Θύμιος Δεδούσης - ο Σταυραετός της Ρούμελης

Ο Θύμιος Δεδούσης (φώτο) γεννήθηκε στην Τριταία στις 13/03/1911. Η πολεμική του δράση ξεκίνησε κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 οπότε και υπηρέτησε την Πατρίδα ως λοχαγός πυροβολικού. 

Μετά την κατάρρευση του μετώπου το 1941 επέστρεψε στον τόπο καταγωγής του, την Τριταία της ορεινής Παρνασσίδας. 

 Ο πατριωτισμός του όμως δεν του επέτρεπε να παραμένει ανενεργός. Μόλις έμαθε από έναν ντόπιο γέρο βοσκό ότι σε μία κοντινή σπηλιά υπήρχαν περίπου 50 ντουφέκια εγκαταλελειμμένα από υποχωρούντες Έλληνες στρατιώτες, έσπευσε και τα  πήρε. Τα μετέφερε σε ασφαλές μέρος ώστε να χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη ώρα. Παράλληλα άρχισε να εμψυχώνει τους συντοπίτες του και να μιλάει σε άτομα εμπιστοσύνης για ξεκίνημα ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών.  Μες στο φθινόπωρο του 1941 στην Παρνασσίδα ακουγόταν το όνομά του και πολλοί ήταν πρόθυμοι να τον ακολουθήσουν. Όπως όμως πάντα συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, η κίνηση του Δεδούση δεν άργησε να γίνει γνωστή και στους Ιταλούς κατακτητές οι οποίοι πλέον τον αναζητούσαν. Όντας καταζητούμενος βγαίνει στο βουνό, και αρχές του 1942 αποφασίζει να μεταβεί στην Αθήνα για επαφές με άλλους πρόθυμους να αναλάβουν δράση.

 Όμως τον Ιανουάριο του 1942 συλλαμβάνεται μετά από προδοσία στην οδό Αθηνάς από Ιταλούς καραμπινιέρους και κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ όπου παραμένει για 10 μέρες. Μεταφέρεται στις φυλακές της Άμφισσας όπου παραμένει για 3 μήνες ως τον Μάιο του 1942 και υπομένει τρομερά βασανιστήρια απ’τους Ιταλούς. Ο τρίμηνος εγκλεισμός του στις φυλακές της Άμφισσας ήταν εφιαλτικός και είχε μεταβληθεί σε ένα σωματικό ράκος.

 Τον Μάιο του 1942 γίνεται η δίκη του σε ιταλικό στρατοδικείο στην Αθήνα. Τελικώς τιμωρείται με τριετή φυλάκιση, καθώς συγγενείς και συνάδελφοί του μάζεψαν χρήματα και δωροδόκησαν τους ιταλούς στρατοδίκες. Μεταφέρεται στις φυλακές Λαρίσης, απ’όπου καταφέρνει και αποδρά τον Μάιο του 1943. [1]

 Πηγαίνει στην Αθήνα όπου έρχεται σε επαφή με την οργάνωση Στρατιωτική Ιεραρχία του Αλέξανδρου Παπάγου. Κατατοπίζεται σχετικά με το αντάρτικο στα βουνά που είχε ήδη φουντώσει, και τον Ιούλιο του 1943 ξεκινάει επικεφαλής 20 αξιωματικών για να πάει στον τόπο καταγωγής του την Φωκίδα για να ενταχθεί στο Σύνταγμα 5/42 του Δημήτριου Ψαρρού[2]. Το 5/42 τότε είχε ανασυγκροτηθεί για τρίτη φορά μετά τις δύο προηγούμενες διαλύσεις του απ’τον ΕΛΑΣ.

