και με στολήν και συνήντησε δύο Ιταλούς αξκους αντιπροσώπους του φρουράρχου εις την οικίαν του Βασ. Καραμήτσου οπαδού του 5/42.
Μεταμφιεσμένη κατόπιν η Επιτροπή (πολιτική περιβολή) μετέβη εις το φρουραρχείον, όπου εβρίσκετο ο Ιταλός φρούραρχος. Η Επιτροπή ανεκοίνωσεν εις τον φρούραρχον, ότι έχει διαταγή από το 5/42 Σ.Ε. να διαπραγματευτή μετ' αυτού την παράδοσιν της φρουράς και ολοκλήρου του οπλισμού και υλικού ταύτης. Ο Ιταλός φρούραρχος υπεσχέθη ότι θα παραδοθή μετά της φρουράς του, πλήν όμως εζήτησεν προθεσμίαν δύο ωρών δια να ετοιμάση το προσωπικόν και υλικόν, ως έλεγε.

Η Επιτροπή, αφού παρέσχε 2ωρον προθεσμίαν μέχρι της 14ης ώρας, μετά την λήξιν της οποίας, ως εδήλωσε, το Συν/μα ήτο αποφασισμένο να ενεργήση έφοδον, επέστρεψεν εις την έδραν του Συν/τος. Καθ' ον χρόνον ελάμβανον χώραν αι διαπραγματεύσεις αύται, αφίχθη ο άγγλος σύνδεσμος Τζεφ, ο οποίος ήλθεν εις άμεσον επαφήν με τον Ιταλόν φρούραρχον. Ο φρούραρχος εζήτησεν παράτασιν προθεσμίας μέχρι της 10ης πρωινής της επομένης, πράγμα το οποίον επέτυχεν εν αγνοία του Συν/τος και παρά τας εν συνεχεία διαμαρτυρίας τούτου.

Ο ΕΛΑΣ πληροφορηθείς τα των διαπραγματεύσεων του 5/42 Συν/τος μετά του Ιταλού φρουράρχου, απέστειλεν έγγραφον εις τον Υπ/δκτην του Συν/τος Αν/ρχην Λαγγουράνην, διά του οποίου διεμαρτύρετο δια την τοιαύτην ενέργειαν του Συν/τος εις την περιοχήν του ΕΛΑΣ(!) και με ύφος ιταμόν απήτει να απομακρυνθή το Συν/μα εκ της περιοχής Λιδωρικίου, με σκοπόν βέβαια να καρπωθή τα λάφυρα μόνον ο ΕΛΑΣ. Παραλλήλως απέστειλε τελεσίγραφον εις τον Ιταλόν φρούραρχον, όπως παραδοθούν μόνον εις τον ΕΛΑΣ, με τη απειλήν ότι, εάν επιχειρήσουν να παραδοθούν εις το 5/42, θα δεχθούν επίθεσιν τόσον οι Ιταλοί, όσον και το 5/42. Κατόπιν επεμβάσεως του Τζεφ διηυθετήθη το ζήτημα και εγένετο συνεννόησις περί συνεργασίας κατά του εχθρού.

Η χορηγηθείσα υπό του Ταγμ/χου Τζεφ παράτασις παραδόσεως ανησύχησε πάντας, πλην αυτού, ο οποίος, ως εδήλωσεν, ήτο βέβαιος ότι ο Ιταλός Ταγ/χης θα ετήρει τον λόγον του.

Την πρωϊαν της 12ης Σεπτεμβρίου επέταξαν άνωθεν του Λιδωρικίου Γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία έρριψαν πρώτον μερικά δέματα εντός του φρουρίου και κατόπιν επολυβόλησαν τα πέριξ της πόλεως υψώματα. Διεφάνη πλέον ότι ο άγγλος Ταγ/χης εξηπατήθη υπό του Ιταλού φρουράρχου, ο οποίος δια της παρατάσεως εσκόπευε να κερδίση χρόνον, μέχρις ότου αφιχθούν ενισχύσεις εκ Ναυπάκτου. Πράγματι όταν έληξεν η δοθείσα υπο του Τζεφ προθεσμία (10η πρωινή), οι Ιταλοί αντί άλλης απαντήσεως ήρχισαν να βάλλουν σφοδρότατα δι' όλων των βαρέων όπλων κατά των πέριξ υψωμάτων, τα οποία κατείχε το Συν/μα.

