1944 ΤΑΤΑΡΝΑ

Η ΤΑΤΑΡΝΑ είναι ένα ιστορικό μοναστήρι δίπλα στον ποταμό Αχελώο.

Τα παλιά κτίρια της Μονής έχουν βυθιστεί στα νερά του ποταμού ύστερα από τα υδροηλεκτρικά έργα και την υπερχείλιση των υδάτων που έγινε στην περιοχή τα τελευταία χρόνια.

Τα νέα κτίρια, περισσότερο ευρύχωρα δεν έχουν την γοητεία και την ιστορική αξία των παλιών.

Είναι όμως πολυσύχναστα από πιστούς που τα επισκέπτονται ιδιαίτερα τα σαββατοκύριακα.
Για να φθάσει κάποιος στο ιστορικό μοναστήρι θα διανύσει μια πυκνοδασωμένη περιοχή της Ευρυτανίας, ένα από τα μοναδικά αριστουργήματα που έχει προσψέρει η ελληνική φύση.

Στη διαδρομή προς το μοναστήρι, ο επισκέπτης από την Αθήνα, θεωρεί απαραίτητο να ανάψει κι ένα κερί στην Παναγία την Προυσιώτισσα, έναν άλλο χώρο πίστεως και προσευχής, αφού στη διαδρομή - σε κάτι λαξευμένες πέτρες οι πιστοί στέκονται να αποθαυμάσουν τα «πατήματα της Παναγίας» όπως το θέλει ο θρύλος.

Μοναστήρι: Στρατόπεδο ομήρων!
Ελάχιστοι Έλληνες γνωρίζουν ότι αυτός ο απόκοσμος χώρος προσευχής και ψυχικής μονώσεως είχε κάποτε μεταβληθεί σ' ένα στρατόπεδο αντιφρονούντων ομήρων του ΚΚΕ.

Οι εκατοντάδες ηλικιωμένοι πια των οικογενειών που άφησαν εκεί συγγενείς τους, τρομοκρατούνται ακόμα στο όνομα Τατάρνα!

Δεν έχει τη φήμη των ομαδικών εκτελέσεων της Ούλεν του Μελιγαλά ή του Φενεοΰ αλλά όποιος γνωρίσει τα γεγονότα του 1944 θα πεισθεί ότι ήταν κάτι ανάλογο.

Ακόμα και ο υπογράφων, που έχει περισσότερες πληροφορίες για τη δολοφονική δράση του ΕΛΑΣ κατά την Κατοχή δεν εγνώριζε τις λεπτομέρειες των γεγονότων της Τατάρνας.

 

Οι 300 της Κεφαλονιάς

Είχε καποιος ντοπιος ζήσει στην Κεφαλονιά, ως μαθητής, τη σύλληψη του πατέρα του Κωνσταντίνου από το ΕΑΜ, όταν αφού εξαπάτησε τους κατοίκους, με συμφωνία της Συμμαχικής εκεί Αποστολής ότι όλοι θα ζήσουν σε ειρηνικές ημέρες αδελφοσύνης, συνέλαβε αμέσως τις πρώτες ώρες της εκεί κυριαρχίας του (Σεπτέμβριοί 1944) 300 περίπου επωνύμους του νησιού και τους έκλεισε στις φυλακές ως «εχθρούς του λαού» (βλ. άρθρο «Εστίας» 24 Σεπτ.2004).

Μεταξύ των ομήρων της Κεφαλονιάς συγκαταλέγονταν και ο μεταπολεμικά σε δύο θητείες Δήμαρχος Αργοστολίου Μαρίνος Σπ.Κοσμετάτος (σήμερα 99 ετών) που μαζί με τη γυναίκα του Ελένη διέσωσαν πολύτιμα ιστορικά αντικείμενα μετά τους σεισμούς του 1953 και εδημιούργησαν ένα από τα σημαντικότερα Λαογραφικά Μουσεία της χώρας.

Τα αλαλάζοντα υπνωτισμένα πλήθη ξεπροβόδιζαν τους ομήρους κραυγάζοντας:

«Δεν θέλουμε στρατούς και στόλους , ούτε αγίους με σπαθιά , ούτε παπάδες κοιλαράδες»

κι ακόμα:
«τι τις θέλουμε τις λίρες πούνε τόσο λαμπερές να τις κάνουμε μασέλες για να τρώνε οι γριές»
ενώ στην πλατεία του Αργοστολίου κυμάτιζε μια ελληνική σημαία μ' ένα τεράστιο κόκκινο αστέρι στη γωνία και ένα σφύροδρέπανο.
Αφού υπέστησαν βασανιστικές συμπεριφορές από τους διώκτες τους οι περισσότεροι φυλακισμένοι μετεφέρθησαν στη Μονή Τατάρνας από όπου έπαυσε κάθε επαφή με τους οικείους τους.
«170μέρεςστα νύχια τους»
Το μόνο διήγημα που είχα διαβάσει για την Τατάρνα και τον τρόπο που έζησαν εκεί οι κεφαλονίτες όμηροι ήταν ένα βιβλίο 105 σελίδων του Ρίκου Τύπου (ψευδώνυμο γνωστού καθηγητή της Ιαλλικής στο Αργοστόλι, του οποίου ο γιος μεταπολεμικά έγινε ακραίος αριστερός δημοσιογράφος!)