  

 Στις 10/08/1943 ο Δεδούσης φτάνει στην Γαρδινίτσα όπου παρουσιάζεται στον υποδιοικητή του 5/42 αντισυνταγματάρχη Λαγγουράνη, και εκφράζει την πρόθεσή να υπηρετήσει στο σώμα. Γίνεται δεκτός, εξοπλίζεται και αναλαμβάνει την διοίκηση του 4^ου λόχου του τάγματος Παρνασσίδας του 5/42. [3]

Στις 30/08/1943 γίνεται στην Γαρδίνιτσα η ορκωμοσία του συντάγματος στην Γαρδίνιτσα, όπου συμβαίνει ένα έντονο επεισόδιο. Μετά την ορκωμοσία ο ταγματάρχης Φαρμάκης ξηλώνει το στέμμα απ’το πηλίκιο και το πετά στο έδαφος , παρουσία του Ψαρρού ο οποίος δεν αντέδρασε καθόλου. Ο Δεδούσης, ένθερμος βασιλόφρων, ρωτάει τον Ψαρρό αν οι αξιωματικοί που ανέβηκαν στο βουνό να πολεμήσουν τον κατακτητή αναλαμβάνουν και πολιτικές υποχρεώσεις απέναντι στο 5/42 και κυρίως απέναντι στην ΕΚΚΑ που ήταν η πολιτική οργάνωση που το κηδεμόνευε. Ο Ψαρρός απάντησε αρνητικά.  Ο Δεδούσης δεν έδωσε συνέχεια στο επεισόδιο, όμως η δυσαρέσκεια των βασιλικών του συντάγματος ήταν εμφανής. Κάποιοι αποχώρησαν. [4]

  

 Λίγες μέρες μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, στις 11/09/1943 ο Δεδούσης μπαίνει μόνος του στην Ιτέα και ζητάει απ’τον ιταλό διοικητή να του παραδώσει χωρίς αντίσταση όλο τον οπλισμό της τοπικής φρουράς. Του λέει, ότι αν αρνηθεί θα του επιτεθεί και θα τον εξοντώσει. Φυσικά, ο Δεδούσης μπλόφαρε καθώς ο λόχος του (30 άνδρες τότε) δεν είχε την δύναμη να κάνει κάτι τέτοιο. Ο Ιταλός διοικητής όμως τον πίστεψε (ή τουλάχιστον δεν είχε καμμία διάθεση να πολεμήσει, ενδεικτικό του χαμηλού ηθικού των Ιταλών) και του παρέδωσε όλο τον οπλισμό της μονάδας του. [5]

  

Στις 17/09/1943 ο λόχος του Δεδούση συμμετείχε στην μάχη του Τσακορέματος. Σε αυτήν το 5/42 χτύπησε δια ενέδρας γερμανική φάλαγγα που πήγαινε απ’την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να σπάσει τον κλοιό της γερμανικής φρουράς του Λιδωρικίου. Ο 4^ος λόχος του Δεδούση μαζί με τον 2^ο λόχο του Ντούρου και το τμήμα του Κρανιά ήταν υπό την διοίκηση του Λαγγουράνη και είχαν την αποστολή να χτυπήσουν την γερμανική οπισθοφυλακή στην  περιοχή της Αγίας Ευθυμίας [6]. 

Ο Λαγγουράνης όμως τους διέταξε να μην το κάνουν, με την δικαιολογία ότι η φάλαγγα ήταν μεγάλη. [7]

  

 Στις 26/10/1943 τμήμα του λόχου Δεδούση με επικεφαλής τον Κρίκο, χτύπησε γερμανικό αυτοκίνητο γεμάτο στρατιώτες στην Αργομοίρα, μία τοποθεσία μεταξύ Άμφισσας και Λιδωρικίου. Όλοι οι γερμανοί σκοτώθηκαν εκτός από έναν. [8]

  Κατά το τέλος Νοεμβρίου 1943 το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ανέθεσε στο 5/42  την αποστολή της απελευθέρωσης 2.500 Άγγλων αιχμαλώτων που θα μεταφέρονταν σιδηροδρομικώς απ’την Αθήνα στην Γερμανία. Αυτό θα γινόταν με αιφνιδιαστικό χτύπημα στο σιδηροδρομικό σταθμό της Τιθορέας. Το απόσπασμα που συγκροτήθηκε για την εκτέλεση της αποστολής αποτελείτο απ’τους λόχους Μήταλα και Δεδούση και είχε επικεφαλή τον Λαγγουράνη. Όταν όμως το απόσπασμα του 5/42 έφτασε στην Σουβάλα στις 01/12/1943, δέχτηκε τελεσίγραφο απ’το 36^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ του Θύμιου Ζούλα που τους καλούσε να επιστρέψουν πίσω στις αρχικές του θέσεις απαγορεύοντάς τους έτσι να ενεργήσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Βοιωτία παρά το ότι αυτή η επιχείρηση είχε διαταχτεί απ΄το Σ.Μ.Α. Οι Άγγλοι αξιωματικοί Τζον Κουκ και Τζεφ Γκόρντον που ήταν μαζί με το απόσπασμα του 5/42 μάθανε για το τελεσίγραφο και σε συμφωνία με τον Ψαρρό αποφάσισαν να γυρίσουν όλοι πίσω στην Παρνασσίδα για να μην προκληθεί και άλλη εμφύλια σύρραξη [9].