Εν τω μεταξύ εκινήθησαν εσπευμένως εκ Ναυπάκτου πλεον των 30, φορτηγά αυτοκίνητα πλήρη γερμανικού στρατού, με τον σκοπόν όπως διασπάσουν τον κλοιό των ανταρτών.

Η έναντι του Συν/τος εχθρική στάση του ΕΛΑΣ, καθώς και η δολιότης του απεδείχθη με όλην την μεγαλοπρέπειάν της κατά την μάχην ταύτην. Κατόπιν προφορικής συμφωνίας ο ΕΛΑΣ έπρεπε να ασφαλίση το Συν/μα από δυσμών, καταλαμβάνων την στενωπόν του Στενού. Πλήν όμως πριν αφιχθούν οι Γερμανοί, το φυλάκιον του ΕΛΑΣ είχε εγκαταλείψει την περιοχήν ταύτην και αφήκεν ούτω ακάλυπτον το Συν/μα εκ της πλέον επικινδύνου περιοχής. Ούτω, ανενόχλητοι πλέον οι Γερμανοί, επετέθησαν κυκλωτικώς κατά των μαχομένων εις τα υψώματα του Λιδωρικίου τμημάτων του Συν/τος μετά των Ιταλών. Η μάχη διήρκεσε μέχρι της νυκτός, υπήρξε δε σφοδροτάτη. Παρ' όλον ότι το Συν/μα ενεπλάκη εις διμέτωπον και άνισον αγώνα, κατώρθωσε ν' αποκρούση τους Γερμανούς και να επιφέρη σοβαράς εις αυτούς απωλείας.

Κατά την μάχην, ομάς του ΕΛΑΣ εκ 15 περ. ανδρών έλαβε την εντολήν, όπως ενισχύση δήθεν το 5/42. Αύτη όμως αντί να λάβη μέρος εις τον διεξαχθέντα αγώνα εθεώρησε καλόν να κρυφτή όπισθεν του Αρχηγείου Καϊμάρα, το οποίον κατείχε την θέσιν Καλτεζά.
Ευθύς ως εξεδηλώθησαν τα πυρά των όλμων και πυροβόλων των Ιταλών, οι άνδρες του ΕΛΑΣ πανικοβληθέντες ετράπησαν εις φυγήν χωρίς να βάλουν έστω μιά βολήν τυφεκίου. Τοιούτος υπήρξεν ο ηρωϊσμός των παλληκαριών του ΕΛΑΣ κατά την μάχην του Λιδωρικίου, τα οποία κατά την έναρξιν της μάχης ενεθυμήθησαν ότι "έπρεπε να πάνε για συσσίτιο!!!".

Το βάρος της επιθέσεως των Γερμανών υπέστη το Αρχηγείον Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανιά. Το 5/42 διέθετε ελαφρά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα, ενώ ο εχθρός διέθετεν άφθονον και βαρύτατον οπλισμόν, ήτοι πυροβόλα, όλμους , πολυβόλα και αεροπλάνα.

Το 5/42 κατά την σφοδράν ταύτην μάχην είχε 2 τραυματίας, συνέλαβε δε 5 αιχμαλώτους Ιταλούς. Αι απώλειαι των γερμανών ήσαν σημαντκαί. Το Συν/μα, αφού δεν κατόρθωσε να επιτύχη τον επιδιωκόμενον σκοπόν, λόγω της ανεξηγήτου επεμβάσεως του άγγλου Τζεφ και της δολιότητος του ΕΛΑΣ, διέταξε ν' αποσυρθούν την νύκταν τα τμήματά του εις το αντέρεισμα Πλατώ. δυτικώς των καρουτών και να εγκαταστήσουν προφυλακάς. Η 13η Σεπτεμβρίου διέρρευσεν με ηρεμίαν εκτος μιάς νυκτερινής επιχειρήσεως προς την κατευθυνσιν Λιδωρικίου και μερικών παρενοχλητικών πυρών.