 Η αφήγηση του εχει μορφή ημερολογίου και φαίνεται από τις επτομέρειες που διηγείται ότι κρατούσε κάποιες σημειώσεις.
Αφού περιγράψει τις φρικτές συνθήκες που πέρασαν στη πρώτη περίοδο στις φυλακές του Αργοστολίου ση μειώνει τα τραγούδια τα οποία οι επονιτισες τους συνόδευαν, με τους ελασίτες φρουρους στη Σάμη, για να τους μπαρκάρουν προς την Αιτωλοακαρνανία

Τους προειδοποιούσαν για την τύχη που τους περίμενε τραγουδώντας
«Και σεις κεφαλονίτισες στα μαύρα θα ντυθείτε».

Το βιβλίο με τίτλο «170 μέρες στα νύχια τους» αρχίζει με την περιγραφή της πρώτης εγκαταστάσεως σε μια αποθήκη με κλειστά παράθυρα.

 Τους στοιβάζουν εκεί και ένας συναγωνιστής τους προειδοποιεί; «Θα κάτστε εκεί που σας έβαλα γιατί όποιος κουνιθεί θα του
γ……………. την κουνουνία....όποιος θέλει να κατρήσει θα πηγαίνει με τον
συναγωνιστή σκοπό...»

Για λόγους ιστορικής καταγραφής θα αναφέρω μερικά ονόματα που συνάντησε ο συγγραφέας στο στρατόπεδο: «Γνωριζόμαστε γράφει

με τον στρατηγό Πέτρο Κλάδο, τον συνταγματαρχών Γ. Παπαγεωργίου,

τους ταγματάρχας Γ. Τουλιόπουλον, Αριστ.Αρσένην, Γεώργ.Παυλήν,

Ματθ. Σούρτον και Σταματίον,

τους γυμνασιάρχας Ε.Θεοδωρόπονλον και Παπασωτηρόπουλον,

τους καθηγητάς Σ.Μαρκόπουλον, Λ.Ιωνάν, Ευστ.Σταθόπουλον,

τους διδασκάλους Νίκον Στανρόπονλον, Νίκον Χατζήν και Δεσποινίδα Γιώτα Παπαγεωργίον, την μόνην αντιπρόσωπον τον ωραίου φύλου μέσα στο θλιβερό αυτό στρατόπεδο,

τους γιατρούς Ι.Μπαϊμπάν, Εναγ.Παπαλάμπρον και Αθαν. Τσίρκαν,

τους δικηγόρους Α. Παπαβασιλείον, Ηλ. Αθανασούλην,

τους μεγαλεμπόρους αδελφούς Απόστολον και Αναστ. Νάκου. Α.Χασουράκην, Γ. Σκαλίγκον, Γλ. Σιαγιώργην, Φ. Κέντρον και Ιωάν.Έξαρχον, τονς κτηματίας Λ. Ξννόν, Χρ. Μουντζουρην, τους αδελφούς Κοντοπάνου, και τους Δοκιμιώτες αδελφούς Καλαμπάκα, Βασίλειο Τσιμπιδάκη, αδελφούς Πανουκλιά, Κων.Παπουτσή, Θωμάν Αντωνάτον, Σκάνδαλον Αθαν. και Γεωργ Ραμαντάνην Χρ. και Κώσταν, Νίκον Λάϊον

και άλλους και άλλους, που δεν είναι δυνατόν να συγκρατήσω τα ονόματα.

Ενας ολόκληρος κόσμος 300 ανθρώπων, ό,τι εκλεκτόν έχει να επίδειξη η Αιτωλοακαρνανία σε διανόηση, στα γράμματα, στις επιστήμες, στο εμπόριο, σε εργατικότητα και νοικοκυρωσύνη.

Και μαζί μ' αυτους οι διοικηταί της Χωροφυλακής Αγρινίου και Μεσολογγίου, ταγματάρχαι Τζωρτζάκης Γεώργιος και Κοντός Ιωάννης,

και 50 άλλοι αξιωματικοί όλων των όπλων.

 Όλοι αυτοί είναι «προδότες»... Στις 10 Δεκεμβρίου (1944) καλούνται σε πορεία.

 Τους δένουν δυο-δύο.
Από τα χωριά που περνάνε ινστρούχτορες φροντίζουν να τους
υποδεχθούν κατάλληλα τα παιδιά:

Τραγουδούν:
«Δύο κάπα κι ένα ε, κάνουνε το κουκουέ» Ο ινστρούχτορας φωνάζει:
«Λαέ! Οι Γερμανοράλληδες τρέμουν μπροστά σου για το σαρκίο τους.

Ζητάνε οίχτο.

Όχι! Κρεμάλα! Η πορεία συνεχίζεται.