  Άλλωστε την ίδια περίοδο βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη ο εμφύλιος ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ στην Ήπειρο και  η κατάσταση ήταν ήδη τεταμένη. Έτσι η αποστολή της απελευθέρωσης των Άγγλων αιχμαλώτων ματαιώθηκε.

 [1] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.13-21

 [2] στο ίδιο, σελ.29-30

 [3] "Η αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.80-82

 [4] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.34

 [5] στο ίδιο, σελ.38

 [6] "Η αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.96

       "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ. 111

 [7] "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ. 113

 [8] "Η αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.106

       "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ. 119

       "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.40-41

 [9]  "Η αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.106

       "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ. 132-3

       "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.41-42


 Μετά τις μάχες του 5/42 κατά των Γερμανών, οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν (προσωρινά) την Άμφισσα στις 12/10/1943. Τμήματα του 5/42, μεταξύ αυτών και ο λόχος του Δεδούση μπήκαν στην ελεύθερη πια Άμφισσα και έτυχαν αποθεωτικής υποδοχής απ’τον λαό. Την επόμενη μπήκαν στην Άμφισσα και τμήματα του ΕΛΑΣ και συγκροτήθηκε κοινό φρουραρχείο των δύο οργανώσεων [1]. Η κατάσταση βέβαια κάθε άλλο παρά ειδυλλιακή ήταν μεταξύ των δύο αντάρτικων οργανώσεων. Η εμπάθεια του Ζούλα, διοικητή του 36ου συντάγματος του ΕΛΑΣ ήταν διαρκής και προκλητική απ’τον Ιούνιο του 1943 με την δεύτερη διάλυση του 5/42.

  

 Πέραν αυτών, όπως είχαμε δει εδώ κατά την διάρκεια του εμφυλίου ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ, η ΕΚΚΑ κράτησε μία φιλική στάση προς τον πρώτο με την προκήρυξη υπέρ του στις 14/10/1943. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να προκληθούν αντιδράσεις στους κόλπους του 5/42. Στην σύσκεψη των αξιωματικών που συγκάλεσε ο Ψαρρός στο Κάστρο των Σαλώνων στην Άμφισσα στις 24/10/1943 συζητήθηκε το θέμα σε φορτισμένο κλίμα και τελικώς δεν αναγνωρίστηκε η φιλο-εαμική προκήρυξη της ΕΚΚΑ. 
 Ο Δεδούσης συμμετείχε στην σύσκεψη, και ήταν σαφώς εναντίον της υποστήριξης του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ εκ μέρους της ΕΚΚΑ. Μετά την σύσκεψη, διαβλέποντας τον κίνδυνο απ’το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αποφάσισε να ακολουθήσει μία καθαρά αντικομμουνιστική γραμμή. Ξεκίνησε με τον λόχο του μία περιοδεία στα χωριά της Παρνασσίδας. Συγκεκριμένα πέρασαν απ΄τον Άγιο Γεώργιο, το Χρισσό (γενέτειρα του Ψαρρού), την Δεσφίνα, την Ιτέα και το Γαλαξίδι. Τα τοπικά μικροεπεισόδια δεν έλλειψαν.

 Στην Δεσφίνα ο τοπικός υπεύθυνος του ΕΑΜ διοργάνωσε κομμουνιστική συγκέντρωση που στρεφόταν ανοικτά κατά του Δεδούση και του 5/42. Με λίγες ριπές πολυβόλων στον αέρα η συγκέντρωση διαλύθηκε.

 Στην Ιτέα, οι ελασίτες είχαν συλλάβει τον ταγματάρχη Γιακουμάκη του 5/42 και τον καθύβριζαν ως προδότη. Την ίδια μέρα όμως έφτασε εκεί ο Δεδούσης που τον απελευθέρωσε δίχως να συναντήσει αντίσταση. [2]

 

  Γενικότερα, υπήρχε ένταση μεταξύ των δύο οργανώσεων στο τέλος του 1943 και αρχές του 1944, αλλά εκτονωνόταν σχετικά γρήγορα δίχως περαιτέρω επιπλοκές. 

 Η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία για τους αντάρτες τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο του 1944 όταν έλαβαν χώρα γερμανικές επιχειρήσεις με σκοπό την ανακατάληψη της Άμφισσας και την απώθηση των ανταρτών. Κατά την διάρκεια των συγκρούσεων τμημάτων του 5/42 και του ΕΛΑΣ με Γερμανούς στο 51^ο χλμ Γραβιάς-Αμφίσσας, ο λόχος του Δεδούση είχε σταλεί στις Καρουτές για να παραλάβει υλικά από αέρος απ΄τους Άγγλους [3]. 

 Μετά την ανακατάληψη της Άμφισσας, οι Γερμανοί χτύπησαν και τις Καρουτές όπου εκτός του λόχου του Δεδούση είχαν καταφύγει και άλλοι αντάρτες τόσο του 5/42 όσο και του ΕΛΑΣ, αλλά και άμαχοι. Οι Γερμανοί τους αιφνιδίασαν αλλά οι αντάρτες κατάφεραν και διέσπασαν τον κλοιό και διέφυγαν, όχι όμως χωρίς απώλειες [4].

 Οι δυναμικές γερμανικές επιχειρήσεις ανάγκασαν το 5/42 να εγκαταλείψει την περιοχή τον Φεβρουάριο του 1944 και να πάει δυτικότερα προς την Δωρίδα. Ο Δεδούσης με τον λόχο του εγκαταστάθηκαν στο αεροδρόμιο των Πενταγιών όπου μάταια περίμεναν ρίψεις [5].

   
 Ο Δεδούσης βέβαια δεν είχε ξεχάσει τον ρόλο της ΕΚΚΑ της οποίας στρατιωτικό σκέλος ήταν το  Σύνταγμα 5/42. Γενικότερα, στην Παρνασσίδα και στην Δωρίδα όπου δρούσαν οι αντάρτες του Ψαρρού, ο κόσμος ήταν από αδιάφορος εώς ιδιαιτέρως αρνητικός απέναντι στην ΕΚΚΑ, εν αντιθέσει με το δημοφιλές 5/42 [6]. 
 Μέσα σε αυτό το κλίμα απαξίωσης της ΕΚΚΑ και δικαιολογημένης  (ας μην ξεχνάμε ότι το 1943 οι ελασίτες είχαν διαλύσει δις το 5/42) καχυποψίας απέναντι στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ το οποίο είχε υποστηρίξει η ΕΚΚΑ κατά του ΕΔΕΣ, ο Δεδούσης κινητοποιήθηκε και συνέταξε στις 28/02/1944 το παρακάτω υπόμνημα αποκήρυξης της ΕΚΚΑ το οποίο υπέγραψαν συνολικά 68 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του συντάγματος [7]:

 

  Χαρακτηριστικό είναι ότι πέραν του Δεδούση, οι κυριότεροι και πιο μάχιμοι αξιωματικοί του 5/42 συμπεριλαμβάνονται στους υπογράφοντες αυτό το υπόμνημα (Καϊμαράς, Ντούρος, Καπετζώνης, Κούτρας, Πατυχάκης, Παξινός κτλ).
 Επίσης το υπόμνημα στρέφεται ευθέως κατά του υποδιοικητή του 5/42 αντισυνταγματάρχη Λαγγουράνη, και αυτό φυσικά δεν ήταν καθόλου τυχαίο, όπως θα δούμε στην τρίτη και τελευταία ανάρτηση για τον Θύμιο Δεδούση. 