«Ο στρατηγός Π. Κλάδος υβρίζεται και ξυλοκοπείται αγρίως,

ο αντισυνταγματάρχης Π. Κουμάνταρος δέχεται υποκοπανιές

και ο Ι. Μακρής (γνωστός δικηγόρος του Αργοστολίου) που είναι αδύνατο πια να περπατήσει περνάει μαρτυρικές σκηνές.

Ο αντάρτης, που έμεινε πίσω μαζί, του βγάζει τα παπούτσια και του δίνει τα δικά του άθλια και ξεχαρβαλωμένα».

Και το Ημερολόγιο συνεχίζει:
15 Ιανουαρίου 1945.
«Χτες τη νύχτα περασμένες οι 11 είχαμε έκτακτο προσκλητήριο.

Πολλοί επίτες ήρθαν και πήραν κρατουμένους για ανάκριση.

Τους έφεραν μισοπεθαμένους από το ξύλο και τα βασανιστήρια.

Σήμερα σε άλλους κρατούμενους παίρνουν καυτές βεντούζες.

Παρακολουθώ τη «θεραπεία» του υπενωμοτάρχη Ηλία Γαλάνη.

Όλη η πλάτη τον είναι κατάμαυρη από τις βουρδονλιές, στα μπράτσα και στα πόδια πληγές καμωμένες από μαχαίρι.

 Άλλοι έχουν φρικτά εγκαύματα από ζέον λάδι».
16 Ιανουαρίου
«Το μεσονύχτια προσκλητήριο συνεχίστηκε.

Βασανίζονται φρικωδώς αυτή τη φορά ,

Οι Ταγματάρχες Γ. Τουλιόπουλος, Αριστείδης Αρσένης και Γεώργιος Παυλής, ο γιατρός Ι. Μπαϊμπάς,

ο ανθυπολοχαγός Γεωργόπονλος,

ο επιθεωρητής δημοτικής εκπαιδεύσεως Δημήτριος Παύλου,

ο έμπορος Νικόλαος Κατσικάκης κ.α..

Είναι όλοι αναίσθητοι στα στρώματα τους».
Ευτυχώς όλοι οι κεφαλονίτες όμηροι μετά την ήττα του ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά επέστρεψαν σώοι στο νησί αλλά δεν μάθαμε
ποτέ γιατί η επιλογή της Μονής της Τατάρνας.
Χρειάστηκε να προσκληθώ σ' ένα προσκύνημα με ομιλία
στην περιοχή την οποία επισκέφθηκα με μια μεγάλη ομάδα ηλικιωμένων αντιστασιακών δέκα περίπου χρόνια πριν.

 Προεβλέπετο η ομιλία να γίνει κάτω από ένα τεράστιο σιδερένιο σταυρό μετά την δέηση που θα εκφωνούσε ο τοπικός Μητροπολίτης Καρπενησίου.
Μου είπαν ότι εκεί ήταν ο τόπος του μαρτυρίου των ομήρων που συγκέντρωνε ο ΕΛΑΣ από τη Δυτική Ελλάδα.

Ακριβώς μπροστά από το σταυρό υπήρχε περιφραγμένη μια τρύπα του εδάφους σε μεγάλο βάθος, ένα είδος φυσικού πηγαδιού, όπου οι βασανιστές έριχναν τα θύματα τους.

Διηγήσεις φρίκης

Φθάσαμε αργά το απόγευμα στο γειτονικό χωριό που πρόθυμα μου βρήκαν κατάλυμα για μένα και την γυναίκα μου και που οι κάτοικοι με προσκάλεσαν να με γνωρίσουν στην πλακόστρωτη κεντρική πλατεία.

Εκεί έγινε ένας μεγάλος κύκλος γύρω από το τραπέζι μου από ηλικιωμένους που ήθελαν να μου πουν και να μου περιγράψουν τι συνέβη στην Τατάρνα.

Ηταν νέοι τότε και κρυφά παρακολουθούσαν τι γινόταν στο στρατόπεδο.

Ένα τσοπανόπουλο της εποχής δεν σταματούσε να μου διηγείται.

Κρυμμένο πίσω από θάμνους παρακολουθούσε τα βασανιστήρια που υφίσταντο οι όμηροι πριν οδηγηθούν στη τρύπα δεμένοι δύο δύο με σύρμα.

Επέμενε ότι τους έριχναν ζωντανούς!
Πόσοι θανατώθηκαν εκεί μ' αυτό τον Φριχτό τρόπο;

Άγνωστο.

Ένας παλιός δάσκαλος , που είχε υποχρεωθεί τότε να κάνει τον ινστρούχτορα και γνώριζε μερικά πράγματα από την πλευρά του ΕΛΑΣ μου είπε ότι το στρατόπεδο ήταν στη προσωπική εποπτεία του Αρη Βελουχιώτη και ότι χρησιμοποιήθηκε όλο το 1944 και τους πρώτους μήνες του 1945.

Ο τόπος προσευχής και επαφής με το θεό έγινε η Μονή της Τατάρνας τόπος βασανιστηρίων και εκτελέσεων.

Μια άγνωστη ακόμα ιστορία από τα έργα και τις ημέρες του ΕΛΑΣ...

31 Μαρτιου 2006