 [1] "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ.122                                            
     "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.108

  [2] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.48-53   
   "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.108                     
    "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ.125

 [3] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.123

 [4] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.53      
   "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.125       

 [5]  "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.125                      
       "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ.152

 [6] βλ. έκθεση του αντισυνταγματάρχη Αργυρόπουλου της ΠΑΟ στο "Για τον ελληνικό βορρά" του Παρμενίωνος Παπαθανασίου, σελ.608.                                                                                                   

 [7] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.56-57      

 Αρχές Μαρτίου του 1944, μετά το άδοξο τέλος των διαπραγματεύσεων μεταξύ ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ-Άγγλων στο Μυρόφυλλο και στην Πλάκα, επανήλθε η ένταση μεταξύ ΕΛΑΣ και 5/42. Το βράδυ της 3^ης προς 4^η Μαρτίου τμήμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλή τον καπετάν Νικηφόρο μπήκε στο Σερνικάκι και  αφόπλισε αδειούχους αντάρτες του 5/42, τους πήρε τον οπλισμό και άλλο υλικό, έδειρε υποστηρικτές του 5/42 και απήγαγε προσωρινά 11 εξ’αυτών. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο υπολοχαγός Βλάικος.                                                                                                                                                       

Στις 5 Μαρτίου τμήμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλή τον καπετάν Κρόνο αφοπλίζει και συλλαμβάνει 6 αντάρτες του 5/432 στην Ερατεινή. Ο λοχαγός Ντούρος του 5/42 αντιδρά και συλλαμβάνει στην Βιτρίνιτσα οπαδούς του ΕΑΜ. Μετά από αμοιβαίες εξηγήσεις οι συλληφθέντες και των δύο πλευρών αφήνονται ελεύθεροι.                                                                                                                 

 Στο μεταξύ ο Δεδούσης με τον λόχο του βρισκόταν στην Πενταγιού, όπου μάταια περίμενε ρίψεις απ΄τους Συμμάχους. Εκεί στις 6 Μαρτίου φτάνει αγγελιοφόρος  απ’την Ιτέα που του ανακοινώνει τα γεγονότα των αμέσως προηγουμένων ημερών. Ο Δεδούσης ανησυχεί και αποφασίζει με δική του πρωτοβουλία να πάρει έκτακτα μέτρα ασφαλείας, χωρίς να ενημερώσει τον Ψαρρό και παρά τις συστάσεις του ταγματάρχη Μπαϊζάνου που επίσης βρισκόταν στην Πενταγιού. Κήρυξε την βόρεια Δωρίδα σε κατάσταση πολιορκίας. Έκοψε τις τηλεφωνικές γραμμές. Συνέλλαβε τα μέλη της περιφερειακής επιτροπής του ΕΑΜ Δωρίδας και αφόπλισε το αρχηγείο ΕΛΑΣ Δωρίδας και τις μαχητικές ομάδες του ΕΛΑΣ στην Πενταγιού και στο Κροκύλι. Στο Κροκύλι κατά τον αφοπλισμό των ελασιτών σκοτώθηκε από ατύχημα ένας ελασίτης, ο Βάρσος. Κατόπιν ο Δεδούσης κινήθηκε προς την νότια Δωρίδα όπου ήταν το αρχηγείο του Καπετζώνη, διοικητή του 2^ου τάγματος. [1]       

                                                                                                                                                            Μόλις ο Ψαρρός ενημερώθηκε για τα γεγονότα έδωσε εντολή στον Δεδούση που βρισκόταν στο Τύχειο να απελευθερωθούν αμέσως οι όμηροι. Ο Δεδούσης αρχικά αρνήθηκε και είπε ότι θα πρεπε ν’αφήσουν και οι κομμουνιστές τους όμηρους που κρατούσαν αυτοί. Οι άντρες του Δεδούση συμφώνησαν μαζί του. Τελικώς όταν έφτασαν στο Κλήμα Δωρίδας, μετέβη εκεί ο Ψαρρός και άφησε ελεύθερους τους αιχμαλώτους. Με την παρέμβασή του, το ίδιο έγινε και τους κρατούμενους που είχε ο ΕΛΑΣ. [2]

 Μετά τα γεγονότα αυτά, ο ΕΛΑΣ άρχισε να μετακινεί ισχυρές δυνάμεις προς την Δωρίδα. Λίγες μέρες μετά έγινε μία σύσκεψη στο Λιδωρίκι μεταξύ εκπροσώπων των δύο πλευρών και Άγγλων.

  Οι κομμουνιστές -μεταξύ άλλων- ζήτησαν απ΄τον Ψαρρό να τους παραδώσει τον Δεδούση για να τον περάσουν από ανταρτοδικείο. Ο Ψαρρός φυσικά αρνήθηκε. Δεν ήταν δυνατόν να τους παραδώσει έναν αξιωματικό του για να τον περάσουν ανταρτοδικείο όπου η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη. [3]

 Εντωμεταξύ ο Δεδούσης με 50 άντρες του είχαν σταθμεύσει στο Ευπαλιό. Εκεί το βράδυ της 30^ης Μαρτίου κατά την διάρκεια γλεντιού δέχτηκαν αιφνιδιαστική επίθεση από το ΙΙ/34 Τάγμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλή τον καπετάν Κρόνο. Η επίθεση απέτυχε παταγωδώς και οι ελασίτες αποκρούστηκαν με βαρύτατες απώλειες αφήνοντας πίσω πολλούς νεκρούς και 30 αιχμαλώτους. [4]

 Oι συγκρούσεις μεταξύ 5/42 και ΕΛΑΣ συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση όλο το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου, ενώ ο υποδιοικητής του 5/42 Κώστας Λαγγουράνης στις 05/04 προσχώρησε στον ΕΛΑΣ και έβγαλε μία ανακοίνωση που μεταξύ άλλων στρεφόταν κατά του Δεδούση [5]. Παράλληλα οι προσπάθειες του Ψαρρού για εξεύρεση λύσης έπεφταν στο κενό. Έτσι, κατόπιν διαταγής του το 5/42 συγκεντρώθηκε στο Κλήμα Δωρίδας. Στις 12/04 ο ΕΛΑΣ που στο μεταξύ είχε ενισχυθεί με την έλευση του Βελουχιώτη και την 5^η Ταξιαρχία Αττικοβοιωτίας έστειλε το πρώτο τελεσίγραφο και στις 14/04 το δεύτερο. Με αυτά ζητούσε μεταξύ άλλων την παράδοση των Δεδούση και Καπετζώνη [6].

 Στις 14/04 ο Δεδούσης μεταβαίνει με καϊκι στο Γαλαξείδι για να συγκεντρώσει νέους αντάρτες. Στην επιστροφή του το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου 16/04 προσάραξε για λίγο στα Τριζόνια όπου δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από τμήματα του ΕΛΑΣ. χωρίς όμως κάποιο αποτέλεσμα. Έτσι ο Δεδούσης επέστρεψε στο Κλήμα [7].

   

 Στο Κλήμα οι συγκρούσεις συνεχίζονταν με ανεπιτυχείς επιθέσεις του ΕΛΑΣ απ’τις 13/04. Στις 17/04 όμως εξαπέλυσε την ολομέτωπη γενική του επίθεση. Απέναντι απ΄τον λόχο του Δεδούση ήταν το Τάγμα Θανάτου και οι μαυροσκούφηδες του Βελουχιώτη, οι επίλεκτοι του ΕΛΑΣ. Η σύγκρουση ήταν σφοδρότατη και οι απώλειες μεγάλες και για τις δύο πλευρές. Η επικράτηση του ΕΛΑΣ μπορεί να ήταν σχετικά σύντομη αλλά δεν ήταν καθόλου εύκολη. Η έκβαση της μάχης κρεμόταν σε μία κλωστή. Ο λοχαγός του ΕΛΑΣ Κώστας Γιαννακουλόπουλος που ήταν στρατιωτικός διοικητής του ΙΙΙ/36 τάγματος  (το Τάγμα Θανάτου) σε έκθεσή του για την μάχη του Κλήματος γράφει για την κρίσιμη καμπή της επίθεσης των ελασιτών: "αν δεν τελειώσουμε σε ένα λεπτό, τότε χάσαμε ή μάλλον χαθήκαμε" [8]. 

 Ο φόβος του είχε να κάνει με το ενδεχόμενο πλαγιοκόπησής τους απ΄τις δυνάμεις του Καπετζώνη που βρισκόταν στ’αριστερά του. Η επίθεση του Καπετζώνη όμως δεν έγινε επειδή ο Ψαρρός δεν είχε ετοιμάσει σχετικό επιχειρησιακό σχέδιο…  Δεν είχε καθορίσει την αποστολή των τμημάτων του και δεν συντόνιζε τις ενέργειές τους [9].

  

 Αυτή η αδράνεια του Ψαρρού (προφανώς αποτέλεσμα της απογοήτευσής του, αφού το τελευταίο πράγμα που επιθυμούσε ήταν οι εμφύλιες διαμάχες) είχε σαν αποτέλεσμα να δεχτεί ο 4^ος λόχος του Δεδούση στο ύψωμα Ανάληψη δυσανάλογα μεγάλη πίεση, χωρίς καμμία βοήθεια. Μοιραία αναγκάστηκε να υποχωρήσει προς την Σκάλα Καραϊσκου. Εκεί βρήκε τον Ψαρρό ο οποίος του είπε πως θα μείνει και θα παραδοθεί (με τις γνωστές τραγικές συνέπειες για τον ίδιο). Ο Δεδούσης του είπε πως φεύγει. Κατάφερε μετα δυσκολίας να διαφύγει προς την κατεύθυνση της Άμφισσας, και στις 27/04 έφτασε στην Αθήνα. Κρυβόταν σε φιλικό σπίτι στην Κυψέλη, μέχρι που βρήκε τρόπο να πάει στην Μέση Ανατολή για να συνεχίσει από εκεί τον αγώνα. Συνελήφθη όμως απ’τους Γερμανούς στις 09/08/1944 και κλείστηκε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, απ’όπου αποφυλακίστηκε με την Απελευθέρωση.

Κατά τα δεκεμβριανά, ο Δεδούσης κατατάχτηκε στην νεοσύστατη Εθνοφυλακή και διετέλεσε διοικητής του 3^ου λόχου του 144 τάγματος. Τον Ιανουάριο του 1945 συμμετέχει σε επιχειρήσεις κατά των κομμουνιστών στην Πελοπόννησο όπου και τραυματίζεται στην Χαλανδρίτσα.

 Στις εκλογές του Μαρτίου 1946 κατεβαίνει υποψήφιος και εκλέγεται πανηγυρικά πρώτος στην περιφέρεια Φθιωτιδοφωκίδας. Εγκαταλείπει όμως το βουλευτιλίκι καθώς ο συμμοριτοπόλεμος (ο λεγόμενος εμφύλιος για τους "προοδευτικούς") είχε ξεκινήσει. Τον Μάρτιο του  1947 ήταν πάλι στα βουνά της Ρούμελης και ξαναπολεμούσε τους κομμουνιστές ως επικεφαλής αποσπάσματος. Εκεί, στις 2 Απριλίου του 1947 σε μία σύγκρουση με τους κομμουνιστές στα Βαρδούσια πέφτει ηρωικά μαχόμενος [10].

 Αυτό που χαρακτήριζε όλη την διαδρομή του Δεδούση ήταν η ακόρεστη διάθεσή του για αγώνα. Τίποτα δεν τον πτοούσε. Ούτε οι φυλακίσεις, ούτε τα βασανιστήρια, ούτε η αιματηρή διάλυση του 5/42. Ακόμα και όταν έγινε βουλευτής, τα παράτησε και σαν νέος Λορέντζος Μαβίλης ξαναπαίρνει τα όπλα και βγαίνει στο βουνό. Στο συνέδριο του Λιβάνου τον Μάιο του 1944, ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου είπε:  
 "Συναντηθήκαμε στις φυλακές (εννοεί τις φυλακές Αβέρωφ όπου ήταν κρατούμενος για ένα τρίμηνο ο Παπανδρέου αρχές του 1942) με τον Δεδούση και έχω την εντύπωση ότι είναι ένας Έλλην που βγαίνει απ΄την πινακοθήκη του ’21" [11].

 Ακόμα και κάποιοι αριστεροί τον εκτιμούσαν, παρά το ότι σε γενικές γραμμές ήταν κόκκινο πανί γι’αυτούς. Π.χ. ο Θέμης Μοσχάτος (διευθυντής του 3^ου γραφείου της 8^ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ και μετά επιτελάρχης της 1^ης μεραρχίας) τον χαρακτηρίζει "σκληρό καρύδι που άντεξε όλα τα βασανιστήρια των Ιταλών στις φυλακές Αμφίσσης χωρίς να πει λέξη, και καλό παλικάρι που βγήκε απ’τους πρώτους στο βουνό" [12].

 Όλοι οι άνθρωποι βέβαια έχουν και ελαττώματα, και ο Θύμιος Δεδούσης δεν αποτελούσε εξαίρεση. Η διάθεσή του για αγώνα τον έκανε ιδιαίτερα παρορμητικό και αυτό τον ώθησε να αντιδράσει δυναμικά στις προκλήσεις του ΕΛΑΣ, δίνοντας έτσι στους κομμουνιστές την αφορμή που έψαχναν για να διαλύσουν το 5/42. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι οι κομμουνιστές περίμεναν την αντίδραση του Δεδούση για να αποφασίσουν την διαλύση του 5/42. Άλλωστε το είχαν ήδη διαλύσει άλλες δύο φορές το 1943, προτού ενταχθεί σε αυτό ο Δεδούσης.

 Ένας άλλος λόγος της στάσης του ήταν σίγουρα τα έντονα αντικομμουνιστικά του αισθήματα (ήταν ένθερμος βασιλικός), που δεν συγκαταλέγονται βέβαια στα ελαττώματά του. Κάθε άλλο. Το λάθος του όμως ήταν ότι πολλές φορές τυφλωνόταν απ’τον δικαιολογημένο αντικομμουνισμό του με αποτέλεσμα να είναι απείθαρχος απέναντι στον μετριοπαθή διοικητή του Δημήτριο Ψαρρό δημιουργώντας έτσι εσωτερικά προβλήματα στο 5/42. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο αντικομμουνισμός του Δεδούση εκδηλώθηκε πλέον ανοιχτά μετά την τραγική φιλο-εαμική προκήρυξη της ΕΚΚΑ τον Οκτώβριο του 1943. Ως τότε δεν είχε δημιουργήσει κανένα πρόβλημα, αν και είχε προκληθεί (βλ. περιστατικό με τον ταγματάρχη Φαρμάκη στην ορκωμοσία του συντάγματος). Συνεπώς, τεράστιο μερίδιο ευθύνης φέρει και η ηγεσία της ΕΚΚΑ.

  

 Καλώς ή κακώς η εποχή εκείνη και ιδιαίτερα το αντάρτικο, απαιτούσε έναν πιο ευέλικτο τρόπο σκέψης και δράσης. Πόσο μάλλον όταν απέναντί σου έχεις έναν αποφασισμένο, ανελέητο και  -προπάντων- ισχυρότερο αντίπαλο, όπως ήταν το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Αναμφισβήτητα, ο Δεδούσης ήταν λαμπρός πατριώτης και παλικάρι με όλη την σημασία της λέξης, αλλά του έλειπε η ψυχραιμία και η διαλλακτικότητα που είναι χαρακτηριστικά ανθρώπων που μπορούν να "ελίσσονται". Ο Δεδούσης ήταν πολύ ευθύς και πολύ αγνός για κάτι τέτοιο. Ήταν μαχητής και ιδεολόγος. Τίποτα περισσότερο.

[1] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.135

      "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά, σελ.157-9

[2] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.60-61

[3] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.139

      "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά σελ.160

[4] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.141

      "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.62-65

[5] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944"του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.142-3

     "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.78-79

[6] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.150-2

[7]  "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.72-74
       "Το χρονικό μιας θυσίας" του Γεωργίου Καϊμαρά σελ.179-180

[8] "Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του" του Κομνηνού Πυρομάγλου, σελ.307

[9] "Αντιστασιακή οργάνωση ΕΚΚΑ 1941-1944" του Ιωάννη Παπαθανασίου, σελ.158

[10] "Θύμιος Δεδούσης ο εθνομάρτυς αγωνιστής" του Ιωάννη Δεδούση, σελ.84-100

[11] "Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του" του Κομνηνού Πυρομάγλου, σελ.355

[12] "Η εθνική μας αντίσταση η προδομένη" του Θέμη Μοσχάτου, σελ.121

 ΠΗΓΗ